Trong 6 đề tài, dự án được trao giải cao và chọn tham dự Cuộc thi khoa học kỹ thuật (KHKT) dành cho học sinh (HS) phổ thông năm học 2015-2016 cấp Quốc gia vào tháng 3 tới tại Hải Phòng thì ngoài đơn vị có truyền thống tham gia và đoạt nhiều giải cao trong các năm vừa qua là Trường THPT Chuyên Thái Nguyên, xuất hiện một số dự án của các trường THCS ở cấp huyện. Các đề tài này đã thể hiện sự sáng tạo trong việc tìm kiếm ý tưởng khoa học mới lạ, độc đáo và trí tuệ của các em HS.
Đề tài được trao giải Nhất toàn cuộc được các giáo viên, chuyên gia đánh giá rất cao về khả năng ứng dụng vào thực tế đó là đề tài “Nghiên cứu, đánh giá khả năng diệt khuẩn Streptococci Pseudomonas aeruginosa và E.coli gây hoại tử da của chế phẩm cây xoan Nhừ” thuộc lĩnh vực Y sinh và khoa học sức khỏe. Chúng tôi rất ngạc nhiên khi biết nhóm nghiên cứu đề tài này lại không phải là HS chuyên Sinh, Hóa. Trưởng nhóm nghiên cứu là Tạ Hồng Ngọc, lớp 12 chuyên tiếng Trung, tham gia cùng còn có Dương Hoàng Mỹ Anh, lớp 12 chuyên Toán.
Trao đổi với chúng tôi, Tạ Hồng Ngọc cho biết: “Em và Dương Hoàng Mỹ Anh là bạn thân của nhau. Khi Nhà trường phát động HS đăng ký nghiên cứu đề tài khoa học, em nghĩ ra ý tưởng này và rủ bạn Mỹ Anh cùng làm. Cuộc thi nghiên cứu KHTK năm học trước em và Mỹ Anh đã đoạt giải Nhất cấp tỉnh đề tài “Điều chế son môi an toàn từ nguồn nguyên liệu thiên nhiên” thuộc thuộc lĩnh vực Hóa Sinh. Đề tài này tham dự cuộc thi nghiên cứu KHKT cấp Quốc gia, nhóm tác giả chúng em đoạt giải Khuyến khích. Tính khả thi của đề tài: Sản phẩm hạn chế được một cách tối đa lượng hóa chất dùng trong công nghiệp sản xuất mỹ phẩm và bị đưa vào cơ thể trong quá trình sử dụng, đảm bảo an toàn với sức khỏe và có những lợi ích tốt trong việc chăm sóc sắc đẹp. Còn đối với đề tài dự thi nghiên cứu KHKT năm nay, chúng em nhận thấy trong cuộc sống hiện nay có rất nhiều bệnh nguy hiểm. Trong số 15 căn bệnh nguy hiểm nhất, có nhiều bệnh dẫn tới hoại tử da. Hoại tử da là những vếtloét hoại tử làm tổn thương hệ thống bảo vệ cơ bản nhất, cơ thể người bệnh đau đớn và không thể chống lại những tác động xấu từ bên ngoài, bởi thế vết loét có thể gây nhiễm trùng máu… đe dọa tính mạng của người bệnh. Qua nghiên cứu thành phần hóa sinh của mật ong, của cây xoan Nhừ và chế phẩm từ mật ong, cao chiết xuất từ cây xoan Nhừ, chúng em đã thu thập bằng chứng và đánh giá khả năng điều trị hoại tử của chế phẩm mật ong kết hợp với cao chiết xuất từ cây xoan Nhừ trên cơ thể một số người bệnh tình nguyện tham gia tại Bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên, Bệnh viện Điều dưỡng và Phục hồi chức năng tỉnh và cơ thể chuột bạch. Từ các thí nghiệm vòng vô khuẩn đã thực hiện có thể thấy, công thức hiệu quả nhất là tỷ lệ 50% mật ong + 50% cao xoan Nhừ. Công thức này tạo vòng ức chế vi khuẩn lớn nhất và khả năng ức chế thắng kháng sinh đối với Liên cầu khuẩn (Streptococci) và Trực khuẩn mủ xanh (Pseudomonas aeruginosa) (là hai loại khuẩn chính gây hoại tử da) và tạo vòng ức chế vi khuẩn lớn thứ hai (sau khả năng ức chế của kháng sinh) với khuẩn E.coli.
Từ kết quả nghiên cứu của nhóm HS Tạ Hồng Ngọc và Dương Hoàng Mỹ Anh gợi ý một hướng mới trong điều trị hoại tử da trên cơ thể người. Nghiên cứu này được triển khai nhằm cung cấp thêm một bằng chứng khoa học về khả năng điều trị hoại tử của chế phẩm mật ong và cao chiết xuất từ cây xoan Nhừ, góp phần gợi mở một hướng mới trong nghiên cứu điều chế thuốc và điều trị cho bệnh nhân hoại tử từ chính những loài thực vật, động vật sẵn có ở Việt Nam.
Đề tài thứ hai được đánh giá rất cao bởi đã gắn với điều kiện tự nhiên của địa phương là đề tài “Tự động cảnh báo khi có nước lũ qua cầu ngầm” của nhóm HS Nguyễn Quốc Hưng, Hoàng Quốc Huy, lớp 9A, Trường THCS Phú Thịnh (Đại Từ) thuộc lĩnh vực Năng lượng vật lý. Trao với chúng tôi, thầy giáo Nguyễn Văn Kim Sơn, người trực tiếp hướng dẫn Hưng và Huy thực hiện đề tài này cho biết: “Đây là năm thứ 2 trường tham gia cuộc thi này. Khi 2 em Hưng và Huy trình bày ý tưởng tôi thấy các em có những phát hiện rất thú vị và sáng tạo, tôi đã định hướng cho các em thêm. Đồng thời tôi trực tiếp đi cùng ra các cầu ngầm để xem các em thử nghiệm đề tài và góp ý để các em hoàn thiện hơn. Cái hay của đề tài là đã nghiên cứu thành công hệ thống tự động cảnh báo khi có nước lũ qua cầu ngầm để người dân nhận biết mức độ nguy hiểm khi mực nước lũ về không liều lĩnh qua các đoạn suối”. Với ý nghĩa thực tiễn, đề tài đã được Ban Tổ chức Cuộc thi KHKT cấp tỉnh dành cho HS phổ thông trao giải Nhì lĩnh vực và được chọn là 1 trong 6 đề tài, dự án tham gia thi cấp Quốc gia”.
Đây là năm thứ 3, Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức Cuộc thi KHKT đại trà trong toàn tỉnh dành cho HS phổ thông. Theo đồng chí Nguyễn Doãn Phú, Phó Phòng Giáo dục Trung học (Sở Giáo dục và Đào tạo): Tổng số dự án tham gia thi cấp tỉnh năm nay là 93 dự án (20 dự án cá nhân và 73 dự án tập thể thuộc 18 lĩnh vực khoa học và 166 HS tham gia) tất cả các phòng Giáo dục và Đào tạo, các trường THPT trên địa bàn tỉnh đều có dự án dự thi. Điều đáng vui mừng là tất cả các em HS, các thầy cô giáo đều đến với cuộc thi bằng thái độ nghiêm túc, tinh thần cầu thị cộng với sự say mê, tâm huyết với công tác nghiên cứu khoa học. Cũng vì vậy mà chất lượng các dự án có những tiến bộ vượt bậc. Tại cuộc thi lần này, ngoài những đơn vị có truyền thống và kinh nghiệm trong hướng dẫn HS nghiên cứu khoa học như Trường THPT Chuyên Thái Nguyên, THPT Lương Ngọc Quyến, THPT Chu Văn An, có nhiều đơn vị mới cũng mạnh dạn tham gia và cũng đạt được những thành tích đáng kể đó là: THPT Gang Thép, THPT Phú Lương, THPT dân lập Đào Duy Từ, THCS Phú Thịnh (Đại Từ), THCS Chùa Hang II (Đồng Hỷ)… Trong nhiều dự án tham gia dự thi có những dự án mà cả ý tưởng, quá trình nghiên cứu đến kết quả thực hiện mang lại nhiều bất ngờ cho không chỉ các em HS mà cả các thầy cô giáo, các chuyên gia, nhà khoa học. Phần lớn các dự án dự thi đều là kết quả của quá trình nghiên cứu, tìm tòi đầy trách nhiệm, tâm huyết và niềm đam mê nghiên cứu khoa học của cả HS và giáo viên ở các nhà trường.
Một trong những nhiệm vụ trọng tâm của giáo dục trung học trong năm học này đó là việc đổi mới công tác quản lý và phương pháp dạy học, gắn bài học với thực tế cuộc sống để góp phần xây dựng, rèn luyện và phát huy năng lực của HS. Cuộc thi KHKT dành cho HS phổ thông là một trong những giải pháp để đạt mục tiêu trên. Cuộc thi là sân chơi bổ ích, trí tuệ và khoa học cho các em HS thông qua việc tìm kiếm những ý tưởng khoa học mới lạ, độc đáo góp phần thúc đẩy phong trào nghiên cứu khoa học của giáo viên và HS trong các trường trung học. Đồng thời cũng là cơ hội để các em giới thiệu kết quả nghiên cứu, sáng tạo khoa học, kỹ thuật của mình. Thực tế kết quả nghiên cứu KTKT của các đề tài trên cho thấy nếu các nhà trường quan tâm, chỉ đạo bài bản thì công tác nghiên cứu khoa học trong HS sẽ thực sự có chất lượng và đây không chỉ là biện pháp góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mà còn là những minh chứng cụ thể nhất cho việc dạy học gắn lý thuyết với thực hành, giúp HS tích cực và chủ động hơn trong học tập.
