Bến Âu Lâu lịch sử

Năm 1952, quân ta mở chiến dịch Tây Bắc, vượt sông Hồng tiến vào giải phóng Nghĩa Lộ (Yên Bái), mở cánh cửa vào mặt trận Ðiện Biên Phủ. Ðể tiếp tế lương thực, đạn dược cho mặt trận, lực lượng dân công cùng bộ đội mở đường 13A (nay là quốc lộ 37 và một phần quốc lộ 32) nối Hiên (Tuyên Quang) thông tuyến Việt Bắc với Ðiện Biên. Trọng điểm tuyến đường phải vượt qua những cửa ải bị thực dân Pháp đánh phá ác liệt cả ngày lẫn đêm là đèo Lũng Lô, bến phà Âu Lâu và Tạ Khoa (qua sông Ðà).  

Bến Âu Lâu thuở ấy khi vào chiến dịch vận chuyển, được người dân thuyền vùng Cửa Ngòi, xã Âu Lâu (TP Yên Bái) dùng thuyền nan chuyển quân, còn ô-tô, xe kéo pháo thì đi bằng phà. Ban đầu, dùng phà gỗ loại tám tấn, dùng sức người đẩy qua sông, có một sợi dây song bắc ngang để người bám vào đó khi định sang ngang.

Vào giai đoạn gấp rút, cấp trên điều về một phà 12 tấn, có ca-nô lai dắt nên chuyển được khí tài lớn hơn qua sông. Do ban ngày địch đánh phá ác liệt cộng với biệt kích nhảy dù xuống chỉ điểm phá hoại, nên phải dìm phà xuống sông ngụy trang ở chỗ kín, chiều chạng vạng thì bềnh phà lên đưa về bến để chuyển xe, pháo qua sông. Có đêm ca-nô hỏng, phải dùng 12 người đẩy bằng sào. Sào đẩy bằng cây hóp dài, đầu bịt sắt nhọn để khi cắm xuống lòng sông không bị trượt. Bình thường chỉ có 30 - 40 ô-tô qua mỗi đêm, mỗi chuyến mất 30 phút; nhờ cải tiến kỹ thuật và quyết tâm cao, có đêm còn đưa được 93 xe qua sông, mỗi chuyến phà chỉ mất 15 phút.

 Người dân Yên Bái còn huy động hơn 31 nghìn dân công đóng góp hơn 1 triệu 600 nghìn công làm đường và vận chuyển lương thực, 650 xe đạp thồ phục vụ tiền tuyến trong chiến dịch lịch sử Ðiện Biên Phủ. 1.840 tấn gạo, 372 con trâu, 489 con lợn và hàng chục tấn rau xanh được cung cấp cho mặt trận, góp phần làm nên chiến thắng "lừng lẫy năm châu chấn động địa cầu".

Ngày nay, tại bến Âu Lâu có tượng đài khắc họa hình ảnh cô gái cầm mái chèo đứng cạnh người thủy thủ bên mỏ neo sắt, sát cánh cùng anh Bộ đội Cụ Hồ, để thế hệ sau mãi mãi ghi nhớ về một thời máu lửa tại địa danh này.