Vang mãi lời thề xưa

Ngày 15-7-2017, ông Tô Đình Cắm (bí danh Tô Tiến Lực), người đội viên cuối cùng của Đội Việt Nam tuyên truyền Giải phóng quân đã trút hơi thở cuối cùng tại thị trấn Đạ Tẻh, huyện Đạ Tẻh, tỉnh Lâm Đồng. Trái tim lớn đã ngừng đập, nhưng trong khu rừng Trần Hưng Đạo (Cao Bằng) lịch sử năm xưa 10 lời thề của 34 đội viên đầu tiên ấy vẫn vang mãi cho đến bây giờ và mai sau.

Sự ra đi của ông khiến nhiều người con Thái Nguyên - mảnh đất có bề dày truyền thống cách mạng với những liên quan lịch sử đến Đội Việt Nam tuyên truyền Giải phóng quân trong những năm kháng Nhật, đánh Pháp bùi ngùi thương nhớ. Sau khi Nhật đảo chính Pháp ngày 9-3-1945, Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân chia thành nhiều mũi, có mũi thọc xuống phía nam đánh chiếm Ngân Sơn, Chợ Rã, Phủ Thông, Chợ Đồn, Na Rì (Bắc Kạn), Chiêm Hóa (Tuyên Quang), có mũi tiến công Thất Khê, Bình Gia (Lạng Sơn), lại có mũi ngược lên biên giới Việt - Trung hạ một loạt đồn trại từ Trùng Khánh đến Bảo Lạc rồi phát triển sang phía Hà Giang. Cuối tháng 3, Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân đã gặp Cứu quốc quân ở Chợ Chu (Định Hóa - Thái Nguyên). Ngày 15-5-1945, tại rừng Thàn Mát, xã Định Biên, huyện Định Hóa (Thái Nguyên), Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân hợp nhất với Cứu quốc quân và một số đơn vị du kích thành lực lượng quân sự thống nhất, lấy tên là Việt Nam Giải phóng quân.

Những chiến công vang dội ấy, có công sức, vóc dáng và khí phách của người thanh niên dân tộc Tày Tô Đình Cắm. Ông sinh ra ở bản Um, xã Tam Kim của huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng. Năm 1941, ông tham gia cách mạng đánh đuổi thực dân Pháp. Ngày 22-12-1944, ông vinh dự là một trong số 34 người tuyên thệ đứng vào hàng ngũ đội viên Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân - tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam - dưới sự chỉ huy của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Sau khi thành lập, Đội đã đánh thắng hai trận đầu tiên ở Phai Khắt và Nà Ngần (Cao Bằng). Đội đã tạo ra một khu vực có cơ sở cách mạng rộng lớn ở Hòa An, Nguyên Bình (Cao Bằng), Ngân Sơn, Chợ Rã (Bắc Kạn)...

Năm 1946, ông theo đoàn quân Nam tiến, đóng quân ở Rạch Giá (Kiên Giang). Trong một trận càn, ông bị thương nặng nên đơn vị đưa ra Đà Nẵng điều trị rồi giải ngũ.

Lúc quân Pháp nhảy dù, thả bom xuống Bắc Kạn năm 1947, ông lại xung phong tái ngũ, giữ chức Trung đội trưởng Trung đội pháo binh. Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, ông giải ngũ về với đời thường và tích cực tham gia công tác địa phương.

Năm 1992, ông đưa gia đình vào thị trấn Đạ Tẻh làm kinh tế mới dù khi ấy tuổi đã ngoài 70 và sống ở đây cho đến nay.

Do tuổi cao sức yếu và căn bệnh phổi, ông Tô Đình Cắm -  Người chiến sĩ cuối cùng Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân đầu tiên đã qua đời ở tuổi 95. Vĩnh biệt ông, xin nhắc lại lời thề đầu tiên trong 10 lời thề mà ông và 33 đội viên đầu tiên đã thề dưới lá cờ đỏ sao vàng năm cánh: “Hy sinh tất cả vì tổ quốc Việt Nam, chiến đấu đến giọt máu cuối cùng để tiêu diệt bọn phát xít Nhật-Pháp và bọn Việt gian phản quốc, làm cho nước Việt Nam trở nên một nước độc lập và dân chủ ngang hàng với các nước dân chủ trên thế giới”.