Phát triển Đảng trong khu vực kinh tế tập thể: Khó nhưng vẫn có lời giải

Vai trò của tổ chức đảng trong phát triển kinh tế tập thể là không thể phủ nhận. Thực tế đã chứng minh, hầu hết các hợp tác xã (HTX) trên địa bàn tỉnh có chi bộ đảng hoặc đảng bộ đều đứng trong top những đơn vị hoạt động khá trở lên. Tuy nhiên, thực tế cũng cho thấy, tỷ lệ HTX có tổ chức đảng lại rất khiêm tốn, chỉ chiếm 3% đến 4% tổng số HTX toàn tỉnh. Qua tìm hiểu chúng tôi nhận thấy, phát triển đảng đang là bài toán khó đối với khu vực kinh tế tập thể bởi còn không ít rào cản. Vậy, tại sao lại có thực trạng này và liệu có lời giải nào cho bài toán khó trên?

Kỳ 1: Vì sao là bài toán khó?

Đánh giá của các HTX có tổ chức đảng cho thấy, vai trò của Đảng đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh trong HTX rất quan trọng. Tổ chức đảng vừa là hạt nhân lãnh đạo, định hướng phát triển sản xuất, kinh doanh đúng đắn đối với mỗi HTX, vừa là chỗ dựa tinh thần tin cậy, đả thông tư tưởng cho xã viên mỗi khi gặp khó khăn, bế tắc. Ngoài ra, còn là cầu nối tạo nên thành công cho cả tập thể HTX. Vậy, tại sao việc phát triển đảng trong các HTX lâu nay vẫn được xem là bài toán khó, chưa có lời giải thỏa đáng?

Sự cần thiết có tổ chức đảng trong HTX

Chúng tôi đã tiến hành khảo sát độc lập khoảng 50 HTX hoạt động ở các lĩnh vực khác nhau trên địa bàn tỉnh, trong đó có 8 HTX có tổ chức đảng. Nội dung khảo sát tập trung vào vai trò của tổ chức đảng trong lãnh đạo phát triển sản xuất, kinh doanh, định hướng tư tưởng, chỗ dựa tinh thần cho các xã viên HTX. Kết quả, 100% HTX có tổ chức đảng đều là những HTX sản xuất, kinh doanh khá, giỏi trở lên. Xin dẫn chứng một vài trường hợp HTX có chi bộ đảng tiêu biểu.

HTX Dịch vụ - Kinh doanh tổng hợp Cổ Lũng (Phú Lương) xuất thân từ một đơn vị chuyên về dịch vụ điện năng. Chi bộ HTX được thành lập năm 2007 (với 7 đảng viên) đúng vào thời điểm ban lãnh đạo HTX và các xã viên gặp bế tắc khi phải chuyển đổi mô hình hoạt động. Thời điểm này, mô hình các HTX dịch vụ điện có xu hướng thoái trào bởi Nhà nước chủ trương xóa bán điện qua công tơ tổng. Bởi vậy, muốn đứng vững và phát triển, yêu cầu đặt ra đối với lãnh đạo HTX là phải tìm hướng hoạt động mới phù hợp hơn. Lúc này, vai trò định hướng quan trọng của chi bộ đảng trong HTX chính thức được phát huy. Chi bộ đã tổ chức các cuộc sinh hoạt chuyên đề để tìm hướng sản xuất, kinh doanh mới. Cuối cùng đi đến thống nhất, phải phát triển đa dạng ngành nghề mới có thể duy trì hoạt động của HTX. Dựa trên cơ sở các đề xuất, chi bộ đã chỉ đạo và thống nhất với Hội đồng quản trị HTX, ngoài tiếp tục duy trì, nâng cao chất lượng cung ứng điện sẽ phát triển thêm các ngành nghề khác phù hợp với địa phương như chế biến lâm sản, kinh doanh vật liệu xây dựng, thiết bị điện, nước… Theo đồng chí Nguyễn Đức Cương, Phó Bí thư chi bộ HTX, do có định hướng phù hợp, các ngành nghề bổ sung đều phát huy hiệu quả ngay từ đầu nên doanh thu trung bình của HTX luôn tăng từ 10-15%/năm. Từ những kết quả đạt được, Chi bộ HTX đã giúp xã Cổ Lũng hoàn thành 2 tiêu chí về xây dựng nông thôn mới, gồm: Tiêu chí số 4 về điện và tiêu chí số 13 về hình thức tổ chức sản xuất có HTX làm ăn hiệu quả.

Ở trường hợp khác là Quỹ tín dụng nhân dân Yên Minh, xã Tiên Phong (T.X Phổ Yên) - đơn vị hoạt động theo mô hình HTX, vai trò của chi bộ đảng cũng thể hiện khá rõ. Năm 2015, Chi bộ Quỹ được thành lập với 3 đảng viên, sau 2 năm ra đời, đến nay chi bộ đã phát triển lên 8 đảng viên. Để đơn vị hoạt động tốt, chi bộ đã thực hiện nhất thể hóa các chức danh lãnh đạo đảng và lãnh đạo chuyên môn (theo đó, Chủ tịch HĐQT Quỹ là Bí thư, Giám đốc Quỹ là Phó Bí thư). Đồng thời, hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ, người điều hành phải nắm được hoạt động chung của đơn vị cũng như nắm chắc Nghị quyết, là chỗ dựa về tinh thần cho các đảng viên và quần chúng. Hiện nay, tổng dư nợ cho vay của Quỹ xấp xỉ 69 tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế năm 2016 đạt trên 900 triệu đồng. Trao đổi với chúng tôi, Bí thư Chi bộ Quỹ, đồng chí Tạ Trung Bình cho biết: Việc thành lập chi bộ trong Quỹ có vai trò hết sức quan trọng, là kênh kết nối chính quyền với các tổ chức quần chúng, tạo ra môi trường sinh hoạt tốt hơn, đồng thời, khích lệ anh em cán bộ, nhân viên trong Quỹ hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

Với HTX Cao cấp Bắc Hà, phường Hoàng Văn Thụ (T.P Thái Nguyên), trải qua bao thăng trầm từ năm 1983 đến nay mới thấy hết được vai trò định hướng đúng đắn của chi bộ đảng. Từ một HTX kiểu cũ khi bước vào vòng quay của kinh tế thị trường, nếu không thay đổi tư duy quản lý và điều hành thích hợp chắc chắn sẽ khó duy trì hoạt động. Và HTX đã có lúc rơi vào bế tắc như vậy. Tuy nhiên, theo Bí thư chi bộ Hoàng Mạnh Thành, từ năm 2005, khi HTX có chi bộ đảng, việc định hướng sản xuất và thực hiện nhất quán theo nghị quyết đề ra đã giúp HTX thoát khỏi khó khăn, thích ứng với thị trường.

Chưa được quan tâm đúng mức

Theo thống kê của Liên minh HTX tỉnh, trên địa bàn Thái Nguyên hiện có hơn 400 HTX nông nghiệp và phi nông nghiệp, thế nhưng chỉ có khoảng 8 chi, đảng bộ trong các HTX. Trong khi đó, nhiều HTX có đảng viên đang làm việc tại các HTX nhưng đều phải sinh hoạt ở các tổ chức đảng nơi cư trú. Tìm hiểu thực tế chúng tôi nhận thấy, có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên, nhưng cơ bản nhất chính là thiếu sự quan tâm của đảng ủy các cấp và của chính ban lãnh đạo từng HTX.

Qua khảo sát cho thấy, mặc dù không ít HTX có số lượng đảng viên đủ điều kiện thành lập chi bộ (từ 3 đảng viên trở lên), song các đảng viên vẫn phải sinh hoạt ở chi bộ nơi cư trú. Khi chúng tôi đề cập đến lý do tại sao không thành lập chi bộ đảng, nhiều chủ HTX tỏ ra lúng túng. Ông Ngô Văn Hùng, Giám đốc HTX nuôi hươu Hội Cựu chiến binh Trọng Hùng, ở xã Tân Hòa (Phú Bình) cho rằng, bản thân chưa được biết về những điều kiện cần và đủ để thành lập chi bộ đảng trong HTX, hơn nữa chưa bao giờ được cấp ủy cơ sở hoặc cấp trên trực tiếp chỉ đạo, gợi ý hoặc hướng dẫn. Được biết, HTX này hiện có 3 đảng viên chính thức và 1 đảng viên dự bị đang sinh hoạt tại các xóm của xã Tân Hòa. Còn ông Nguyễn Văn Ba, Giám đốc HTX miến Việt Cường (Đồng Hỷ) lại cho rằng chưa bao giờ nghĩ tới việc bồi dưỡng, đào tạo và đề nghị cấp ủy kết nạp đảng cho thành viên HTX, dù biết trong HTX có những thành viên còn trẻ, năng động, có phẩm chất đạo đức tốt. Bản thân giám đốc HTX là người năng động và thành danh từ khá sớm, đóng góp đáng kể cho phát triển nghề truyền thống ở địa phương, nhưng cũng chưa được cấp ủy quan tâm bồi dưỡng để đứng trong hàng ngũ của Đảng.

Có lãnh đạo HTX do nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của đảng trong phát triển kinh tế hợp tác nên còn cực đoan cho rằng, phải dành thời gian lo “cơm, áo, gạo, tiền” cho các xã viên, nên chưa nghĩ đến thành lập tổ chức đảng hoặc các đoàn thể khác. Ông Trần Quang Ích, Giám đốc HTX Song Mã, xã Minh Tiến (Đại Từ) cho rằng: Do mới thành lập, số lượng đảng viên chỉ có 1, các thành viên còn khá khó khăn về kinh tế, nên chúng tôi chưa nghĩ đến việc thành lập chi bộ đảng. Qua tìm hiểu tâm tư, nguyện vọng của bà con xã viên, phần lớn mọi người chỉ quan tâm đến vấn đề phát triển sản xuất kinh doanh cho tốt, tìm được đầu ra cho sản phẩm.

Cá biệt, có trường hợp còn xem việc ra đời tổ chức đảng trong HTX sẽ thêm vướng bận, gò bó vì phải sinh hoạt, họp hành và báo cáo định kỳ, trong khi mục đích duy nhất mà họ hướng tới là ổn định việc làm, tăng thu nhập cho xã viên.

Trao đổi với một số cấp ủy cơ sở về sự quan tâm phát triển đảng trong các HTX, chúng tôi cũng nhận được nhiều lý do, nào là bản thân các HTX không có mong muốn thành lập chi bộ, nào là chưa đủ cơ sở, điều kiện hoặc mới thành lập kinh tế chưa vững… Bí thư Đảng ủy xã Kim Phượng (Định Hóa), đồng chí Hà Thế Trưởng thông tin, hiện trong xã có một HTX duy nhất đang hoạt động là HTX chăn nuôi, sản xuất nông sản sạch Kim Phượng. Đơn vị này đã có 5 đảng viên, đủ điều kiện thành lập chi bộ song do HTX mới đi vào hoạt động nên chúng tôi chưa nghĩ tới. Còn Bí thư Đảng ủy xã Tiên Phong (T.X Phổ Yên) Nguyễn Văn Giáp thì cho rằng, các HTX ở địa phương hoạt động cơ bản yếu nên dù cấp ủy có quan tâm cũng khó thay đổi được. Việc thành lập chi bộ đảng trong HTX không dễ, phải xuất phát từ chính nội lực của các HTX. Được biết, tại Tiên Phong đang có 6 HTX hoạt động thì chỉ có 1 đơn vị có tổ chức đảng.

“Nghìn lẻ một” lý do kêu khó

Ngoài việc thiếu quan tâm của cấp ủy cơ sở và của HTX thì có vô vàn lý do khác được đưa ra, cả chủ quan và khách quan. Ông Nguyễn Văn Hùng, Giám đốc HTX Dịch vụ điện Thuận Thành, xã Thuận Thành (T.X Phổ Yên) nói với chúng tôi: Dù đủ điều kiện thành lập chi bộ, song HTX còn phân vân bởi 5 đảng viên đang làm việc tại đây đều sinh hoạt phân tán ở các chi bộ xóm khác nhau. Hơn nữa, tuổi đời các đảng viên không còn trẻ, sắp sửa nghỉ chế độ. Nếu chuyển đảng cho họ khỏi cơ sở thì chỉ một thời gian ngắn sau sẽ lại tiếp tục một bước làm thủ tục chuyển đảng về địa phương, rất rườm rà.

Một nguyên do khác được ông Nguyễn Đình Thành, Giám đốc HTX Gò hàn cao cấp Cửu Long (T.P Thái Nguyên) đưa ra chính là vấn đề “lịch sử để lại”. Ông Thành cho hay, vào những năm 60 của thế kỷ trước, HTX đã thành lập được Đảng bộ với hàng chục đảng viên trên cơ sở sáp nhập 4 HTX khác trên địa bàn tỉnh theo chỉ đạo của cấp trên. Tuy nhiên, năm 1980, HTX  chia tách thành 2 đơn vị khác nhau. Chính việc chia tách này cùng những khó khăn khi đất nước bước sang thời kỳ đổi mới, cộng với sức ép từ nền kinh tế thị trường, ban đầu HTX gò hàn cao cấp Cửu Long chưa kịp thích ứng. Số lượng thành viên và đảng viên cũng hao hụt dần vì chuyển tới các đơn vị khác, dẫn đến tổ chức đảng không còn. Bởi thế, hiện tại HTX có 5 đảng viên nhưng đều phải sinh hoạt tại các cơ sở đảng nơi cư trú.

Một số HTX cho rằng, do hoạt động theo kiểu mới, địa bàn rộng lớn, số lượng đảng viên phân tán ở nhiều xã, phường, thậm chí là ở các tỉnh khác nhau, việc tập hợp đảng viên sinh hoạt tại một cơ sở là khá khó khăn, nên chưa thể thành lập được chi bộ. Là một HTX tiêu biểu của tỉnh về hoạt động vận tải, xây dựng với quy mô lớn, nhưng HTX Vận tải ô tô Tân Phú (T.P Thái Nguyên) cũng chưa có tổ chức đảng. Lý do ông Nguyễn Đức Điểm, Giám đốc HTX đưa ra là bởi, dù có 3 đảng viên nhưng mỗi đảng viên lại làm việc ở một chi nhánh tại các tỉnh khác nhau, cách xa nhau bảy tám mươi cây số nên muốn thành lập chi bộ cũng khó.

Một trường hợp khác là HTX Dịch vụ nông nghiệp Liên Sơn, xã Sơn Cẩm (Phú Lương) dù sở hữu rất nhiều đảng viên song cũng chưa có tổ chức đảng. HTX này hiện có tới trên 1.200 thành viên (gồm cả những thành viên mới và thành viên sáng lập từ năm 1956) với khoảng 40 đảng viên. Tuy nhiên, số lượng sinh hoạt, làm việc tại HTX chỉ có 7 thành viên, trong đó 2 người là đảng viên, số còn lại chủ yếu góp vốn mà không trực tiếp tham gia hoạt động. Ông Lê Văn Sinh, Giám đốc HTX tâm sự: Chúng tôi từng có ý định thành lập chi bộ, song số lượng đảng viên hoạt động thường xuyên tại HTX chưa đủ điều kiện. Nếu đưa cả những thành viên chỉ có vốn góp (góp vốn từ ngày thành lập, bảo toàn quyền lợi sau khi HTX chuyển đổi sang hoạt động theo Luật mới) mà không tham gia thường xuyên ở HTX thì hoạt động của chi bộ sẽ gặp rất nhiều khó khăn, công tác lãnh đạo, chỉ đạo sẽ không phù hợp và sát với thực tế…

Đảng viên Nguyễn Ngọc Tú, Chi bộ HTX Dịch vụ điện và Nông nghiệp Đồng Tiến (T.X Phổ Yên): Tôi vào Đảng chính thức từ năm 2009 và sinh hoạt tại nơi cư trú. Khi HTX có Chi bộ, tôi cảm thấy thuận tiện hơn rất nhiều. Trước hết là do công việc của chúng tôi thường xuyên phải xuống cơ sở hoặc trực đêm, do vậy khi chi bộ ở cơ sở sinh hoạt vào ngày thường thì chúng tôi buộc phải nghỉ làm để về sinh hoạt, hoặc xin nghỉ sinh hoạt để đảm bảo công việc. Việc cân đối giữa công việc ở cơ quan và sinh hoạt ở địa phương nhiều khi rất khó khăn, bất tiện.

Bà Ma Thị Hằng, Giám đốc HTX chăn nuôi, sản xuất nông sản sạch Kim Phượng (Định Hóa): Do HTX mới thành lập, còn nhiều khó khăn, mặt khác, các đảng viên sinh hoạt không tập trung nên việc thành lập chi bộ còn vướng mắc. Tuy nhiên, nếu đã đủ điều kiện thành lập chi bộ, chúng tôi mong muốn được cấp ủy cơ sở quan tâm, tạo điều kiện để HTX sớm có tổ chức đảng.