Để đảm bảo thực hiện tiến độ Dự án Sản xuất, cấp và quản lý căn cước công dân (CCCD), nhiều tháng nay, lực lượng công an các địa phương trong tỉnh đã tích cực làm việc không kể ngày đêm. Tuy nhiên, hiện nay, có một bộ phận người dân là dân tộc San Chí, Sán Chí đang gặp khó khăn trong quá trình làm thủ tục cấp CCCD, ảnh hưởng đến tiến độ cấp CCCD của tỉnh.
Theo thông báo của Công an xã Na Mao (Đại Từ), mới đầu giờ sáng, nhiều người dân đã có mặt tại hội trường UBND xã để làm thủ tục cấp CCCD. Tuy nhiên, không ít người đến rồi lại phải ra về vì chưa có đủ giấy tờ cần thiết. Những người này đều thiếu cùng một loại giấy tờ đó là: Trích lục cải chính hộ tịch của UBND huyện, trong đó xác nhận cải chính từ dân tộc Sán Chí, San Chí thành dân tộc Sán Chỉ.
Lý do bởi trong giấy tờ tùy thân, họ mang dân tộc Sán Chí, San Chí, nhưng trong danh mục các dân tộc Việt Nam không có dân tộc này, mà chỉ có nhóm dân tộc Sán Chỉ, thuộc dân tộc Sán Chay, nên không thể nhập thông tin vào máy. Để làm CCCD, những người dân tộc Sán Chí, San Chí được yêu cầu thực hiện cải chính thành Sán Chỉ. Trước yêu cầu này, nhiều người dân bày tỏ những tâm tư.
Đưa cho chúng tôi giấy chứng minh thư nhân dân, trong đó có ghi thành phần dân tộc Sán Chí, ông Âu Ngọc Ninh, 76 tuổi, người dân ở xã Na Mao nói: Gia đình tôi đã có 6 đời sống tại vùng đất này. Cội nguồn của chúng tôi là người Sán Chí. Trong hồ sơ đi học và công tác của tôi đều định danh là dân tộc Sán Chí. Giờ đây, Nhà nước yêu cầu cải chính thành dân tộc Sán Chỉ. Như vậy, chúng tôi không chỉ mất đi thành phần dân tộc của mình mà việc phải cải chính cũng rất phiền phức.
Ông Nguyễn Văn Hồng, Chủ tịch UBND xã Na Mao cho hay: Hiện nay, xã có 1.145 nhân khẩu là người dân tộc Sán Chí, chiếm 31,1% số dân của địa phương. Những người dân tộc San Chí và Sán Chí đều mong muốn giữ nguyên tên dân tộc mình. Vì lẽ đó, chúng tôi rất mong các cấp, ngành chức năng xem xét điều chỉnh thành phần dân tộc cho phù hợp với thực tế ở cơ sở, đáp ứng nguyện vọng của người dân.
Trên địa bàn huyện Đại Từ có trên 4.000 người dân tộc Sán Chí, San Chí. Tập trung nhiều nhất ở xã Na Mao, ngoài ra còn có ở các xã, như: Phú Cường, Phục Linh, Yên Lãng, Phúc Lương, Đức Lương… Trong số đó, đến nay, mới có trên 300 người đã thực hiện cải chính dân tộc và làm thủ tục cấp CCCD.
Không riêng ở Đại Từ, hiện nay, nhiều địa phương trong tỉnh có người dân tộc Sán Chí, San Chí sinh sống đều gặp phải tình trạng tương tự. Định Hóa là địa phương có đông đồng bào dân tộc San Chí và Sán Chí với trên 9.100 người. Huyện đã xây dựng kế hoạch thực hiện cải chính thành phần dân tộc San Chí, Sán Chí trên địa bàn. Nhưng, người dân vẫn chưa thực hiện. Thế nên, đến nay, Công an huyện Định Hóa đã cơ bản hoàn thành kế hoạch làm thủ tục cấp CCCD được giao đối với những người không phải là dân tộc Sán Chí và San Chí, riêng người dân tộc Sán Chí, San Chí chưa thực hiện được.
Hiện nay, chưa có con số thống kê riêng đối với những người dân tộc San Chí, Sán Chí của tỉnh, mà chỉ có số liệu thống kê đối với dân tộc Sán Chay (bao gồm các nhóm dân tộc Sán Chí, San Chí và Cao Lan) với trên 39.400 người. Trong đó, tập trung nhiều nhất ở huyện Phú Lương với trên 13.400 người, tiếp đó là huyện Định Hóa với trên 9.100 người, Đại Từ với trên 8.500 người, huyện Đồng Hỷ trên 2.600 người, Võ Nhai trên 2.800 người, T.P Thái Nguyên khoảng 1.600 người, T.X Phổ Yên trên 900 người, huyện Phú Bình 180 người, T.P Sông Công trên 90 người. Hầu như ở các địa phương, đều có ý kiến của người dân tộc Sán Chí, San Chí bày tỏ quan điểm không muốn thay đổi tên gọi dân tộc đã gắn bó với mình bao năm nay.
Thế nhưng, theo hướng dẫn của Cục Hộ tịch, Quốc tịch, Chứng thực, Bộ Tư pháp, hiện nay, việc ghi tên thành phần dân tộc vẫn thực hiện theo danh mục các dân tộc Việt Nam, ban hành kèm theo Quyết định số 121/TCTK/PPCĐ ngày 2/3/1979 của Tổng cục Thống kê. Theo đó, các cơ quan đăng ký hộ tịch ghi đúng tên thành phần dân tộc trong danh mục này, đối với các trường hợp người dân có các giấy tờ hộ tịch đã được cấp trong đó ghi thành phần dân tộc là Sán Chí, San Chí, không đúng với thành phần dân tộc trong danh mục là Sán Chỉ, nên xác định là có sai sót trong việc ghi thành phần dân tộc khi thực hiện thiết lập các giấy tờ cho công dân. Các trường hợp sai sót này sẽ được cải chính thành dân tộc Sán Chỉ theo danh mục các dân tộc Việt Nam. Điều này không đúng theo nguyện vọng của đồng bào dân tộc Sán Chí, San Chí ở Thái Nguyên.
Để giải quyết vấn đề này, ngày 5/4/2021, UBND tỉnh đã có công văn yêu cầu UBND các huyện, thành, thị thực hiện việc cải chính hộ tịch và ghi thành phần dân tộc trong các giấy tờ hộ tịch theo hướng dẫn tại Công văn số 390/UBDT-DTTS ngày 20/4/2018. Theo đó, sẽ ghi tên nhóm nhỏ hoặc tên gọi khác trước, sau đóng mở ngoặc ghi tên chính thức của dân tộc.
Tuy nhiên, khi làm thủ tục cấp CCCD cho đồng bào dân tộc San Chí và Sán Chí, phần mềm không hiển thị có thành phần dân tộc này, vì thế không thể thực hiện được. Trước thực tế này, để thực hiện thực hiện Dự án Sản xuất, cấp và quản lý CCCD, các bộ, ban, ngành cần khẩn trương có hướng dẫn cụ thể, giải quyết những vướng mắc không riêng ở Thái Nguyên mà ở các địa phương có dân tộc Sán Chi và San Chí sinh sống hiện nay.
