Nét đẹp đám cưới người Dao

Lên vùng cao Sơn Động (Bắc Giang), nếu gặp đám cưới của đồng bào người Dao, bạn sẽ có cảm giác như gặp một rừng hoa xuân xen kẽ với mầu trang phục của con gái Dao thật đẹp và rực rỡ.

Tỉnh Bắc Giang có ba nhóm người Dao chính là: Dao Lô Gang, Dao Thanh Phán và Dao Thanh Y. Các nhóm Dao đều nói ngôn ngữ Dao, sinh sống tại 20 thôn/bản thuộc 4 huyện miền núi của tỉnh. Trong đó huyện Sơn Động có tới 10/20 thôn/bản có người Dao sinh sống. Đây là dân tộc còn giữ được nhiều bản sắc văn hóa riêng, trong đó có nghi lễ tổ chức đám cưới truyền thống.

Cô dâu, chú rể người Dao trong ngày cưới.

Lễ đặt cau dạm ngõ: Trong các nghi lễ cưới xin của người Dao có một tập tục rất lạ, đó là tục đặt cau. Lễ vật chính là quả cau to và tươi để vào lòng một chiếc bát đặt trên mâm. Lễ vật phụ là một số thực phẩm như thịt lợn, lạc, trứng và rượu. Khi đưa lễ, nhà trai phải cử người trong họ (ông trưởng họ, bố mẹ, anh trai) bưng mâm cau sang nhà gái. Khi nhà gái nhận lễ đặt cau mà không mang trả lại tức là cô gái và gia đình đã đồng ý. Việc trả cau cũng rất đơn giản, nhà gái chỉ việc sắm hai quả cau tươi mang sang nhà trai.

Lễ ăn hỏi: được đan xen với lễ đặt cau của người Dao Thanh Phán có ý nghĩa gần giống lễ dạm ngõ hay lễ ăn hỏi của người Kinh. Ngày đặt cau là ngày nhà trai chính thức đến nhà gái xin ra mắt chàng trai và xin cho định ngày lành tháng tốt để tổ chức đám cưới, rước cô gái về làm dâu. Nhiều trường hợp ý thích chỉ có từ phía chàng trai nhưng họ cứ giục bố mẹ mang trầu cau tới đặt để thăm dò thái độ, tình cảm của cô gái, rồi nhà trai cũng dò hỏi ngày sinh tháng đẻ của cô gái rồi đem cau đến đặt…

Lễ cưới: Từ sáng sớm, anh em họ hàng đã tập trung tại nhà chú rể để chuẩn bị sang nhà gái đón dâu. Người thịt lợn, bắt gà, người đan sọt để dựng đồ dẫn cưới. Đoàn đi đón dâu của nhà trai thường chỉ có 5 hoặc 7 người và nhất thiết phải là số lẻ, phải có một cô gái làm người dẫn dâu, tất cả đều mặc quần áo của dân tộc mình. Khi đã chuẩn bị xong, đến giờ đẹp cả đoàn sẽ xuất phát đi đón dâu. Lúc này ở nhà gái, mọi người đã tập trung đông đủ. Trước bàn thờ tổ tiên, họ nhà trai đứng một bên, nhà gái đứng một bên, đại diện cho hai họ đứng lên để trao lễ và nhận lễ.

Đồng thời, đại diện nhà trai sẽ thưa chuyện với cả họ, xin được đón cô dâu về nhà để làm con cháu. Tiếp đó, hai họ sẽ cùng ngồi uống rượu, cùng hát đối, giao duyên (hát dân ca - ai chủng) là kiểu hát một bên gieo và bên kia đáp lại… và làm thủ tục xin đón dâu về.

Sau khi đoàn đón dâu của nhà trai về đến cổng thì cũng là lúc làm các thủ tục kết duyên và lễ tơ hồng. Đây chính là thủ tục quan trọng nhất để công nhận cô dâu chính thức trở thành con cháu trong nhà… Khi cả đoàn về đến cổng thì nhà trai có đội kèn thổi mời nhà gái vào nhà. Ý nghĩa của lời kèn như sau: "Mở rộng cửa đón dâu mới về. Đón chào anh em bạn bè nhà gái. Từ đây kết thành một nhà. Một gia đình mới trăm năm hạnh phúc. Sớm có con cháu. Nào, anh em ta hãy cùng vào nhà ngồi uống nước, ngồi uống rượu chúc đôi vợ chồng mới".

Đến lúc làm lễ tơ hồng, gia đình nhà trai sẽ chọn một người đàn ông ở ngoài họ thành đạt và đã xây dựng gia đình sắp cỗ kết duyên và lễ tơ hồng. Cô dâu phải đội chiếc khăn thêu hoa có diềm truyền thống của người Dao, chú rể mặc thêm chiếc áo và mũ có hình thêu để bái chào tổ tiên. Lúc này thầy cúng làm thánh hóa phép biến một chiếc chiếu đẹp để cô dâu, chú rể đứng vào. Điều này có ý nghĩa đó là chiếc giường hoa phú quý cầu cho đôi trai gái kết duyên trăm năm hạnh phúc. Sau đó làm thủ tục đeo dây tơ hồng bằng vải cho cô dâu và chú rể…và trao đôi chén rượu hồng cho đôi vợ chồng trẻ.

Tiếp đến là lễ bái đường. Làm lễ này thì chỉ có chú rể phải chắp tay và quỳ bái, còn cô dâu thì cúi đầu đứng yên.

Lễ lại mặt: Thường diễn ra sau 3 đến 5 ngày (sau ngày cưới, ngày nay giảm tiện xuống còn 1 ngày) cô dâu, chú rể mới được về nhà bố mẹ vợ để làm lễ lại mặt. Khi đi phải mang theo một cặp gà, một chai rượu và ít lễ vật… Đôi vợ chồng trẻ đến nhà ngoại lại mặt bất kể uống rượu sớm trưa, tối…nếu không được sự đồng ý của bố mẹ chồng thì không được ở lại qua đêm.

Ngày nay, tùy theo từng nơi, điều kiện gia đình mà việc tổ chức cưới hỏi cho con cái có thể mở rộng hay gọn nhẹ. Nhưng các thủ tục cưới hỏi theo phong tục truyền thống thì vẫn được giữ lại, đó cũng là nét văn hóa độc đáo của người Dao ở huyện Sơn Động.