Đưa chúng tôi đi thăm vườn ổi lá xanh mát mắt, trên cành quả chín, quả xanh, hoa nở xen kẽ, anh Ôn Văn Quang, ở xóm Quân Cay, xã Phúc Thuận (T.X Phổ Yên) không dấu được niềm vui khoe: Trồng ổi đúng là làm chơi ăn thật. Hay nhất là giống ổi này cho thu hoạch quanh năm, vì thế không lo lúc rộ mùa rớt giá. Ổi nhà tôi hái tới đâu mang tới chợ xã tiêu thụ hết tới đó.
Gia đình anh Quang là 1 trong 29 hộ của xã Phúc Thuận tham gia mô hình trồng một số giống ổi mới do Viện cây lương thực và Cây thực phẩm thực hiện từ nguồn ngân sách sự nghiệp khoa học của tỉnh. Trên diện tích 0,7ha, gia đình anh trồng 400 cây ổi trắng số 1 và số 5. Cũng theo lời anh Quang thì: Tỷ lệ cây trồng sống rất cao, đạt trên 95%. Ổi trồng đầu năm cuối năm đã được thu hoạch. Trung bình 1 năm gia đình anh thu trên 3 tấn quả, giá bán giao động từ 15-20 nghìn đồng/kg, một năm thu trên 50 triệu đồng từ loại cây trồng này. Dưới gốc ổi, gia đình còn tận dụng trồng bí siêu ngọn, bí ăn quả và lạc để nâng cao thu nhập.
Rời nhà anh Quang chúng tôi đến thăm mô hình trồng ổi của gia đình ông Dương Đình Ngần, ở xóm Rô, xã Thượng Đình (Phú Bình). Trao đổi cùng chúng tôi, ông Ngần cho biết: Vườn nhà tôi rộng trên 1ha, trước đây trồng đủ các loại cây vải, nhãn, táo… Song nỗi khổ nhất là cây vải, khi chín rộ giá rất thấp, nhiều lúc trái chín trên cây không buồn thu hoạch đi bán. Khi được cán bộ Trạm Khuyến nông huyện, Hội Nông dân xã thông tin về dự án trồng các loại ổi giống mới, tôi đăng ký tham gia. Sau khi được tập huấn quy trình kỹ thuật trồng, chăm sóc, gia đình tôi được cấp trên 200 cây giống về trồng. Giống ổi này quả to, ít hạt, trọng lượng từ 300-500g/quả. Vỏ quả màu hanh vàng, cùi dày trắng, ăn giòn, ngọt, mùi thơm hấp dẫn. Hiện nay, vườn ổi nhà tôi được 2 năm tuổi. Từ đầu năm tới nay, gia đình tôi thu hoạch được gần 1 tấn quả, giá bán dao động từ 13 đến 18 nghìn đồng/kg. Cái hay của cây trồng này là kỹ thuật trồng, chăm sóc đơn giản, ổi ra quả quanh năm nên gần như ngày nào cũng được thu hoạch để bán. Tôi đang chiết mấy chục cành để tận dụng những phần đất còn lại nhân rộng thêm.
Theo đồng chí Dương Quang Tiến, Chủ tịch Hội Nông dân xã Thượng Đình: Hiện trên địa bàn toàn xã có khoảng 30ha trồng cây ăn quả, trong đó chủ yếu là vải, nhãn và cây ổi bản địa quả nhỏ. Dự án xây dựng mô hình trồng một số giống ổi mới do Viện Cây lương thực và cây thực phẩm phối hợp với Trạm Khuyến nông huyện triển khai trên địa bàn xã từ tháng 8-2013. Sau khi khảo sát, đã chọn ra 33 hộ có diện tích vườn, đồi đủ điều kiện để tham gia mô hình với tổng diện tích 3,5ha. Trực tiếp cùng Ban Chủ nhiệm dự án, cán bộ kỹ thuật tổ chức tập huấn kỹ thuật trồng, chăm sóc cây và thường xuyên đến các mô hình kiểm tra thực tế tôi thấy giống ổi này rất phù hợp với chất đất vườn đồi của địa phương. Đầu ra của sản phẩm rất tốt. Đây là cây trồng mới mang lại hiệu quả kinh tế cao cho bà con. Từ hiệu quả thực tế mang lại, hiện nay đã có gần 10 hộ trên địa bàn xã trực tiếp mua giống ổi này tại Viện cây lương thực và cây thực phẩm về trồng.
Trao đổi với chúng tôi, thạc sĩ Đoàn Văn Cảnh, Trưởng bộ môn Cây thực phẩm, Viện Cây lương thực và cây thực phẩm, Chủ nhiệm dự án cho biết thêm: Trong những năm qua, Viện Cây lương thực và cây thực phẩm đã hợp tác chuyển giao khá nhiều các loại cây trồng mang lại hiệu quả kinh tế cao trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên như: Các loại hoa, khoai tây, bí xanh, các giống lúa mới… Căn cứ vào định hướng phát triển cây ăn quả của tỉnh là cải tạo, nâng cao chất lượng, năng suất vườn cây ăn quả đã có và mở rộng diện tích cây ăn quả ở những nơi có điều kiện sinh thái phù hợp với từng loại cây, chúng tôi lập Dự án xây dựng một số mô hình trồng ổi giống mới tại địa phương. Sau khi được Hội đồng Khoa học Công nghệ tỉnh, UBND tỉnh phê duyệt, thông qua Sở Khoa học và Công nghệ, Sở Nông nghiệp và PTNT, chúng tôi đã chọn 3 huyện Đồng Hỷ, Phổ Yên và Phú Bình với 131 hộ xây dựng mô hình trồng 15ha ổi giống mới (giống ổi trắng số 1 và số 5). Ban Chủ nhiệm Dự án đã tổ chức 3 lớp tập huấn về kỹ thuật trồng, chăm sóc và nhân giống ổi cho các hộ tham gia; cấp phát 12 nghìn cây (Nhà nước hỗ trợ 60%, dân đối ứng 40%) và vật tư, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật trị giá gần 120 triệu đồng (Nhà nước hỗ trợ 40%, dân đối ứng 60%) cho các hộ tham gia. Qua kiểm tra của phòng chuyên môn thuộc Sở Khoa học và Công nghệ đánh giá các mô hình đều thực hiện tốt yêu cầu kỹ thuật. Cây giống cấp phát chất lượng tốt. Cây ổi 2 năm tuổi sinh trưởng phát triển tốt, chiều cao cây đạt 1,4-1,6m, đường kính tán rộng 1,4-1,5m. Năng suất đạt 10-12 tấn/ha, với giá bán trung bình 10-12 nghìn đồng/kg, cho thu nhập từ 100 đến 120 triệu đồng/ha/năm. Từ hiệu quả mô hình mang lại, hiện nay, khá nhiều hộ dân đã tự chiết cây ổi bán giống cho nhân dân quanh vùng trồng.
Từ những thành công ban đầu thông qua việc xây dựng mô hình trồng một số giống ổi mới đã góp phần chuyển đổi cơ cấu cây trồng trong nông nghiệp, phát triển kinh tế vườn đồi. Đây cũng là một giải pháp hiệu quả nhằm đa dạng hóa các loại cây trồng theo hướng chuyên canh, đáp ứng yêu cầu của người tiêu dùng, nâng cao thu nhập trên một đơn vị diện tích.