Ga Lưu Xá và khát vọng nối lại đường sắt liên vận quốc tế

Mấy hôm nay, các phương tiện thông tin đại chúng nói nhiều về việc khôi phục ga Kép (Lạng Giang - Bắc Giang) thành nơi tập kết hàng hoá, thành một logistics để liên vận quốc tế bằng đường sắt, vốn một thời đã hiệu quả. Hai chữ “hoả xa” liên vận quốc tế, tuyến nhánh Lưu Xá - Kép được nhắc đến, với tôi một miền ký ức tưởng đã vĩnh viễn rơi vào quên lãng lại dội về…

Trưởng ga Lưu Xá Ngô Quang Tiến (bên phải) và tác giả.

Bây giờ thì tôi và Trưởng ga Lưu Xá Ngô Quang Tiến đang trò chuyện bên boong ke của nhà ga. Anh Tiến là lớp cán bộ sinh ra và làm quản lý những năm sau này, không trực tiếp làm việc một thời oanh liệt, nhưng truyền thống thì các anh luôn được nhắc nhớ. Anh tâm sự:

- Lưu Xá là một ga lớn thuộc truyến Đông Anh - Quán Triều - Núi Hồng, được xây dựng cách nay trên 60 năm. Từ đây kết nối với ga Kép bằng khổ ray 1.435mm đi liên vận quốc tế qua ga Kép - Đồng Đăng (Lạng Sơn). Hiện tại, ga Lưu Xá vẫn đang sở hữu trên 20 héc-ta đất, hệ thống 9 đường ray (bằng số đường ray của ga Kép) hoàn chỉnh đủ cả 2 khổ đường 1.535mm và 1.000mm. Cơ sở vật chất và khả năng kết nối sắt - bộ đáp ứng yêu cầu của một logistics…

Đường sắt Kép - Lưu Xá là một tuyến của đường sắt Việt Nam, khổ rộng 1.435mm. Từ Lưu Xá đến Kép, đi tiếp cảng biển Cái Lân (Quảng Ninh). Cùng với đó là tuyến Đồng Đăng – Kép - Yên Viên có khổ rộng 1.435mm. Tuyến có điểm đầu là ga Kép (thị trấn Kép, Lạng Giang, Bắc Giang) lần lượt đi qua các huyện: Lạng Giang, Yên Thế thuộc tỉnh Bắc Giang và các huyện Đồng Hỷ, Phú Bình và điểm cuối là ga Lưu Xá, phía Nam TP. Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.

Toàn tuyến có chiều dài 57km và kết nối liên vận quốc tế cũng như với các tuyến đường khác của mạng lưới đường sắt Việt Nam, và là tuyến đường sắt ra biển gần nhất đối với hai tỉnh Thái Nguyên, Bắc Giang và các tỉnh miền núi phía Bắc khác…

Vậy nhưng, do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, tuyến đường có khổ rộng phù hợp cho liên vận quốc tế, được xây dừng từ những năm 60 của thế kỷ trước đã ngừng hoạt động bốn chục năm nay… Riêng đoạn ga Khúc Rồng (có nhánh đi Mỏ sắt Trại Cau 10km) về Lưu Xá dài 8km thì hoạt động vận chuyển quặng và hàng hoá khác cho đến tháng 5-2021 mới dừng…

                                                                     ***

Từ tháng 2-2023, ga Kép (Bắc Giang) trở thành cảng liên vận đường sắt quốc tế, sử dụng đường ray 1.435mm. Kép và Lưu Xá vốn đã có đường sắt đồng cỡ từ những năm 60, dừng khai thác nhiều năm. Nếu phục hồi, đầu tư không lớn, giá vận chuyển hàng hoá sẽ giảm nhiều…

Hôm khai trương đưa ga Kép thành trung tâm trung chuyển hàng hoá liên vận, ông Đặng Sỹ Mạnh, Tổng Giám đốc Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam, cho biết: Việc bổ sung ga Kép là ga liên vận quốc tế là giải pháp nhằm giải tỏa ách tắc hàng hóa tại biên giới cũng như tại hai ga liên vận quốc tế Yên Viên và Đồng Đăng đang khai thác, giúp giảm thời gian thông quan hàng hóa. Về lâu dài sẽ thuận lợi cho việc hình thành một đầu mối trung chuyển hàng hóa cho khu vực các tỉnh phụ cận, giảm chi phí logistics và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu hàng hóa nhanh chóng, thuận tiện. Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam sẽ tổ chức tại ga Kép các hoạt động lập tàu và đón tàu vận chuyển hàng hóa liên vận quốc tế đến và đi từ các nước châu Âu, Trung Quốc, Nga, Kazakhstan, Mông Cổ,… Các hoạt động hải quan liên quan đến xuất nhập khẩu hàng hóa cũng được thực hiện trực tiếp tại ga Kép để phục vụ doanh nghiệp…

Việc phục hồi ga Kép trong liên vận hàng hoá làm không ít người suy tư, mơ ước và khát khao, nhất là những người một thời gắn bó với cung đường 1.435mm Lưu Xá - Kép - Đồng Đăng; Kép - Cái Lân… Ông Phạm Thế Long, nguyên Trưởng ga Khúc Rồng (tuyến Lưu Xá - Kép), cho biết: Không khai thác chạy tầu từ mấy chục năm, nhưng tuyến đường dường như nguyên vẹn: 3 đường ray còn tốt, tà vẹt cần thay thế nhiều, nền đường tốt, đá kê tà vẹt hư hao. Hệ thống biển báo, cọc tiêu, cơ sở vật chất các ga hư hỏng khá nặng. Nhưng nếu phục hồi, chi phí cũng không lớn vì cốt đường là quan trọng nhất thì đã có…

Thái Nguyên hiện nay có lượng hàng hoá xuất, nhập rất lớn, giao thông liên kết vùng cũng khá tốt. Nếu phục hồi tuyến đường sắt chuẩn quốc tế kết nối với Kép hay với cảng biển Cái Lân (Lưu Xá - Cái Lân 183km) thì rất đáng giá, đáng quan tâm.