Cục Phòng, chống HIV/AIDS thông tin về sự việc nhóm ‘Bông hồng đen’

Ngày 22/8, Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) có thông tin chính thức về nhóm “Bông hồng đen” lấy mẫu xét nghiệm HIV tại Hải Phòng.

Lấy máu xét nghiệm HIV trong cộng đồng. Ảnh: Thùy Chi

Sự việc liên quan đến tổ chức dựa vào cộng đồng có tên là Bông hồng đen - Cầu vồng đen triển khai xét nghiệm HIV cho học sinh tại quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng đang làm "nóng" dư luận trong những ngày gần đây. Sau khi làm việc và nhận báo cáo của các đơn vị liên quan, Cục Phòng, chống HIV/AIDS chia sẻ một số thông tin liên quan đến hoạt động này.

Theo Cục Phòng, chống HIV/AIDS, nhóm Bông hồng đen - Cầu vồng đen là một nhóm tự lực thường được gọi là tổ chức dựa vào cộng đồng, tham gia các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS từ tháng 8/2011.

Nhóm này hiện đang triển khai hoạt động của Dự án "Bảo vệ tương lai - Tăng cường các can thiệp mới dựa vào cộng đồng nhằm kiểm soát lây nhiễm HIV trong nhóm thanh niên sử dụng ma túy tại Việt Nam" tại phường Hải Sơn, quận Đồ Sơn, Hải Phòng.

Nhóm có thỏa thuận hợp tác từ tháng 12/2022 của Trung tâm Hỗ trợ sáng kiến phát triển cộng đồng (SCDI), với nguồn tài trợ từ Tổ chức Expertise France của Pháp. 

Ngoài ra, nhóm "Bông hồng đen" còn triển khai một số hoạt động phòng, chống HIV/AIDS thuộc Dự án phòng, chống HIV/AIDS của VUSTA do Quỹ toàn cầu phòng, chống AIDS, lao và sốt rét tài trợ giai đoạn 2021-2023.

Cục Phòng, chống HIV/AIDS thông tin thêm, nhóm "Bông hồng đen" có hợp tác với 2 dự án thực hiện các hoạt động bao gồm tiếp cận và can thiệp khách hàng là người sử dụng ma túy trong độ tuổi từ 16 đến 24 tham gia nghiên cứu sàng lọc hành vi; tư vấn và xét nghiệm HIV; tiếp cận nhóm có hành vi nguy cơ cao như người quan hệ tình dục đồng giới (MSM); người tiêm chích ma túy, thực hiện xét nghiệm HIV tại cộng đồng; giới thiệu người nhiễm HIV điều trị...

Qua báo cáo, nhóm "Bông hồng đen" có 5 thành viên, trong đó có một thành viên đã tham gia lớp tập huấn về tư vấn xét nghiệm HIV tại cộng đồng.

Nhóm hoạt động phù hợp, không có nguy cơ lây nhiễm HIV

Cục Phòng, chống HIV/AIDS cũng thông tin, theo báo cáo ban đầu của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Hải Phòng và Trung tâm SCDI, từ ngày 1/1 đến 18/8, nhóm này đã thực hiện tư vấn xét nghiệm HIV cho 204 người và đều có kết quả âm tính.

Về độ tuổi người được xét nghiệm HIV, Cục thông tin có thể không bảo đảm tính chính xác do người được xét nghiệm tự thông báo về tuổi và không xuất trình các giấy tờ chứng minh nhân thân trước khi làm xét nghiệm.

Kỹ thuật xét nghiệm sàng lọc HIV được nhóm "Bông hồng đen" thực hiện bằng 2 phương pháp là sử dụng sinh phẩm xét nghiệm nhanh lấy máu đầu ngón tay và sinh phẩm tự xét nghiệm bằng dịch miệng.

"Theo hướng dẫn các kỹ thuật xét nghiệm HIV của Bộ Y tế đều cho phép sử dụng 2 kỹ thuật này được làm xét nghiệm tại cộng đồng, do đây là biện pháp lấy mẫu đơn giản và bảo đảm không gây lây nhiễm", Cục Phòng, chống HIV/AIDS nêu rõ.

Theo đánh giá sơ bộ của Cục Phòng, chống HIV/AIDS, nhóm "Bông hồng đen" hoạt động phù hợp với chủ trương phòng chống HIV/AIDS.

Tại sao người giới thiệu được chi "hoa hồng"?

Về việc người làm xét nghiệm được chi trả 100.000 đồng và giới thiệu sẽ được hưởng 25.000 đồng, Cục Phòng, chống HIV/AIDS nêu rõ theo thông tin từ phía Trung tâm SCDI, trong kế hoạch hoạt động được nhà tài trợ đồng ý có hỗ trợ chi trả cho người tham gia nhận dịch vụ tư vấn xét nghiệm là 100.000 đồng.

"Đây là tiền hỗ trợ đi lại và chi trả 25.000 đồng khi giới thiệu một người khác tham gia. Do đó việc nhóm chi trả cho người tham gia xét nghiệm đúng với đề cương của dự án đã phê duyệt", Cục Phòng, chống HIV/AIDS nêu.

Kiến nghị trong sự việc trên, Cục Phòng, chống HIV/AIDS thống nhất kiến nghị của CDC Hải Phòng tạm dừng hoạt động của nhóm "Bông hồng đen" để xác minh sự việc.

Cục cũng đề nghị Sở Y tế và CDC Hải Phòng quán triệt các tổ chức cộng đồng tham gia phòng, chống HIV/AIDS thực hiện nghiêm các quy định xét nghiệm đúng đối tượng, trên nguyên tắc tự nguyện.

Cục đề nghị SCDI rà soát các quy trình của dự án, bảo đảm việc kiểm soát các tổ chức cộng đồng thực hiện đúng các hướng dẫn và các quy định chuyên môn. Bên cạnh đó, cần phối hợp với y tế địa phương để bảo đảm việc thực hiện dự án đúng với quy định.

Vai trò các tổ chức cộng đồng trong triển khai xét nghiệm HIV

Theo Cục Phòng, chống HIV/AIDS, việc xét nghiệm sớm và điều trị sớm HIV là một trong giải pháp quan trọng để chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030.

Người có hành vi nguy cơ cao khi được tư vấn xét nghiệm HIV sớm nếu âm tính (không nhiễm HIV) sẽ được tư vấn các biện pháp dự phòng để không bị lây nhiễm HIV. Nếu xét nghiệm HIV có phản ứng (nghi ngờ) sẽ được tư vấn và chuyển gửi đến cơ sở y tế được công nhận xét nghiệm khẳng định và nếu nhiễm HIV sẽ được điều trị HIV sớm.

Khi người nhiễm HIV được điều trị sớm sẽ giữ cho hệ miễn dịch của họ khỏe mạnh do vậy họ tiếp tục sống khỏe mạnh lâu dài, Khi được điều trị sớm, thuốc sẽ ức chế virus HIV không phát triển để lượng virus HIV trong máu về ngưỡng không phát hiện và khi đó sẽ không còn làm lây nhiễm HIV cho người khác (Không phát hiện = Không lây truyền) qua đường tình dục.

Dịch HIV ở Việt Nam đang là dịch tập trung, tức chủ yếu trong nhóm người nghiện chích ma túy, người bán dâm, nam quan hệ tình dục đồng giới, người chuyển giới, bạn tình của các nhóm trên. Những nhóm này dễ bị kỳ thị và phân biệt đối xử, do đó chỉ có tổ chức cộng đồng mới có lợi thế để tiếp cận, triển khai các hoạt động truyền thông và cung cấp dịch vụ xét nghiệm HIV cho nhóm này bởi họ cũng chính là người trong nhóm cộng đồng này nên họ hiểu về cộng đồng của họ, đồng cảm và dễ dàng tiếp cận…

Tại Việt Nam, theo báo cáo của các địa phương từ năm 2019 trở lại đây, nhóm cộng đồng đã đóng góp xét nghiệm phát hiện ca nhiễm HIV khoảng 30-50% số ca phát hiện mới hằng năm, các tỉnh trọng điểm về HIV thì mức đóng góp cao hơn tới 50-70%. Như vậy các tổ chức cộng đồng có vai trò rất lớn trong việc tìm ca nhiễm mới HIV.

Ngoài ra, các tổ chức cộng đồng còn trực tiếp cung cấp các dịch vụ phòng, chống khác can thiệp giảm hại (cấp phát và hướng dẫn sử dụng bơm kim tiêm sạch, bao cao su, chất bôi trơn) và giới thiệu khách hàng đến cơ sở y tế để nhận các dịch vụ điều trị dự phòng lây nhiễm HIV (PrEP) hoặc điều trị ARV nếu khách hàng nhiễm HIV. Với vai trò đó có thể khẳng định nhiều nhóm hoạt động vì cộng đồng đã có đóng góp quan trọng trong kiểm soát dịch HIV tại Việt Nam.