Tăng cường quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Liên bang Nga

Nhận lời mời của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng, Thủ tướng Liên bang Nga Dmitry Medvedev sẽ thăm chính thức Việt Nam từ ngày 5-7/4/2015. Chuyến thăm chính thức Việt Nam của Thủ tướng Liên bang Nga Dmitry Medvedev diễn ra trong bối cảnh quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam-Liên bang Nga thời gian qua phát triển tích cực trong mọi lĩnh vực.

Ngày 30/1/1950, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô Viết (Liên Xô) chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao. Ngày 16/6/1994, Việt Nam và Liên bang Nga ký Hiệp ước về những nguyên tắc cơ bản của quan hệ hữu nghị giữa Cộng hòa xã hội Chủ nghĩa Việt Nam và Liên bang Nga, đặt nền móng và cơ sở pháp lý cho quan hệ trong giai đoạn phát triển mới. Ngày 1/3/2001, Việt Nam và Nga ký Tuyên bố chung về quan hệ Đối tác chiến lược. Ngày 27/7/2012, Việt Nam và Liên bang Nga ra Tuyên bố chung về tăng cường hơn nữa quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện.

Quan hệ chính trị Việt - Nga không ngừng được tăng cường, củng cố với độ tin cậy cao, trao đổi đoàn diễn ra thường xuyên ở các cấp. Trong đó, Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh thăm chính thức Nga tháng 10/2002 và tháng 7/2010; Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm chính thức Nga tháng 11/2014. Chủ tịch nước Trương Tấn Sang thăm chính thức Liên bang Nga tháng 7/2012. Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng thăm chính thức Nga tháng 9/2007, thăm làm việc tháng 12/2009, thăm chính thức tháng 5/2013. Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng thăm chính thức Nga vào tháng 3/2013...

Lãnh đạo cấp cao Nga thăm Việt Nam có: Tổng thống Nga V. Pu-tin thăm chính thức Việt Nam tháng 3/2001 và tháng 11/2006, thăm cấp Nhà nước đến Việt Nam ngày 12/11/2013; Tổng thống Nga Dmitry Medvedev thăm chính thức Việt Nam và dự Cấp cao ASEAN - Nga lần hai tháng 10/2010; Thủ tướng Chính phủ Liên bang Nga Dmitry Medvedev thăm chính thức Việt Nam tháng 11/2012... Các nhiệm vụ ưu tiên nhằm thúc đẩy quan hệ được triển khai tích cực và hiệu quả. Hai bên phối hợp chặt chẽ và ủng hộ nhau trên các diễn đàn quốc tế đẩy mạnh hợp tác trong khuôn khổ ASEAN-Liên bang Nga. Trong năm 2015, hai nước đã, đang và sẽ tổ chức nhiều hoạt đang kỷ niệm 65 năm thiết lập quan hệ ngoại giao.

Từ năm 2008, Việt Nam và Nga thiết lập cơ chế Đối thoại chiến lược Ngoại giao-Quốc phòng-An ninh thường niên cấp Thứ trưởng thường trực Ngoại giao; năm 2013 thiết lập cơ chế Đối thoại chiến lược cấp Thứ trưởng Quốc phòng. Ngoài ra, hai bên tiến hành tham vấn chính trị thường kỳ cấp Thứ trưởng Ngoại giao và cấp Cục, Vụ trong khuôn khổ hợp tác giữa hai Bộ Ngoại giao.

Hai bên đồng quan điểm về nhiều vấn đề quốc tế và khu vực, phối hợp chặt chẽ và ủng hộ nhau trên các diễn đàn quốc tế như: Liên hợp quốc, APEC, ARF...; đẩy mạnh hợp tác trong khuôn khổ ASEAN - Nga. Cấp cao ASEAN-Nga lần hai đã diễn ra thành công tại Hà Nội tháng 10/2010. Việt Nam đã hỗ trợ tích cực để Nga chính thức được kết nạp và ASEM tháng 10/2010 và tham gia Cấp cao Đông Á từ năm 2011.

Hợp tác kinh tế-thương mại Việt Nam-Liên bang Nga thời gian qua phát triển năng động nhưng chưa tương xứng với tiềm năng hai nước. Hai nước duy trì cơ chế Ủy ban liên Chính phủ về hợp tác kinh tế - thương mại và khoa học - kỹ thuật thành lập từ năm 1992 và được nâng cấp lên cấp Phó Thủ tướng từ năm 2011. Hội đồng doanh ngiệp Việt - Nga được thành lập nhằm hỗ trợ xúc tiến thương mại, đầu tư cho cộng đồng doanh nghiệp hai nước. Việt Nam và Nga đã công nhận lẫn nhau có nền kinh tế thị trường năm 2007.

Năm 2013, kim ngạch thương mại song phương đạt 2,7 tỷ USD (theo số liệu thống kê của Nga là 3,97 tỷ USD), năm 2014 đạt 2,55 tỷ USD, giảm 7,6% (theo số liệu thống kê của Nga là 3,74 USD). Những tháng đầu năm 2015, kim ngạch song phương tiếp tục có chiều hướng giảm, 2 tháng đầu năm 2015, xuất khẩu của Việt Nam sang Nga đạt 133 triệu USD, nhập khẩu từ Nga vào Việt Nam đạt 58 triệu USD.

Các mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Nga gồm: điện thoại, may mặc, nông, thủy, hải sản các loại; các mặt hàng nhập khẩu chính gồm: xăng dầu, sắt thép, phân bón, máy móc, thiết bị các loại. Một số vướng mắc trong hợp tác thương mại như vấn đề kiểm soát chất lượng nông, thủy, hải sản xuất khẩu của Việt Nam, vấn đề thanh toán xuất nhập khẩu đã và đang dần được tháo gỡ. Việt Nam và các nước Liên minh Kinh tế Á - Âu (Nga, Belarus và Kazakhstan) đã ký Tuyên bố chung cơ bản về kết thúc đàm phán FTA vào ngày 15/12/2014, dự kiến ký chính thức vào nửa đầu năm 2015.

Về đầu tư, hiện Nga đứng thứ 17/101 nước và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam với 106 dự án và tổng số vốn đăng ký gần 2 tỷ USD. Đầu tư của Nga vào Việt Nam tăng nhanh những năm qua, tập trung nhiều nhất vào lĩnh vực khai khoáng, công nghiệp chế biến, chế tạo... và tiếp tục mở rộng sang nhiều lĩnh vực mới như ngân hàng, viễn thông, với một số dự án lớn như Ngân hàng Việt - Nga (VRB)... Đầu tư của Việt Nam sang Nga trong vài năm trở tại đây tăng nhanh, từ chỗ chỉ khoảng hơn 100 triệu USD năm 2008, hiện Việt Nam có 19 dự án đầu tư tại Nga với tổng vốn đầu tư là 2,47 tỷ USD, tập trung chủ yếu vào lĩnh vực dầu khí, thương mại... Các dự án đầu tư lớn của Việt Nam sang Nga gồm: Liên doanh dầu khí Rusvietpetro, Gazpromviet và dự án Trung tâm thương mại Hà Nội tại Moscow.

Năng lượng là lĩnh vực hợp tác truyền thống chiến lược và hiệu quả, đem lại nguồn thu đáng kể cho ngân sách Việt Nam và Nga. Bên cạnh việc tiếp tục hợp tác trong khuôn khổ Xí nghiệp liên doanh Vietsovpetro đến năm 2030, hai nước đã thành lập các Liên doanh Rusvietpetro, Vietgazprom, Gazpromviet đề mở rộng hợp tác dầu khí ở Việt Nam, Nga và các nước thứ ba. Hai nước đã đạt được thỏa thuận tiếp tục hợp tác trong việc xây mới và hiện đại hóa các công trình năng lượng tại Việt Nam. Ngày 31/10/2010 hai bên đã ký Hiệp định liên Chính phủ về hợp tác xây dựng nhà máy điện hạt nhân trên lãnh thổ Việt Nam và tháng 11/2011 hai bên đã ký Hiệp định về việc Nga cấp tín dụng để triển khai dự án này.

Về hợp tác Văn hóa - Du lịch, Giáo dục - Đào tạo, các hoạt động giao lưu văn hoá được tổ chức thường xuyên, góp phần tăng cường hiểu biết và hữu nghị giữa nhân dân Việt Nam và Liên bang Nga. Hai bên tổ chức thường niên và luân phiên Những Ngày Văn hóa tại Việt Nam và Nga. Liên bang Nga tiếp tục là một trong 10 thị trường tăng trưởng hàng đầu về du lịch ở Việt Nam. Năm 2012, Việt Nam đón 176 nghìn lượt khách du lịch Nga, năm 2013 đón 300 nghìn lượt, năm 2014 đón 364 nghìn lượt khách.

Trước đây, Liên Xô đã giúp Việt Nam đào tạo gần 40 nghìn cán bộ và chuyên gia giỏi thuộc nhiều chuyên ngành khác nhau. Hiện nay, Nga tiếp tục hỗ trợ Việt Nam đào tạo nguồn nhân lực, năm 2011, Liên bang Nga cấp cho Việt Nam 345 suất học bổng đại học và sau đại học tại các trường của Liên bang Nga, năm 2012 tăng lên 400 suất và 70 suất dành riêng đào tạo chuyên gia hạt nhân, từ năm 2014 tăng lên 600 suất học bổng và năm 2015 Liên bang Nga cấp cho Việt Nam trên 795 học bổng. Hiện có khoảng hơn 5.000 sinh viên Việt Nam du học tại Nga. Hai bên đã thỏa thuận thành lập Đại học Công nghệ Việt – Nga tại Việt Nam trên cơ sở tín dụng Nhà nước của Nga.

Hợp tác an ninh - quốc phòng được đẩy mạnh. Việt Nam và Liên bang Nga duy trì Ủy ban liên Chính phủ về hợp tác kỹ thuật quân sự cấp Thứ trưởng Bộ Quốc phòng. Nga là đối tác quan trọng hàng đầu của Việt Nam trong lĩnh vực này. Hai bên đã tiến hành Đối thoại chiến lược lần thứ nhất ở cấp Thứ trưởng Quốc phòng vào tháng 12/2013.

Hợp tác khoa học - kỹ thuật tiếp tục được duy trì. Hai nước đã thực hiện gần 60 dự án nghiên cứu và chuyển giao công nghệ. Hợp tác nghiên cứu khoa học trong khuôn khổ Trung tâm Nhiệt đới tại Việt Nam mang lại nhiều kết quả tích cực.

Hợp tác địa phương tiếp tục được duy trì và tăng cường thông qua trao đổi đoàn và ký kết nhiều thỏa thuận hợp tác. Nhiều địa phương hai nước đã thiết lập quan hệ hợp tác với nhau, đặc biệt giữa Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và Moscow, Saint Petersburg. Tháng 11/2013, Trung tâm Văn hóa - Thương mại Hà Nội được khai trương tại Moscow.

Cộng đồng người Việt Nam với khoảng 60-80 nghìn người đã tồn tại và làm ăn, sinh sống tại Nga gần hai thập kỷ. Số người Việt Nam định cư nhập quốc tịch Nga không nhiều, chỉ khoảng 1%. Cộng đồng người Việt Nam tại Nga có những đóng góp đáng kể cho đất nước, luôn đi đầu trong các hoạt động từ thiện. Tại Liên bang Nga đã thành lập các tổ chức của người Việt như Hội người Việt Nam tại Liên bang Nga, Hội doanh nghiệp, Hội sinh viên tại Moscow, Hội Văn học Nghệ thuật, Hội Khoa học Kỹ thuật, Hội Y Dược, Hội võ thuật, các Hội đồng hương... Cộng đồng Việt Nam đang tích cực học tập, cố gắng chuyển đổi hình thức kinh doanh nhằm tuân thủ đầy đủ những quy định mới của Nga.

Cơ sở điều ước pháp lý mới cho quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Liên bang Nga đã được tạo dựng khá đầy đủ và đang tiếp tục được hoàn thiện. Từ năm 1991 đến nay đã có trên 100 văn kiện hợp tác được ký kết thuộc tất cả lĩnh vực như kinh tế - thương mại, đầu tư, dầu khí, điện hạt nhân, giáo dục - đào tạo, văn hóa - khoa học, kỹ thuật quân sự.

Chuyến thăm thăm chính thức Việt Nam của Thủ tướng Liên bang Nga Dmitry Medvedev nhằm góp phần củng cố, tăng cường quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam-Liên bang Nga, thể hiện sự tin cậy cao giữa Lãnh đạo cấp cao hai nước, kiểm điểm tình hình thực hiện Danh mục các nhiệm vụ ưu tiên năm 2014 và thống nhất các phương hướng chính triển khai Danh mục các nhiệm vụ ưu tiên năm 2015; triển khai những thỏa thuận cấp cao đã đạt được, trao đổi các biện pháp, phương hướng thúc đẩy quan hệ trên mọi lĩnh vực; và trao đổi về các vấn đề quốc tế và khu vực cùng quan tâm./.