Làm rõ, sâu sắc hơn những vấn đề lý luận và thực tiễn về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Ngày 11-12, tại Hà Nội, Ban Chỉ đạo xây dựng Đề án “Chiến lược xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa (XHCN) Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045” tổ chức Hội thảo cấp quốc gia “Những vấn đề lý luận và thực tiễn về Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam”. Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc, Trưởng Ban Chỉ đạo chủ trì hội thảo.

Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo phát biểu khai mạc hội thảo.

Cùng dự có các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng: Trưởng Ban Nội chính Trung ương Phan Đình Trạc; Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình. Cùng dự còn có đồng chí Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng; các thành viên Ban Chỉ đạo; lãnh đạo một số ban, bộ, ngành; các chuyên gia, nhà khoa học hàng đầu trong trong lĩnh vực Nhà nước pháp luật.

Phát biểu khai mạc hội thảo, Thủ tướng Phạm Minh Chính, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo nêu rõ, triển khai Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Ban Chấp hành Trung ương đã đưa vào Chương trình làm việc, nhiệm kỳ 2021-2026, Đề án “Chiến lược xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045”. Đây là công việc rất hệ trọng, góp phần quyết định đối với thành công của sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước trong giai đoạn tới.

Trong 6 tháng qua, Ban Chỉ đạo xây dựng đề án đã khẩn trương triển khai nhiều hoạt động, huy động các cơ quan, tổ chức trong cả hệ thống chính trị tham gia nghiên cứu, tổng kết, đề xuất các vấn đề thuộc nội dung của 27 chuyên đề. Hội thảo lần thứ nhất này với mục đích làm rõ, sâu sắc hơn những vấn đề lý luận và thực tiễn là vấn đề cốt lõi đang đặt ra đối với nhiệm vụ xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam.

Phát biểu kết luận hội thảo, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc, Trưởng Ban Chỉ đạo đánh giá cao sự tham gia đầy đủ, trách nhiệm của các đồng chí thành viên Ban Chỉ đạo, lãnh đạo một số ban, bộ, ngành, các chuyên gia, nhà khoa học, các cán bộ làm công tác thực tiễn đã dành thời gian, tâm huyết để nghiên cứu, viết bài, tham dự và tham luận, trao đổi thẳng thắn, đề xuất nhiều giải pháp mới, có tính đột phá.

Những phân tích, luận giải rất thỏa đáng và có tính thuyết phục cao, tập trung vào những vấn đề nhận thức về Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam còn đang chưa rõ, chưa sâu, chưa toàn diện, là nguyên nhân tạo nên những khó khăn, vướng mắc, bất cập trong thực hiện chủ trương, quan điểm của Đảng về xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN thời gian qua, nhất là những vấn đề về Đảng cầm quyền trong thiết chế Nhà nước pháp quyền; về quyền con người, quyền công dân; về cơ chế Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ; về kiểm soát quyền lực nhà nước; phát huy dân chủ, về bảo vệ Hiến pháp; mối quan hệ giữa Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam với nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, dân chủ XHCN, về tổ chức Quốc hội, chế định Chủ tịch nước…

Mặc dù còn có những điểm cần tiếp tục nghiên cứu, luận giải, nhưng về cơ bản, các đại biểu dự Hội thảo đã đi đến những nhận thức thống nhất. Đó là “Pháp quyền”, “Nhà nước pháp quyền” là những giá trị có tính phổ quát trên thế giới, cả trong nghiên cứu lý luận và thực tiễn chính trị - pháp lý: Nhà nước phải đặt mình dưới pháp luật, chịu sự ràng buộc của pháp luật; tư tưởng về chủ quyền nhân dân với tính cách là nguồn gốc tính chính đáng, tính hợp pháp của Nhà nước; tư tưởng đề cao các giá trị công bằng, công lý, quyền con người.

Để biến những ý tưởng, tư tưởng, giá trị phổ biến, được thừa nhận chung của Nhà nước pháp quyền vào thực tiễn tổ chức và hoạt động của một Nhà nước và xã hội, đòi hỏi phải có Hiến pháp và sự thượng tôn Hiến pháp; tính minh bạch của pháp luật và việc thực hiện pháp luật; pháp luật phải dễ tiếp cận và được thực hiện kịp thời; phải có sự phân quyền, phân công, phối hợp quyền lực Nhà nước, trong đó bảo đảm sự độc lập của quyền tư pháp.

Chủ tịch nước, Trưởng Ban Chỉ đạo nhấn mạnh, đối với thế giới, nhà nước pháp quyền là một vấn đề không mới; là tri thức, giá trị tiến bộ của nhân loại đã được đúc kết và khẳng định qua lịch sử hàng trăm năm.

Ở Việt Nam, những giá trị cốt lõi của Nhà nước pháp quyền về chủ quyền nhân dân, về tư tưởng đề cao giá trị công bằng, công lý, quyền con người đã được Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh hướng tới từ những ngày đầu lập quốc; trở thành tư tưởng xuyên suốt của Cách mạng Việt Nam; thể hiện trong nhiều bài viết, bài nói chuyện của Bác Hồ, trong Cương lĩnh của Đảng và Hiến pháp của đất nước.

Đây vừa là mục tiêu, vừa là động lực, giúp chúng ta đạt được những thành tựu to lớn trong 30 năm qua và sẽ tiếp tục là mục tiêu, động lực quan trọng để xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, đưa đất nước vươn tới tự do, hạnh phúc, tiến bộ.

Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam đang nỗ lực xây dựng và hoàn thiện có đầy đủ cơ sở khoa học lý luận và thực tiễn, là sự vận dụng sáng tạo, hợp lý tri thức về nhà nước pháp quyền của thế giới vào thực tiễn Việt Nam, vừa mang đầy đủ những giá trị phổ quát, chuẩn mực của một nhà nước pháp quyền, vừa mang những nét đặc thù chính trị, kinh tế, văn hóa của Việt Nam.

Đó là sự đổi mới tư duy lý luận về Nhà nước của Đảng ta, từ tư duy lý luận về Nhà nước chuyên chính vô sản sang tư duy lý luận về Nhà nước pháp quyền XHCN. Các đặc trưng của Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam là: nhân dân là nguồn gốc, là chủ thể quyền lực của Nhà nước, tất cả quyền lực thuộc về nhân dân, thực hiện dân chủ XHCN; Hiến pháp và pháp luật có vị trí, hiệu lực cao nhất không chỉ đối với xã hội, mà ngay cả trong tổ chức hoạt động của bộ máy nhà nước, là cơ sở của quyền lực Nhà nước; quyền lực Nhà nước là thống nhất có sự phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan trong bộ máy nhà nước trong thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp; Nhà nước tôn trọng và bảo vệ quyền con người, quyền công dân, tôn trọng các cam kết quốc tế với tư cách là một thành viên, nâng cao trách nhiệm pháp lý trong mối quan hệ giữa Nhà nước và công dân, quyền lợi đi đôi với nghĩa vụ, dân chủ gắn liền với kỷ luật, kỷ cương; thực hiện đầy đủ các điều ước quốc tế mà Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam đã ký kết hoặc tham gia; Đảng Cộng sản Việt Nam là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội.

Các đặc trưng cơ bản đó được cụ thể hóa và từng bước được làm rõ hơn, sâu sắc hơn trong quá trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền ở nước ta và được bổ sung, phát triển qua các kỳ Đại hội, đặc biệt được thể chế hóa đầy đủ, hệ thống trong Hiến pháp năm 2013.

Đồng chí Trưởng Ban Chỉ đạo khẳng định, xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam là quy luật phát triển tất yếu của Nhà nước Việt Nam, là ước mơ, khát vọng và sự lựa chọn của nhân dân, phù hợp với các xu hướng phát triển nhà nước trên thế giới, đã được Đảng ta cân nhắc kỹ lưỡng; là yêu cầu cấp thiết, tất yếu khách quan để phát huy những giá trị tiến bộ phục vụ phát triển đất nước, nhất là trong điều kiện bối cảnh quốc tế có nhiều phức tạp, khu vực và trong nước có những biến đổi to lớn, toàn diện và sâu sắc.

Đề cập nhiều công trình nghiên cứu sâu sắc của các nhà khoa học đã được công bố, giúp hình thành được một hệ thống tư liệu khá phong phú, toàn diện về Nhà nước pháp quyền và Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam; đồng thời Chủ tịch nước đề nghị, Tổ Biên tập Đề án nghiên cứu, chọn lọc, tiếp thu những kiến nghị, đề xuất tại hội thảo để có cách thức, biện pháp khắc phục những hạn chế, khó khăn, vướng mắc trong lý luận nhận thức cũng như trong quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước và đưa thành các nhiệm vụ trong Đề án.