Bác Hồ với báo chí

09:04, 01/07/2007

Bác Hồ đặc biệt quan tâm đến báo Nhân Dân, vì đây là cơ quan ngôn luận Trung ương của Ðảng ta. Sáng nào cũng vậy, cho dù nắng mưa gió bão, cứ khoảng 6 giờ 30, tờ Nhân Dân đã có trên bàn làm việc của Người.

Bác Hồ là người sáng lập tờ Thanh Niên, tờ báo cách mạng đầu tiên của Việt Nam. Là người sáng lập, đồng thời Bác cũng là một cây bút có nhiều đóng góp to lớn cho sự nghiệp cách mạng, với hàng nghìn bài viết cho báo chí trong và ngoài nước, bằng nhiều ngôn ngữ: Pháp, Trung, Nga, Anh.

Nếu tính từ bài báo đầu tiên của Người là "Vấn đề người bản xứ" đăng trên báo Nhân Ðạo của Pháp ngày 2-8-1919 đến bài báo cuối cùng là "Nâng cao trách nhiệm chăm sóc và giáo dục thiếu niên, nhi đồng", đăng báo Nhân Dân ngày 1-6-1969, thì trong 50 năm, Người đã viết khoảng 2.000 bài báo, với 53 bút danh khác nhau. Ðối với Chủ tịch Hồ Chí Minh, đọc sách báo, tạp chí, bản tin là nhu cầu tinh thần không thể thiếu. Hằng ngày, mặc dù bận trăm công ngàn việc nhưng Người vẫn sắp xếp thời gian để nắm bắt thông tin tổng hợp qua sách báo.

Bác Hồ đọc báo nhanh và rất chính xác, chỗ nào có vấn đề cần chú ý, hoặc liên quan đến các cấp, các ngành, Bác đều ghi chép, đánh dấu những thông tin cần xử lý. Khi đọc các tấm gương người tốt, việc tốt, Bác dùng bút bi hoặc bút chì mầu đỏ ghi bên cạnh dấu 0, nghĩa là thưởng huy hiệu; chỗ nào cần lưu ý, Bác đánh dấu chéo (/); vấn đề nào chưa rõ, Người đánh dấu (?) và yêu cầu văn phòng xác minh lại; khi đã xem xong, Bác vạch hai vạch (//).

Ðôi khi Bác sử dụng các loại chữ Hán, Nga, Pháp, Anh làm ký hiệu bên lề trang báo. Người còn ghi tóm tắt thông tin vào một cuốn sổ nhỏ, hoặc cho cắt dán để làm tư liệu. Gặp những chữ báo in sai, Bác đánh dấu và nhắc để Ban biên tập báo sửa lại, thí dụ như tên của Nguyên Phi Y - Lan phải viết đúng là Ỷ Lan; anh Lý Tử Trọng phải viết là anh Lý Tự Trọng. Có những bài viết đăng trên tạp chí Hậu cần để lộ bí mật, Bác ghi chữ "Mật" và nhắc văn phòng gửi cho tạp chí để rút kinh nghiệm. Bài báo "Rừng cây xanh trên trận địa" đăng báo Quân đội Nhân dân ngày 18-2-1969, để lộ địa điểm đóng quân của một đơn vị bộ đội, Bác ghi dòng chữ Hán là: "Lộ bí mật quân sự" để báo chú ý cách đưa tin. Bài nào cần nghiên cứu, Bác nhắc các đồng chí giúp việc cắt dán lưu lại theo chuyên đề: về Ðảng, về các ngành, về miền nam, v.v..

Trên bàn làm việc ở tầng hai nhà sàn còn bài báo cắt dán "Chị đội trưởng hết lòng vì tập thể", Bác Hồ đã đọc và ghi chú thêm: "Huyện Gia Lộc". Khi đọc tin thấy các nước anh em gặp khó khăn, bị thiên tai, lũ lụt, động đất gây thiệt hại về người và của, Bác nhắc văn phòng chuẩn bị điện thăm hỏi, chia buồn. Khi Bác nghe đọc bài báo có nhan đề "Kỷ niệm ngày sinh Phan Bội Châu", Người nói viết như thế là xách mé, phải gọi là Cụ Phan Bội Châu mới đúng.

Một lần đến thăm Trường Ðảng cao cấp Nguyễn Ái Quốc, Bác nói với các cán bộ, phóng viên được cử đi học: "Các chú phải nhớ là viết cho ai, viết cái gì, nhằm mục đích gì. Phải viết cho dân hiểu để dân làm, phải nghe lời phê bình hằng ngày của dân. Ðừng cậy mình nhiều chữ rồi dài dòng văn tự, chẳng ai hiểu các chú nói và viết cái gì, rồi lại cho là đàn gảy tai trâu." Cũng vì thế, mỗi khi xem báo Ðảng thấy có sai sót, Bác nhắc ngay để rút kinh nghiệm. Ðôi khi Bác còn làm con tính nhỏ để kiểm tra báo đăng đã đúng chưa, số liệu kết quả có khớp không?

Bác đặc biệt quan tâm đến báo Nhân Dân, vì đây là cơ quan ngôn luận Trung ương của Ðảng ta. Sáng nào cũng vậy, cho dù nắng mưa gió bão, cứ khoảng 6 giờ 30, tờ Nhân Dân đã có trên bàn làm việc của Người. Bác thường xuyên xem báo, viết bài, phê bình và góp ý cho báo Nhân Dân.

Người thường căn dặn, bài viết cho báo Nhân Dân phải ngắn gọn để đăng được nhiều bài, người đọc đỡ tốn thời gian; khi nào báo đăng văn kiện của Ðảng và Nhà nước thì ra thêm phụ trương khổ nhỏ cho cán bộ, đảng viên dễ lưu giữ và tiện tra cứu. Bác còn yêu cầu báo Nhân Dân mỗi tháng hai lần tổng hợp tình hình trong nước và quốc tế gửi lên Người. Ðối với các đồng chí lãnh đạo tờ báo, Bác rất kiệm lời khen nhưng Người lại rất ân cần, chu đáo với cán bộ, phóng viên, nhân viên báo.

Ngày 18-1-1957 đến thăm báo Nhân Dân, Người nói: "Các cô, các chú biết đấy, Bác cũng là đồng nghiệp của các cô, các chú. Báo có thiếu sót khuyết điểm gì thì Bác nhắc nhở hằng ngày rồi. Hôm nay, Bác đến để động viên khen ngợi các cô, các chú". Người căn dặn phóng viên phải viết đúng, viết hay. Nếu viết sai, hoặc in sai phải đính chính. Nhà báo cần biết ngoại ngữ và phải thương yêu, đoàn kết giúp đỡ lẫn nhau.

Bác cũng thường xuyên xem báo địa phương, báo các ngành. Người không quên khen thưởng những thành tích và nhắc nhở những sai lầm. Bác nghiêm khắc phê bình những việc làm sai trái, tham ô, cửa quyền; các tệ nạn xã hội cũ còn rơi rớt, như : mê tín dị đoan, nấu rượu, cờ bạc... Bài báo về những sai lầm trong ba khoán, đăng báo Hà Nội mới trên bàn làm việc của Bác vẫn còn bút tích ghi là: "K.g.đ.c Trường-Chinh, những sai lầm về "Ba khoán"! Xem xong xin trả lại cho B".

Bác còn chú ý theo dõi mục: Ý kiến bạn đọc. Có lần xem báo Lao Ðộng có bài thơ vui ở mục "Nói thật không mất lòng", phê bình một công trường để nhà tắm nữ trống trải, chị em sau giờ làm việc không có nơi để tắm, Bác đã gửi bài báo và nhắc các đồng chí lãnh đạo công trường kiểm tra, sửa chữa.

Văn phòng Phủ Chủ tịch đã tập hợp, lưu lại hơn 2.000 bài báo viết về gương người tốt, việc tốt, cắt ra từ hơn 40 loại báo và bản tin như: Nhân Dân, Quân đội Nhân dân, Lao động, Phụ nữ... Trong 10 năm, từ 1959 đến 1969, qua thông tin trên báo được xác minh, Bác đã thưởng 3.972 huy hiệu cho những người tốt, làm việc tốt.

Những ngày tháng cuối cùng của cuộc đời, tuy yếu mệt nhưng Bác vẫn theo dõi sát tình hình đất nước qua báo chí. Trên bàn làm việc tại nơi Bác điều trị bệnh, bên cạnh những chồng báo hằng ngày Người đang đọc dở là nét bút chì đỏ của Bác khoanh tròn trong bản tin Ních-sơn hoãn rút thêm quân; dấu bút đỏ trên bài "Nam Bắc một nhà là anh em ruột thịt, quyết không thể chia cắt được" đăng báo Thống Nhất. Bài báo "Phê bình và sửa chữa khuyết điểm ở chi bộ Phú Thành" (Nghệ An) đăng trên báo Nhân Dân được Bác lưu giữ để theo dõi phong trào vận động quần chúng xây dựng Ðảng ở cơ sở. Những tờ báo và bản tin cuối cùng Người xem đều phát hành vào ngày 24-8-1969.

Quan điểm lý luận về báo chí và hoạt động thực tiễn báo chí của Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn luôn phù hợp, gắn bó với cuộc sống và phục vụ lợi ích nhân dân. Người rất coi trọng đối tượng và hiệu quả tuyên truyền trên báo chí. Vì vậy, những người làm công tác báo chí của Ðảng ghi sâu lời Bác dạy: "Báo của ta là báo của nhân dân, phải nói thật với dân. Thổi phồng khó khăn làm dân sợ, dân hoang mang là sai, là không tốt. Nhưng ngược lại, nói quá dễ dàng, tưởng để động viên, nhưng khi dân thấy sự thật không đúng như thế, dân không tin ta nữa, không xem báo nữa!".