Tự hào là vùng đất ATK kháng chiến

An toàn khu (viết tắt là ATK) của Trung ương trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược được xây dựng và phát triển trên địa bàn thuộc các huyện Chợ Đồn (Bắc Kạn), Định Hóa (Thái Nguyên), Sơn Dương, Yên Sơn (Tuyên Quang), trong đó, Định Hóa là trung tâm.

Trong các quần thể di tích nằm ở ba tỉnh nói trên, ATK huyện Định Hóa (Thái Nguyên) chiếm phần lớn. Nhân dân các dân tộc Định Hóa nói riêng, Thái Nguyên nói chung có vinh  dự được Trung ương Đảng, Chính phủ, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh lựa chọn quê hương mình làm nơi xây dựng ATK của Trung ương để lãnh đạo cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc. Từ ATK ở Định Hóa, Trung ương Đảng, Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có nhiều quyết định quan trọng đưa cuộc kháng chiến, kiến quốc từng bước tiến lên giành nhiều thắng lợi to lớn  trên các mặt để cuối cùng làm nên chiến thắng Điên Biên Phủ chấn động địa cầu, kết thúc chín năm kháng chiến chống thực dân Pháp và can thiệp Mỹ đầy hy sinh gian khổ, song hết sức vẻ vang của dân tộc ta.  

Ngay sau ngày Cách mạng Tháng Tám thành công, căn cứ địa cách mạng ở Việt Bắc nói chung, trung tâm căn cứ địa vùng Định Hóa - Chợ Đồn - Sơn Dương - Yên Sơn tiếp tục được củng cố toàn diện. Đây chính là một trong những yếu tố quan trọng để Trung ương Đảng, Chính phủ đứng đầu là Hồ Chủ tịch quyết định lấy vùng này để xây dựng ATK của Trung ương trong suốt những năm kháng chiến chống thực dân Pháp. Chọn nơi đây làm ATK, vì ở đây đáp ứng đầy đủ các điều kiện: “Thiên thời, địa lợi, nhân hòa”, “Tiến khả dĩ công, thoái khả dĩ thủ.” Đây là một địa bàn hết sức cơ động, vừa thuận lợi trong việc liên lạc, lãnh đạo kịp thời cuộc kháng chiến cả nước, vừa dễ dàng thực hiện các mối quan hệ thông thương quốc tế, tranh thủ sự đồng tình ủng hộ nhân dân và cách mạng Trung Quốc, của các nước Xã hội chủ nghĩa, dân chủ nhân dân và các lực lượng tiến bộ trên thế giới đối với cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc và vì hòa bình thế giới của nhân dân ta.

Trong hệ thống ATK của Trung ương đóng ở căn cứ địa kháng chiến Việt Bắc thì ATK Định Hóa giữ vai trò hết sức to lớn. Việc Định Hóa được chọn làm ATK không thể xem là việc ngẫu nhiên mà là một quyết định sáng suốt chứa đựng tầm nhìn chiến lược của Hồ Chí Minh. Bởi lẽ xét về mặt địa thế hầu hết các xã ở Định Hóa đều có núi non hiểm trở bao bọc, tạo thành những thung lũng lòng chảo, lòng máng kín đáo, có tác dụng vừa che giấu lực lượng, vừa ngăn cản sự tiến công của quân thù. Đó còn là một địa bàn hết sức cơ động một trong những yếu tố đặc biệt quan trọng trong xây dựng ATK. Phía Bắc Định Hóa giáp Bạch Thông, Chợ Đồn (Bắc Kạn), phía Tây giáp Sơn Dương, Yên Sơn (Tuyên Quang), phía Nam giáp Đại Từ, phía Đông giáp Phú Lương (Thái Nguyên).

Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, ngoài con đường lớn từ  km 31 Quốc lộ 3 đi Chợ Chu, để rồi theo đường nhỏ lên Chợ Đồn và từ Quán Vuông (Định Hóa) đi Phú Minh (Đại Từ), Định Hóa còn có hàng trăm lối mòn khác nối thông các xã trong huyện và liên huyện, liên tỉnh, đáng chú ý nhất là những con đường mòn đi từ Định Hóa đến những cơ sở đặt ATK của Trung ương ở đó như đường lên phía Nam Chợ Đồn, vượt dèo De, núi Hồng sang Tân Trào (Sơn Dương)… Định Hóa là huyện vùng sâu của tỉnh Thái Nguyên, song không cách quá xa các trục đường giao thông và trung tâm tỉnh lỵ, tương đối gần Hà Nội hơn so với những địa phương khác ở Việt Bắc. Yếu tố này tạo điều kiện thuận lợi đi lại, vận chuyển hàng hóa, nắm bắt tình hình.

Là huyện miền núi, Định Hóa là nơi sinh sống của đồng bào các dân tộc như Tày, Nùng, Dao, Kinh, Cao Lan… Đồng bào vốn có truyền thống cần cù trong lao động, hết sức thương yêu giúp đỡ nhau trong mọi công việc, giàu lòng yêu nước, có truyền thống đấu tranh, cách mạng vẻ vang qua các thời kỳ lịch sử, nhất là trong cuộc vận động cách mạng tháng Tám. Nhiều cơ sở Việt Minh ở đây được xây dựng từ năm 1942 và phát triển mạnh trong những năm 1943 -1944… Trong cao trào chống Nhật cứu nước Định Hóa là một trong những huyện giành chính quyền sớm (26-3-1945). Các tổ chức cơ sở Đảng cũng từng bước được xây dựng, đến tháng 6-1946, Định Hóa đã có gần 100 đảng viên, Ban Chấp hành Đảng bộ lâm thời huyện cũng được thành lập. Định Hóa còn là nơi có nền kinh tế tự túc, tự cấp cao, đồng bào đã ra sức đóng góp lương thực, thực phẩm giải quyết hậu cần tại chỗ cho cách mạng và cho kháng chiến. Đó là những điều kiện thuận lợi để Đảng ta và Bác Hồ chọn Định Hóa làm ATK. Các cơ quan Trung ương Đảng, Chính phủ, Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng tham mưu… Chủ tịch Hồ Chí Minh, Tổng Bí thư Trường Chinh, các đồng chí Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp… đã từng sống và làm việc ở ATK Định Hóa.

Chọn Định Hóa làm ATK của Trung ương trong kháng chiến chống thực dân Pháp thể hiện một tầm nhìn chiến lược đúng đắn của Hồ Chí Minh. Nhân dân các dân tộc Định Hóa và trong tỉnh Thái Nguyên hết sức vinh dự, tự hào về sự lựa chọn đó của Đảng và Hồ Chủ tịch, và cũng tự hào về những đóng góp của chính mình trong việc xây dựng và bảo vệ ATK, góp phần đưa cuộc kháng chiến của dân tộc đi đến thắng lợi vẻ vang.