Luật Bảo hiểm y tế có hiệu lực từ ngày 1/1/2015 với ý nghĩa nhân đạo và có tính chia sẻ cộng đồng sâu sắc. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, ngành y tế đã gặp nhiều khó khăn, vướng mắc đối với từng nhóm đối tượng tham gia bảo hiểm y tế. Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, Phó Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm y tế (Bộ Y tế) Đặng Hồng Nam đã trả lời phỏng vấn của báo chí về tình hình tham gia bảo hiểm y tế và những giải pháp tiến tới bảo hiểm y tế toàn dân.
* Phóng viên: Xin ông cho biết về tình hình tham gia bảo hiểm y tế hiện nay trên cả nước?
* Ông Đặng Hồng Nam: Bảo hiểm y tế là hình thức bảo hiểm bắt buộc được áp dụng trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, không vì mục đích lợi nhuận và do Nhà nước tổ chức thực hiện.
Thực hiện Luật Bảo hiểm y tế có hiệu lực từ ngày 1/1/2015, Nghị quyết số 68/2013/QH13 ngày 29/11/2013 của Quốc hội về đẩy mạnh thực hiện chính sách, pháp luật bảo hiểm y tế, tiến tới bảo hiểm y tế toàn dân, Chỉ thị số 05/CT-TTg ngày 2/4/2015 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế, thời gian qua, Bộ Y tế và Bảo hiểm xã hội Việt Nam đã chủ động phối hợp, xây dựng kế hoạch và triển khai các giải pháp đồng bộ để huy động sự tham gia của cả hệ thống chính trị trong tổ chức thực hiện Luật và đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Tỷ lệ tham gia bảo hiểm y tế năm 2015 là 76,5% dân số, vượt chỉ tiêu Nghị quyết của Quốc hội và Chính phủ giao. Tính đến tháng 6/2016, cả nước đã có khoảng 78,3% dân số tham gia bảo hiểm y tế, vượt 0,3% so với chỉ tiêu Thủ tướng Chính phủ giao năm 2016.
Theo báo cáo của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, năm 2015 tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế ước đạt 76,52%, đạt chỉ tiêu bao phủ theo Quyết định số 538/QĐ-TTg và Quyết định số 1584/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Để đạt mục tiêu bảo hiểm y tế toàn dân, một số Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh đã dành ngân sách địa phương để hỗ trợ mức đóng bảo hiểm y tế cho người thuộc hộ cận nghèo, góp phần tăng tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế. Đến cuối năm 2015 đã có 46/63 tỉnh hỗ trợ mức đóng cho người thuộc hộ cận nghèo, trong đó 36 tỉnh hỗ trợ 30% mức đóng còn lại, 10 tỉnh hỗ trợ từ 5 - 20% mức đóng còn lại... Một số tỉnh đã quyết định hỗ trợ một phần mức đóng cho nhóm hộ gia đình nông, lâm, ngư, diêm nghiệp có mức sống trung bình (như: Quảng Ninh, Ninh Bình, Tây Ninh, Vĩnh Phúc)... Tuy nhiên, m ột số nhóm đối tượng tỷ lệ bao phủ vẫn còn thấp như: người lao động thuộc các doanh nghiệp, đối tượng tham gia bảo hiểm y tế theo hộ gia đình...
* Phóng viên: Trong quá trình thực hiện Luật Bảo hiểm y tế, có những khó khăn , vướng mắc nào thưa ông?
* Ông Đặng Hồng Nam: Thực tế việc tham gia bảo hiểm y tế đã mang lại rất nhiều lợi ích thiết thực cho người dân, đặc biệt là các gia đình có mức thu nhập thấp khi chẳng may đau ốm hoặc mắc các bệnh có chi phí điều trị tốn kém như: Ung thư, chạy thận nhân tạo, đái tháo đường… Tùy theo từng đối tượng mà quỹ Bảo hiểm y tế chi trả 100%, 95% hoặc 80% chi phí khám bệnh, chữa bệnh trong phạm vi quyền lợi cho người có thẻ khi đi khám bệnh, chữa bệnh theo đúng quy định của pháp luật. Tuy nhiên, việc hiểu và thực hiện chính sách, pháp luật về bảo hiểm y tế vẫn còn hạn chế. Việc mở rộng tỷ lệ bao phủ bảo hiển y tế đối với gần 24% dân số chưa tham gia bảo hiểm y tế rất khó đạt được mục tiêu bao phủ toàn dân nếu không có sự chỉ đạo quyết liệt, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự tham gia đầy đủ với trách nhiệm vì cộng đồng cũng như trách nhiệm với bản thân và gia đình.
Những khó khăn, vướng mắc hiện nay tập trung vào một số nhóm đối tượng. Đầu tiên là nhóm hộ gia đình cận nghèo với tỷ lệ tham gia bảo hiểm y tế còn thấp. Mặc dù nhóm đối tượng này đã được ngân sách nhà nước hỗ trợ 70% mức đóng nhưng phần 30% còn lại (186.300 đồng/thẻ) vẫn cao so với thu nhập hộ gia đình cận nghèo. Nhiều địa phương vẫn chưa lập danh sách để thực hiện cấp thẻ bảo hiểm y tế cho đối tượng thuộc hộ gia đình cận nghèo mới thoát nghèo (5 năm sau khi thoát nghèo).
Với nhóm người thuộc hộ gia đình làm nông, lâm, ngư và diêm nghiệp có mức sống trung bình, mặc dù đã có Thông tư hướng dẫn của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội nhưng nhiều địa phương chưa triển khai hoặc chưa hoàn thành việc xác định đối tượng, lập danh sách tham gia bảo hiểm y tế cho đối tượng này.
Đặc biệt, hiện nay việc chưa thống nhất cách hiểu quy định của Luật Bảo hiểm y tế về tham gia bảo hiểm y tế theo hộ gia đình đã tạo ra nhiều vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện. Quan điểm bắt buộc thực hiện cả hộ gia đình tham gia bảo hiểm y tế cùng thời điểm (cùng ngày tham gia) sẽ khó thực hiện được do nhiều hộ gia đình điều kiện kinh tế còn khó khăn nên khôn g thể mua bảo hiểm y tế cho tất cả những thành viên trong gia đình. Khi một hoặc một số thành viên hộ gia đình không tham gia bảo hiểm y tế dẫn đến không phát hành thẻ cho những thành viên khác. Đồng thời, công tác phổ biến tuyên tuyên truyền đến người dân, trưởng thôn, điều tra viên chưa sâu rộng dẫn đến nhận thức trách nhiệm, hiểu ý nghĩa, mục đích, bản chất của việc lập danh sách hộ gia đình tham gia bảo hiểm y tế chưa cao, chưa rõ ràng...
Bên cạnh đó, tình trạng các doanh nghiệp nợ đóng, trốn đóng bảo hiểm y tế vẫn diễn ra khá phổ biến và kéo dài qua nhiều năm nhưng đến nay vẫn chưa có biện pháp hữu hiệu để giải quyết dứt điểm.
* Phóng viên: Để tiến tới bảo hiểm y tế toàn dân, thời gian tới, ngành y tế sẽ có những giải pháp gì, thưa ông?
* Ông Đặng Hồng Nam: Thực hiện Quyết định và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Y tế xác định đây là nhiệm vụ chính trị quan trọng thể hiện tính ưu việt của chế độ, bảo đảm nguồn tài chính vững bền cho chăm sóc sức khỏe nhân dân, góp phần bảo đảm an sinh xã hội.
Thời gian tới, Bộ Y tế sẽ tiếp tục đẩy mạnh và tập trung chỉ đạo Sở Y tế các tỉnh, thành phố, y tế các Bộ, ngành, các cơ sở khám, chữa bệnh tiếp tục triển khai các giải pháp nâng cao chất lượng khám chữa bệnh, tinh thần, thái độ phục vụ người tham gia bảo hiểm y tế; đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, cải tiến quy trình khám chữa bệnh, thanh toán bảo hiểm y tế tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người bệnh có thẻ bảo hiểm y tế . Ngành y tế phấn đấu đến năm 2020 cả nước có ít nhất 90% dân số có bảo hiểm y tế, góp phần đẩy nhanh lộ trình bảo hiểm y tế toàn dân.
Đồng thời, ngành y tế tiếp tục phối hợp với Bảo hiểm xã hội Việt Nam thực hiện nhiều hoạt động truyền thông, tuyên truyền về chính sách pháp luật bảo hiểm y tế tới mọi tầng lớp nhân dân với nhiều hình thức khác nhau. Cụ thể như: Tổ chức các hội nghị phổ biến chính sách, pháp luật bảo hiểm y tế cho các cơ quan, đoàn thể liên quan về việc thực hiện chính sách bảo hiểm y tế; tổ chức các lớp tập huấn về chính sách và truyền thông về chính sách, pháp luật bảo hiểm y t ế cho đội ngũ cán bộ sở y tế, các cơ sở y tế các tuyến, trung tâm truyền thông giáo dục sức khỏe các tỉnh thành phố; xây dựng và thực hiện chương trình phối hợp tuyên truyền với các ban, ngành ( như ban Tuyên giáo Trung ương, Trung ương Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam, Ban Dân vận Trung ương … ) để phối hợp tuyên truyền, giải thích chính sách bảo hiểm y tế và vận động nhân dân tham gia bảo hiểm y tế.
Ngành y tế tiếp tục đăng các tin, bài, phóng sự về các quy định của chính sách, pháp luật bảo hiểm y tế, lộ trình thực hiện bảo hiểm y tế toàn dân trên các phương tiện thông tin đại chúng; tổ chức các buổi tọa đàm, giao lưu trực tuyến về bảo hiểm y tế hộ gia đình, quyền lợi và nghĩa vụ của người tham gia bảo hiểm y tế, thủ tục tham gia; tổ chức các buổi đối thoại chính sách với cộng đồng dân cư tại nhiều tỉnh, thành phố.
Ngoài ra, trong chương trình công tác hàng năm, Sở Y tế các tỉnh/thành phố và hệ thống các cơ quan bảo hiểm xã hội từ trung ương tới địa phương đều phối hợp với các sở, ban, ngành của địa phương thực hiện các hoạt động truyền thông, tuyên truyền về chính sách, pháp luật bảo hiểm y tế tới mọi tầng lớp nhân dân. Bộ Y tế sẽ chỉ đạo Sở Y tế các tỉnh, thành phố phối hợp với Bảo hiểm xã hội Việt Nam địa phương thực hiện truyền thông về bảo hiểm y tế trong công tác truyền thông, giáo dục sức khỏe nhân dân, chú ý đến những đối tượng cụ thể và hình thức phù hợp với điều kiện tiếp cận thông tin của nhân dân vùng sâu, vùng xa...
* Phóng viên: Trân trọng cảm ơn Ông!
