Những năm kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Thái Nguyên là trung tâm căn cứ địa cách mạng An toàn khu (ATK). ATK Định Hóa là điểm đến và kết nối đường lối đấu tranh cách mạng giải phóng dân tộc của hai nước Việt Nam - Lào, khi Chủ tịch Xu-pha-nu-vông, Tổng bí thư Cay-xỏn Phom-Vi-Hản và các nhà lãnh đạo cách mạng hai nước, sát cánh bên nhau quyết định đường lối chống thực dân, đế quốc xâm lược (1950-1951). Hôm nay, trong công cuộc đổi mới, tỉnh Thái Nguyên là một trung tâm đào tạo, bồi dưỡng các thế hệ cán bộ của nước bạn Lào. Tiếp nối truyền thống quý báu đó, Hội Hữu nghị Việt Nam - Lào tỉnh Thái Nguyên đã và đang là nhịp cầu vun đắp tình hữu nghị, đoàn kết giữa hai quốc gia, dân tộc ngày càng bền chặt.
Tiếp bước truyền thống cách mạng
Gần 70 năm về trước, từ giữa năm 1950 đến cuối năm 1951, Chủ tịch Xu-pha-nu- vông và đồng chí Cay-xỏn Phom-vi-hản cùng các nhà cách mạng Lào đã làm việc và lãnh đạo cách mạng Lào tại ATK Định Hóa. Chính vì vậy, chiến khu Việt Bắc và ATK Định Hóa Thái Nguyên như một phần căn cứ cách mạng Lào ngày ấy. Cũng tại nơi đây, chủ tịch Xu-pha-nu-vông, Tổng Bí thư Cay-xỏn Phom-vi-hản đã có những cuộc gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh để bàn về chủ trương lãnh đạo cách mạng. Mối quan hệ giữa Việt Nam và Lào ngày càng được nâng lên tầm cao mới trong cuộc chiến đấu chống kẻ thù chung vì độc lập, tự do của mỗi quốc gia. Thấm nhuần lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh “giúp Nhân dân nước bạn tức là mình tự giúp mình”, những năm kháng chiến gian khổ, quân và dân Việt Nam - Lào đã phối hợp chiến đấu giành nhiều thắng lợi. Đặc biệt là thắng lợi to lớn trong chiến dịch Thượng Lào năm 1953, đỉnh cao là Chiến dịch Điện Biên Phủ, đưa đến việc ký kết Hiệp định Giơ-ne-vơ năm 1954, kết thúc cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, lập lại hòa bình ở Đông Dương.
Phát huy truyền thống cao đẹp đó, trong những năm tháng kháng chiến chống thực dân và đế quốc xâm lược để giành độc lập dân tộc, Thái Nguyên đã có trên 7 nghìn cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang, thanh niên xung phong, chuyên gia các ngành, là con em các dân tộc trong tỉnh sang Lào công tác, chiến đấu cùng với quân và dân Lào góp phần giải phóng đất nước Lào. Cũng chính tại mảnh đất Thái Nguyên, những năm 1958-1962, Trung ương đã chọn và giao nhiệm vụ cho Trường THPT Lương Ngọc Quyến đào tạo con em cán bộ cao cấp của Lào. Đồng thời, Trường còn cử giáo viên sang giúp nước bạn Lào trong đào tạo.
Đặc biệt dưới mái Trường THPT Lương Ngọc Quyến, rất nhiều học sinh Lào sau khi tốt nghiệp tiếp tục học lên các bậc học cao hơn ở Việt Nam, nhiều học sinh đã trưởng thành trên các lĩnh vực công tác, trở thành những cán bộ cốt cán của Lào. Tiêu biểu như đồng chí Bun-nhăng Vo-lachit, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào; đồng chí Đa-VonVông-Xắc, Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Y tế…
Những năm qua, quan hệ ngoại giao giữa Thái Nguyên với các địa phương của nước Lào ngày càng thêm gắn bó và có nhiều chương trình hợp tác thiết thực, hiệu quả. Tỉnh Thái Nguyên đã dành nhiều nguồn lực hỗ trợ việc đào tạo con em các dân tộc Lào học tập, nghiên cứu khoa học, đặc biệt đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Đến nay, Thái Nguyên đã thiết lập mối quan hệ hợp tác với nhiều địa phương của Lào, như: Tỉnh Hủa Phăn, Xiêng Khoảng, Phông Sa Lỳ, thành phố Viên Chăn. Từ năm 2014 trở lại đây, mỗi năm, tỉnh Thái Nguyên tiếp nhận gần 2.000 lưu học sinh, sinh viên Lào sang học tập tại các trường đại học, cao đẳng và bậc THPT.
Đổi mới và đa dạng hình thức hoạt động
Tiếp nối truyền thống hữu nghị giữa hai quốc gia, dân tộc, hoạt động của Hội Hữu nghị Việt Nam - Lào tỉnh Thái Nguyên ngày càng sinh động, thu hút ngày càng đông hội viên. Đó chính là sự kết nối chặt chẽ giữa đối ngoại nhà nước, ngoại giao nhân dân, góp phần làm sinh động thêm mối quan hệ gắn bó keo sơn. Từ năm 2009, khi mới thành lập, Hội mới có gần 600 hội viên, đến nay tổ chức Hội Hữu nghị Việt Nam - Lào tỉnh Thái Nguyên có 6 hội và chi hội cấp huyện, 20 thành viên tập thể trực thuộc Hội cấp tỉnh, 76 chi hội và hội cơ sở trực thuộc Hội cấp huyện với tổng số trên 2.000 hội viên chính thức và trên 13 vạn hội viên liên kết.
Bám sát các chủ trương công tác đối ngoại của Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân của tỉnh, những năm qua, các cấp Hội đã có nhiều hoạt động thiết thực. Trong 5 năm qua, Hội đóng vai trò nòng cốt kết nối các đoàn công tác của lãnh đạo tỉnh, các đoàn cựu chiến binh và các địa phương kết nghĩa với các tỉnh nước bạn Lào. Đồng thời là một trong những đầu mối đón tiếp các chuyến công tác, làm việc của lãnh đạo Trung ương, lãnh đạo các bộ, ngành và các tỉnh của Lào đến với Thái Nguyên bảo đảm an toàn, chu đáo, mở ra nhiều triển vọng mới cho các hoạt động kết nghĩa, hợp tác phát triển. Dấu ấn mới nhất chính là tháng 8-2019, Hội đã phối hợp để kết nối chuyến công tác của đồng chí Vũ Hồng Bắc, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh sang thăm Lào và dự Lễ khởi công xây dựng cơ sở giáo dục phổ thông do tỉnh Thái Nguyên đầu tư tặng tỉnh Luông Pha Băng, trị giá 7 tỷ đồng. Cũng trong nhiệm kỳ vừa qua, Hội đã tham gia kết nối cho 20 lượt doanh nghiệp, hợp tác xã và hàng trăm lao động từ Thái Nguyên sang Lào hợp tác đầu tư, sản xuất, kinh doanh, làm ăn sinh sống tại Lào, góp phần phát triển kinh tế, cải thiện đời sống nhân dân các địa phương hai nước. Bên cạnh đó, hàng năm Hội đã vận động được hàng trăm suất quà hỗ trợ khuyến học cho các lưu học sinh Lào đang theo học tại Thái Nguyên; phối hợp với các trường vận động hàng trăm hộ dân tổ chức đón lưu học sinh Lào về cùng sinh hoạt tại cộng đồng (homestay). Đồng thời thông qua Hội là cầu nối trong các hành trình trở lại chiến trường xưa của các cựu quân tình nguyện, chuyên gia từng chiến đấu, làm việc tại Lào và cũng là kênh thông tin quan trọng trong hoạt động tìm kiếm hài cốt liệt sĩ.
Những kết quả đã đạt được của Hội là thành quả của tinh thần nhiệt tình, trách nhiệm cao, khắc phục khó khăn, chủ động, sáng tạo của nhiều đồng chí cán bộ, hội viên. Nhiều tập thể và cá nhân đã được nhận huân chương, huy chương, bằng khen của Lào và Việt Nam. Phát huy những kết quả đạt được thời gian qua, toàn thể cán bộ, hội viên tiếp tục thi đua thực hiện thành công Nghị Quyết của Đại hội lần thứ III, nhiệm kỳ 2019-2024.