Bản hương ước mẫu trên đất ATK

Trong lịch sử cách mạng Vệt Nam, hầu hết các làng xã đều có hương ước. Hương ước không phải là bộ luật nhưng bắt buộc mọi thành viên trong làng xã và những người nơi khác phải có bổn phận tuân theo.

Nhận thấy những giá trị quan trọng của hương ước, năm 1949 Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ thị cho Bộ nội vụ (như Ban Tổ chức và cán bộ của Chính phủ ngày nay) tổ chức Hội nghị xây dựng xã trong đó có thông qua bản hương ước mẫu để thực hiện thí điểm tại trung tâm căn cứ địa Việt Bắc trong đó có Định Hóa của Thái Nguyên. Bản hương ước mẫu đã được soạn thảo rất cặn kẽ dưới sự chỉ dẫn của Bác và được Hội nghị xây dựng xã do Bộ nội vụ tổ chức thông qua tại ATK ngày 13/12/1949.

Bản hương ước mẫu này gồm ba phần: Lời nói đầu, nội dung hương ước, thi hành hương ước. Phần lời nói đầu hương ước ghi: trước kia chế độ phong kiến đế quốc đã làm cho dân ta ngày càng suy yếu, nó gieo rắc những phong tục hủ bại cốt làm cho dân ta ngu dốt, xấu xa. Sau cuộc cách mạng tháng 8 năm 1945, Chính phủ dân chủ cộng hòa do Hồ Chủ tịch làm lãnh đạo ban hành luật lệ dân chủ và rất chú ý đến việc sửa phong tục cho dân xã, nhưng xét trong xã ta phong tục tốt mới chưa có mấy, vết tích cũ xấu vẫn còn… Bản hương ước này quy định phong tục trong xã, trật tự trong xã, vệ sinh trong xã cách giúp đỡ nhau, cốt làm cho dân trở lên tốt, xã trở lên mạnh để góp sức vào sự nghiệp chung của dân tộc.

Phần nội dung của hương ước mẫu có 7điều

1. Nhân dân trong xã phải thực hiện cần, kiệm, kiêm, chính: Cần là chăm chỉ làm việc, kiệm là không hoang phí, liêm là trong sạch không lấy của đút  lót, chính là thẳng thắn không khúm núm, luồn cúi

2. Nhân dân trong xã phải từ bỏ những thói quen xấu: Như chọn ngày tốt xấu, sợ chạm long mạch, không cho người đẻ ở trong nhà…

 3.  Nhân dân phải thân ái đoàn kết, thành thật phê bình sửa chữa cho nhau, bỏ thói nói xấu nhau…

4.  Nhân dân trong xã phải giúp đỡ lẫn nhau: trong xã phải có trách nhiệm với nhau phải đôn đốc nhau thi đua ái quốc…

5.  Các lễ nghi phải thành kính, đơn giản: Cúng lễ chỉ nên dùng hoa quả, trầu cau, lễ cưới phải nghiêm nhưng đơn giản, bỏ hủ tục thách cưới, nộp treo ăn uống linh đình. Lễ tang chu đáo đơn giản, bỏ hủ tục ăn đám tại nhà tang…

6. Nhân dân trong xã phải giữ vững trậtt tự an ninh: Nghiêm cấm tự tiện lấy hay phá của công, phá hoại mùa màng…

7.Nhân dân trong xã phải giữ gìn vệ sinh: Nghiêm cấm phóng uế hoặc đổ bẩn, xả xúc vật chết ra đường, nơi công cộng, hàng tháng ủy ban xã phải tổ chức vệ sinh chung, chuồng trâu bò lợn, gà phải cách xa nhà dân…

Bản hương ước ngắn gọn, soạn thảo trong điều kiện khán chiến nên rất cụ thể về công việc kháng chiến và sinh hoạt kháng chiến trong căn cứ địa. Bản hương ước đề cao thuần phong mỹ tục, đổi mới nhưng không cực đoan, bài trừ mê tín dị đoan nhưng vẫn tôn trọng tự do tín ngưỡng.