Tiêu chí số 6 - cơ sở vật chất văn hóa (VH), một tiêu chí khó thực hiện trong bộ tiêu chí xây dựng nông thôn mới. Nhưng huyện Đồng Hỷ triển khai thực hiện khá thành công. Bởi huyện đã nhận được sự vào cuộc tích cực của các cấp, ngành và toàn thể cán bộ, nhân dân trong việc đóng góp công sức, tiền của, hiến đất…, xây dựng nhà VH đạt chuẩn nông thôn mới.
Bà Trần Thị Phương Thảo, Phó Phòng VH - Thông tin huyện Đồng Hỷ, cho biết: Toàn huyện có 205 xóm, tổ dân phố, thì 201 xóm, tổ dân phố đã xây dựng được nhà VH, trong đó có 119 nhà VH đạt chuẩn nông thôn mới. Nhà VH xóm, tổ dân phố được xây dựng theo mẫu thiết kế chung được huyện triển khai tới từng cơ sở.
Hiện, trên địa bàn Đồng Hỷ có 123 nhà VH xóm, tổ dân phố có từ 80 chỗ ngồi trở lên; 78 nhà VH có dưới 80 chỗ ngồi. Hai xã Hòa Bình và xã Hoá Thượng có 100% số xóm có nhà VH đạt chuẩn. Các xã có nhà VH xóm đạt chuẩn cao, như: Quang Sơn 14/15 nhà; Minh Lập 17/19 nhà; Khe Mo 12/15 nhà. Các xã có số nhà VH đạt chuẩn chiếm tỉ lệ thấp là: Văn Hán 2/17 nhà; Tân Lợi 2/10 nhà; Hợp Tiến 3/10 nhà; thị trấn Trại Cau 2/13 nhà… Cá biệt, xã Văn Lăng có 2 xóm Tam Va và Mỏ Nước nhân dân sinh hoạt chung nhà VH; thị trấn Trại Cau nhân dân ở các tổ dân phố 7-8; 9-10, 11-12 sinh hoạt chung nhà VH.
Quá trình triển khai, vận động nhân dân tham gia đóng góp tiền của, công sức xây dựng nhà VH, từng bước “xóa” xóm trắng không có nhà VH ở Đồng Hỷ được các cấp từ huyện đến cơ sở vào cuộc quyết liệt. Kể từ công tác quy hoạch chung đến giải pháp về vốn xây dựng đều được thực hiện linh hoạt, vừa bảo đảm tính pháp lý, lại phù hợp với nguyện vọng chung của nhân dân. Như việc một số xã tạo điều kiện cho các xóm được hoán đổi vị trí xây dựng nhà VH; hoặc thay đổi thiết kế xây dựng nhà VH, nhưng vẫn bảo đảm được sự an toàn. Nhà VH xóm Hưng Thái, xã Hoá Thượng là một ví dụ: Khi làm nhà, Ban xây dựng xóm đã thống nhất bỏ bớt một số cột bê tông không có tác dụng chịu lực; đồng thời xây tường nhà cao hơn so với thiết kế, tạo không gian thoáng đãng song không ảnh hưởng tới chất lượng công trình.
Đến xã Hóa Thượng tìm hiểu về việc xây dựng nhà văn hóa, chúng tôi được bà Phó Thị Thủy, Chủ tịch UBND xã cho biết: Xã đã vận dụng linh hoạt các chính sách của Nhà nước, tạo thuận lợi để nhân dân các xóm có đất xây dựng nhà VH đạt chuẩn. Như ở xóm An Thái, trước đây, Nhà VH có diện tích khuôn viên chật hẹp, chưa đạt quy chuẩn. Theo nguyện vọng của người dân, xã đứng ra “lo liệu”, và được huyện nhất trí cho thực hiện các thủ tục bán đấu giá đất, tài sản trên đất tại khu Nhà VH cũ; đồng thời làm thủ tục cấp cho xóm 871m2 đất mới để nhân dân xây dựng lại Nhà VH, sân chơi thể thao. Năm 2016, cùng các nguồn vốn hỗ trợ của Nhà nước, nhân dân xóm An Thái đã đóng góp xây dựng được Nhà VH rộng 300m2, 270 chỗ ngồi.
Còn bà Hoàng Thị Phương Ngân, cán bộ VH xã cho biết thêm: Trong xã, 100% số xóm đã có nhà VH làm nơi cho nhân dân hội họp. Bà con đều có chung quyết tâm xây dựng nhà VH đạt chuẩn, như ở xóm Ấp Thái, khuôn viên nhà VH trước đây rộng 400m2, nhân dân tự huy động tiền mua thêm đất, các hộ có đất liền kề hiến thêm, vì thế khuôn viên nhà VH được mở rộng lên khoảng 600 m2. Để có nhà VH đạt chuẩn, năm 2013, nhân dân trong xóm nhất trí phá bỏ nhà cũ, xây lại Nhà VH mới rộng 120m2, 90 chỗ ngồi.
Đến xã Hoá Trung, về xóm Làng Lậm, nhìn khu Nhà VH xóm khang trang, bề thế, ông Diệp Vinh Dũng, Chi hội phó Chi hội Cự chiến binh, Trưởng Ban Thanh tra xây dựng xóm tự hào: Trong khuôn viên rộng trên 1.000m2, từ cuối năm 2017, 113/114 hộ của xóm tham gia đóng góp 1 triệu đông/hộ để sửa chữa, nâng cấp Nhà VH. Một hộ do quá nghèo, nên nhân dân nhất trí không vận động đóng góp. Tiếng là sửa, nhưng gần như nhà phải đập bỏ toàn bộ để xây lại. Ngoài công trình nhà hội họp rộng 72m2, xóm còn làm mới 1 nhà vòm rộng 260m2, và đổ bê tông khu vực sân rộng gần 200 m2. Có nhà VH, sân chơi thể thao, bà con có điều kiện gặp gỡ, giao lưu VH văn nghệ, tập luyện thể dục, thể thao.
Từ năm 2013 đến hết tháng 9-2018, cấp xóm, tổ dân phố thuộc huyện Đồng Hỷ có 64 nhà VH được xây dựng mới; 65 nhà VH được sửa chữa, nâng cấp. Riêng năm 2018, có 6 xóm xây mới nhà VH; 11 xóm sửa chữa, nâng cấp nhà VH. Nguồn hỗ trợ được cấp từ Chương trình Xây dựng nông thôn mới của tỉnh: 100 triệu đồng hỗ trợ cho nhà làm mới; 50 triệu đồng hỗ trợ cho nhà sửa chữa. Ngân sách huyện hỗ trợ 60 triệu đồng/nhà (các xóm, tổ dân phố thuộc thị trấn cũng được hỗ trợ 60 triệu đồng/nhà xây mới).
Theo ông Phạm Quang Linh, Phó Chủ tịch UBND huyện: Đồng Hỷ có 15 đơn vị hành chính, gồm 13 xã và 2 thị trấn, trong đó có 6 xã khu vực III, đây là các xã có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn; 4 xã khu vực II; 1 xã ATK… Toàn huyện có 29.440 hộ, gần 90.000 nhân khẩu. Bằng nhiều giải pháp giảm nghèo, đến cuối năm 2017, huyện còn 7.988 hộ nghèo và cận nghèo (chiếm 27,1%). Nhưng không vì khó khăn mà ảnh hưởng tới phong trào chung, bởi công trình nhà VH làm nơi cho nhân dân hội họp, phát huy quyền dân chủ là mong muốn đã lâu của mỗi người nên được nhân dân đồng tình, ủng hộ cao.
