Một cuộc khởi nghĩa mang tính nhân dân đậm nét

Nói về Khởi nghĩa Thái Nguyên có thể nhận thấy đây là cuộc khởi nghĩa mang tính nhân dân đậm nét hơn so với các phong trào đương thời.

Lực lượng chính của cuộc khởi nghĩa trong giai doạn đầu là bộ phận lính khố xanh của đồn binh và bộ phận tù nhân chính trị bị giam giữ trong nhà lao tại tỉnh lỵ Thái Nguyên. Đáng chú ý là ngay từ đầu hành động của nghĩa quân dù trước đó nhân dân trong tỉnh không hề được hay biết gì về kế hoạch khởi nghĩa đã nhận được sự hưởng ứng nồng nhiệt của các tầng lớp nhân dân trong tỉnh, khẳng định lòng dân đã hướng theo cách mạng.

Theo tài liệu của chính quyền thực dân Pháp ghi lại thì khi cuộc khởi nghĩa bùng nổ có 131 lính khố xanh và 180 tù nhân tham gia còn nhân dân trong tỉnh hăng hái kéo đến tham gia có 312 người. Và theo lời kể lại thì những ngày sau số nghĩa quân vào lúc đông nhất đã lên tới 700 - 800 người. Các tầng lớp nhân dân trong tỉnh lỵ kể cả các viên chức nhỏ hôm qua còn làm việc cho Pháp và nhất là nông dân các vùng lân cận nô nức kéo đến tham gia nghĩa quân. Điều đặc biệt và có ý nghĩa hơn cả là hơn 50 công nhân của Mỏ than Phấn mễ và Mỏ thiếc chì làng Hích  cũng kéo tới tham gia.

Nếu liên hệ với lực lượng giai cấp công nhân và phong trào công nhân cả nước thời điểm này thì thấy sự kiện này khẳng định giai cấp và phong trào công nhân đã nối tiếp bùng nổ ở các địa phương. Ngay trong năm 1917, Khởi nghĩa Thái Nguyên bùng nổ thì công nhân mỏ vôn - fram ở Cao Bằng cũng bãi công (7/1917), công nhân ở Việt Nam sang làm việc ở Cao Miên đấu tranh đòi chủ Pháp trả về nguyên quán (10/1917). Đó thực sự là một hiện tượng tiền triệu cho một thời kỳ mới của Cách mạng việt Nam sắp bắt đầu; trong đó giai cấp công nhân vươn lên nắm bá quyền lãnh đạo.

Khởi nghĩa Thái Nguyên chưa phải và chưa thể là một phong trào cách mạng của quảng đại quần chúng nhân dân, các người lãnh đạo chưa biết hay chưa thể gắn liền cuộc vận động binh lính với cuộc vận động quần chúng tham gia, thậm chí khi quần chúng chủ động tới thì đã bỏ qua không biết khai thác có lơi cho cách mạng. Thế nhưng cuộc Khởi nghĩa này đã để lại cho cách mạng Việt Nam nhiều bài học kinh nghiệm quý báu cho các thời kỳ cách mạng tiếp theo.

Mặc dù thất bại và đến nay đã gần một thế kỷ trôi qua kể từ ngày tiếng súng nghĩa quân Thái Nguyên vang nổ, tinh thần yêu nước phấn đấu hy sinh cho sự nghiệp giải phóng dân tộc của nghĩa quân Thái Nguyên vẫn chói sáng tong lòng nhân dân Việt Nam.