Hiện nay, một số cửa hàng bán lẻ thuốc lá trên địa bàn T.P Thái Nguyên vi phạm các quy định của Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá (Luật). Trong đó, các vi phạm phổ biến là bán thuốc lá cho người dưới 18 tuổi và cách thức trưng bày.
Theo thống kê năm 2016 và 6 tháng đầu năm 2017, Đội Quản lý thị trường T.P Thái Nguyên đã phát hiện và xử phạt vi phạm hành chính 107 vụ vi phạm trong tổng số 300 cửa hàng bán lẻ thuốc lá trên địa bàn T.P Thái Nguyên được kiểm tra. Trong đó chủ yếu là vi phạm không treo biển báo không bán thuốc lá cho người dưới 18 tuổi và vi phạm về trưng bày quá 1 bao, 1 tút hoặc 1 hộp của một nhãn hiệu.
Để tìm hiểu cụ thể, chúng tôi tiến hành khảo sát một số cửa hàng bán lẻ thuốc lá dọc đường Lương Ngọc Quyến, đường Cách mạng Tháng Tám và đường Hoàng Văn Thụ. Các tuyến đường trên tập trung hơn 50 cửa hàng bán lẻ thuốc lá. Chúng tôi thấy thuốc lá được bày bán trên kệ hoặc trong tủ kích đủ các loại từ cao cấp đến bình dân, xếp chồng lên nhau ngay ngắn với màu sắc và kính cỡ bắt mắt. Các cửa hàng trên đều vi phạm về trưng bày quá 1 bao, 1 tút hoặc 1 hộp của một nhãn hiệu. Đơn cử như thuốc lá Marlboro có bao xanh, bao trắng, bao đỏ nhưng nhiều chủ quán lại trưng cả 3 loại sản phẩm. Giải thích về điều này, chủ cửa hàng L.L. trên đường Lương Ngọc Quyến nói: “Khi mới có Luật (năm 2013), các sản phẩm có mẫu tương đối đơn giản, nhưng nhiều năm gần đây có nhiều mẫu mã đa dạng hơn”. Thậm chí để “lách” quy định trên, có những cửa hàng chỉ trưng vỏ bao còn chủ cửa hàng H.T. trên đường Cách Mạng Tháng Tám giải thích: “Những vỏ bao này chỉ là mô hình được công ty thuốc lá tặng miễn phí cho cửa hàng. Phía dưới có ghi “mô hình không có giá trị thương mại và không được coi là sản phẩm thuốc lá”. Hơn nữa đây chỉ là vỏ bao rỗng nên tôi vẫn trưng bày vì không thấy vi phạm quy định nào của Luật”.
Ghi nhận thêm của chúng tôi tại các cửa hàng trên, mặc dù có treo biển cấm bán thuốc lá cho người dưới 18 tuổi nhưng việc bán thuốc lá cho người dưới 18 tuổi vẫn chưa được kiểm soát và còn bị “bỏ ngỏ”. Cháu Phạm Thu Thảo (sinh năm 2001, ở tổ 17, phường Quang Trung) thường hay ra quán tạp hóa T.T. (trên đường Lương Ngọc Quyến) mua thuốc lá hộ bố, mặc dù cửa hàng này có treo biển cấm bán thuốc lá cho người dưới 18 tuổi. Khi chúng tôi hỏi thì cháu Thảo trả lời: “Từ trước tới giờ cháu vẫn mua hộ bố cháu vì không thấy ai nhắc nhở hay từ chối bán?!”. Còn chủ cửa hàng T.T. giải thích: “Dù có treo biển cấm nhưng trong Luật không có quy định người mua thuốc lá phải xuất trình chứng minh hoặc cho phép chủ quán kiểm tra chứng minh thư của khách nên tôi vẫn bán thuốc lá cho người dưới 18 tuổi. Nếu không may bị hỏi đến thì lấy lý do là bán “nhầm”. Còn chủ cửa hàng Q.Đ. (trên đường Hoàng Văn Thụ) cho hay: “Hiện nay, nhiều gia đình sai con đi mua thuốc lá nên có thể “tạm” chấp nhận bán cho các cháu. Hơn nữa, nếu cửa hàng tôi không bán thì cửa hàng khác cũng bán. Còn nếu đề nghị kiểm tra chứng minh thư hoặc hỏi tuổi của khách thì chẳng khác nào đuổi khách đi”… Không chỉ vi phạm về các quy định trên, nhiều cửa hàng bán lẻ thuốc lá còn vi phạm về khoảng cách bán trước cổng trường tối thiểu 100m tính từ khuôn viên gần nhất của cơ sở đó. Điển hình như trước cổng trường THCS Chu Văn An, THPT Lương Ngọc Quyến (phường Hoàng Văn Thụ) chỉ cách vài chục mét nhưng có 4 - 6 cửa hàng bán lẻ thuốc lá chưa kể các hàng quán rong.
Ông Trần Khánh Phương, Phó đội trưởng Đội Quản lý thị trường T.P Thái Nguyên cho biết: Hiện nay, thuốc lá đang được tiêu thụ với số lượng lớn, đặc biệt là đối tượng sử dụng có xu hướng trẻ hóa nên nhiều chủ quán vì lợi nhuận mà bất chấp vi phạm các quy định. Trong khi đó, lực lượng thanh tra, quản lý thị trường còn mỏng nên khó kiểm soát triệt để, xử lý kịp thời các hành vi sai phạm. Ngoài ra Luật còn một số tồn tại như chưa có quy định kiểm tra chứng minh thư của khách, mức xử phạt hành chính còn cao so với điểm kinh doanh nhỏ lẻ, hàng quán rong nên khó thực thi các chế tài hiện hành. Các nghị định hướng dẫn xử phạt về bán thuốc lá còn chưa rõ ràng, cụ thể khiến cho cơ quan chức năng lúng túng, rắc rối và gặp khó khăn khi xử lý các trường hợp vi phạm…
Theo chúng tôi, thời gian tới, ngoài tăng cường tuyên truyền về phòng, chống tác hại thuốc lá, thanh kiểm tra, rà soát và xử phạt nghiêm minh các trường hợp vi phạm, các cơ quan chức năng cần tham mưu với cơ quan cấp trên đề nghị sửa đổi các nghị định xử phạt hành chính về bán thuốc lá; đồng thời bổ sung, điều chỉnh các quy định cũng như mức xử phạt phù hợp hơn đối với các đối tượng kinh doanh và tình hình thực tế hiện nay…
