Mười sự kiện khoa học và công nghệ nổi bật năm 2014

Năm 2014, lĩnh vực khoa học công nghệ (KHCN) có 10 sự kiện được chọn là các sự kiện nổi bật trong năm.

Lĩnh vực cơ chế chính sách

1. Một loạt nghị định, thông tư được ban hành để đưa nhanh Luật KH và CN vào đời sống

Năm 2014 tiếp tục là năm Bộ KH và CN có nhiều thành công trong việc xây dựng nền tảng pháp lý nhằm hoàn thiện hệ thống cơ chế chính sách đổi mới cơ bản, đồng bộ và toàn diện hoạt động của ngành. Ðể cụ thể hóa Nghị quyết của Hội nghị Trung ương 6 khóa XI về phát triển KH và CN và Luật KH và CN (sửa đổi Luật KH và CN năm 2000), Bộ KH và CN đã trình Chính phủ ban hành sáu nghị định hướng dẫn luật nhằm đưa nhanh các cơ chế chính sách vào cuộc sống. Các thông tư quy định chi tiết nội dung của các nghị định cũng đã được hoàn thiện và kịp thời ban hành theo tinh thần đổi mới của Luật KH và CN.

2. Ngày KH và CN Việt Nam (18-5)

Lần đầu Bộ KH và CN tổ chức Ngày KH và CN Việt Nam (18-5) và tuần lễ truyền thông KH và CN với chủ đề "KH và CN - Ðộng lực phát triển nhanh và bền vững" với sự tham gia của các bộ, ngành, địa phương, trường đại học, viện nghiên cứu, tổ chức KH và CN trong cả nước. Ðây là sự kiện quan trọng, ghi nhận sự quan tâm của Ðảng, Chính phủ và các tầng lớp xã hội đối với lĩnh vực trọng yếu trong tiến trình phát triển và hiện đại hóa đất nước - đó là KH và CN.

Lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn

3. Tổ chức thành công Hội thảo khoa học quốc tế: "Khảo cổ học dưới nước ở Việt Nam và Ðông-Nam Á - hợp tác để phát triển"

Trung tuần tháng 10-2014, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam phối hợp tỉnh Quảng Ngãi tổ chức thành công Hội thảo khoa học quốc tế " Khảo cổ học dưới nước ở Việt Nam và Ðông-Nam Á - hợp tác để phát triển". Các nhà khoa học đã khẳng định: Việt Nam là một quốc gia giàu tiềm năng về di sản văn hóa dưới nước, song đang đối mặt với nhiều khó khăn, vướng mắc trong nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa ở lĩnh vực này. Viện Khảo cổ học đang xây dựng Ðề án Phát triển khảo cổ học dưới nước trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Hy vọng từ kết quả của hội thảo khoa học quốc tế nêu trên và nhất là khi đề án được triển khai lĩnh vực khảo cổ học dưới nước sẽ ngày càng phát triển.

Lĩnh vực nghiên cứu cơ bản

4. Sản xuất thép và vật liệu không nung từ bùn đỏ

Nằm trong khuôn khổ các nhiệm vụ của Chương trình Tây Nguyên 3, giai đoạn 2011-2015, Viện Hóa học thuộc Viện Hàn lâm KH và CN Việt Nam đã triển khai đề tài cấp Nhà nước "Nghiên cứu công nghệ sản xuất thép và vật liệu không nung từ bùn đỏ trong quá trình sản xuất a-lu-min tại Tây Nguyên" do TS Vũ Ðức Lợi, Phó Viện trưởng Viện Hóa học làm chủ nhiệm đề tài. Trong quá trình triển khai đề tài, các nhà khoa học đã hoàn chỉnh quy trình công nghệ sản xuất thép và vật liệu không nung từ bùn đỏ; chạy thử dây chuyền sản xuất thép từ bùn đỏ ở Công ty Thái Hưng (Hải Dương), tháng 4-2014. Có thể nói thành công bước đầu của đề tài là khâu "đột phá" đáng ghi nhận của các nhà khoa học trong việc sản xuất thép và vật liệu không nung từ bùn đỏ, bảo vệ môi trường.

Lĩnh vực nghiên cứu ứng dụng

5. Nghiên cứu thành công vắc-xin Rotavin - M1

Việt Nam vừa sản xuất và đưa vào thử nghiệm thành công vắc-xin phòng bệnh tiêu chảy cho trẻ em có tên Rotavin-M1. Việt Nam là nước thứ hai của châu Á, nước thứ tư trên thế giới nghiên cứu và sản xuất thành công loại vắc-xin này. Thành công này thuộc về các nhà khoa học của Trung tâm nghiên cứu sản xuất vắc-xin và sinh phẩm y tế khi triển khai đề tài "Chế tạo hệ thống chủng giống vi-rút vắc-xin Ro-ta và sản xuất vắc-xin Rotavin- M1 tại Việt Nam". Kết quả thử nghiệm cho thấy vắc-xin an toàn tuyệt đối với trẻ em và người lớn, đáp ứng miễn dịch tốt, tương đương với vắc-xin Rotarix của Bỉ đang lưu hành ở nước ta.

6. Viện Di truyền nông nghiệp Việt Nam nhận Giải thưởng "Thành tựu xuất sắc"

Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) vừa trao giải thưởng cho các cá nhân và tổ chức của các nước thành viên có nhiều thành tựu trong lĩnh vực đột biến tạo giống, đóng góp hiệu quả vào bảo đảm an ninh lương thực và phát triển bền vững. Việt Nam đã giành được ba trong số 23 giải thưởng, trong đó có một giải thưởng " Thành tựu xuất sắc" cho Viện Di truyền nông nghiệp Việt Nam. Viện là một trong các đơn vị đi đầu trong lĩnh vực tạo giống bằng đột biến phóng xạ. Viện Di truyền nông nghiệp Việt Nam đã tạo ra được nhiều giống cây trồng như lúa, ngô, đậu tương, hoa,... được công nhận là giống quốc gia và được gieo trồng trên hàng trăm nghìn ha.

7. Ứng dụng công nghệ tế bào gốc trong điều trị ung thư tại Bệnh viện T.Ư Huế

Nhóm bác sĩ, y tá Bệnh viện T.Ư Huế đã thực hiện thành công Ðề tài cấp Nhà nước độc lập đầu tiên "Nghiên cứu sử dụng tế bào gốc tạo máu tự thân trong điều trị ung thư vú và ung thư buồng trứng". Ðề tài do PGS, TS, BS Nguyễn Duy Thăng làm chủ nhiệm. Chị Nguyễn Thị Sau là người bệnh đã thoát khỏi căn bệnh ung thư sau khi được chữa bằng phương pháp điều trị ung thư bằng hóa trị liều cao, điều trị đích, kết hợp với ghép tế bào gốc tạo máu tự thân cho phép tiêu diệt tận gốc tế bào ung thư. Thành công của đề tài mở ra phương pháp mới trong điều trị ung thư ở Việt Nam nói chung và ung thư vú, ung thư buồng trứng nói riêng.

Lĩnh vực hợp tác quốc tế

8. Hiệp định hợp tác Việt Nam và Hoa Kỳ về sử dụng hòa bình năng lượng hạt nhân

Ngày 6-5, tại Hà Nội, Bộ trưởng KH và CN Nguyễn Quân và Ðại sứ Hợp chúng quốc Hoa Kỳ tại Việt Nam Ð.Sia chính thức ký Hiệp định hợp tác giữa hai nước về sử dụng hòa bình năng lượng hạt nhân. Hiệp định này được ký kết nhằm điều chỉnh các giao dịch thương mại trong lĩnh vực hạt nhân và tạo khung pháp lý để tăng cường hợp tác giữa Việt Nam với các đối tác Hoa Kỳ trong các hoạt động nghiên cứu, đào tạo phát triển và ứng dụng năng lượng nguyên tử, nhất là trong phát triển điện hạt nhân tại Việt Nam...

Lĩnh vực tôn vinh nhà khoa học

9. GS Châu Văn Minh được bầu làm Viện sĩ Viện Hàn lâm khoa học Bê-la-rút

Năm 2014, vượt qua 20 ứng viên, Giáo sư Châu Văn Minh, Ủy viên T.Ư Ðảng, Chủ tịch Viện Hàn lâm KH và CN Việt Nam (VAST) cùng hai nhà khoa học khác trên thế giới đã được bầu là Viện sĩ Viện Hàn lâm khoa học Bê-la-rút. Như vậy sau gần 15 năm, kể từ tháng 3-2000 đến nay, Viện Hàn lâm khoa học Bê-la-rút mới có thêm ba viện sĩ nước ngoài, nâng tổng số viện sĩ người nước ngoài của Viện Hàn lâm Bê-la-rút lên 13 người.

10. Ba nhà khoa học Việt Nam được tổ chức Thomson Reuters tôn vinh là những nhà khoa học có ảnh hưởng nhất thế giới năm 2014

Ba nhà khoa học của Việt Nam vừa được tổ chức Thomson Reuters (tổ chức theo dõi và công bố thông tin tri thức về chuyên gia nghề nghiệp toàn cầu) xếp vào danh sách Những nhà khoa học có ảnh hưởng nhất thế giới năm 2014. Ba nhà khoa học đó là: GS Ðàm Thanh Sơn (giảng dạy ngành vật lý tại ÐH Chicago, Mỹ), GS, TS Nguyễn Sơn Bình (nghiên cứu giảng dạy ngành hóa học tại ÐH Northwestern, Mỹ) và PGS, TS Nguyễn Xuân Hùng (nghiên cứu giảng dạy về ngành tính toán cơ học tại Trường ÐH Khoa học Tự nhiên TP Hồ Chí Minh, ÐH Tôn Ðức Thắng và ÐH Việt - Ðức).