Cổ kính Chùa Chuông - phố Hiến

Chùa Chuông là một trong những danh lam cổ nằm trong quần thể khu di tích cấp quốc gia đặc biệt Phố Hiến, Hưng Yên.

Nếu như Văn Miếu Xích Đằng được xem là biểu trưng của Phố Hiến, Hưng Yên, thì Chùa Chuông, ở thôn Nhân Dục, phường Hiến Nam, chính là "Phố Hiến đệ nhất danh lam". Tại chùa vẫn còn lưu giữ đậm nét những dấu tích của vùng đất Phố Hiến xưa với những hiện vật lịch sử quý giá.

Chùa Chuông là một trong những danh lam cổ nằm trong quần thể khu di tích cấp quốc gia đặc biệt Phố Hiến, Hưng Yên. Các bậc cao niên địa phương truyền lại rằng Chùa Chuông được khởi dựng từ thời Lê, khoảng thế kỷ XV. Sử sách ghi chép lại rằng Chùa Chuông từng được trùng tu 2 lần vào năm 1702 và năm 1711.

Chị Nguyễn Thị Liên, hướng dẫn viên, cho biết Chùa Chuông còn có tên là Kim Chung Tự (Chùa Chuông vàng) bởi gắn với một truyền thuyết cổ xưa: "Truyền thuyết kể lại rằng vào năm đại hồng thủy, dòng nước cuốn theo một bè gỗ, ở trên có ngự một quả chuông vàng rất đẹp. Bè gỗ đi qua rất nhiều nơi nhưng không dừng lại. Một ngày nọ, bè gỗ dạt vào thôn Nhân Dục. Người dân khắp nơi đua nhau đến để đưa chuông về nhưng quả chuông không nhúc nhích. Điều đặc biệt là chỉ có các bô lão trong ngôi chùa mới có thể đưa được quả chuông về chùa. Mọi người rất phấn khởi, vui mừng và cho rằng Trời, Phật đã ban chuông vàng và cùng nhau góp công góp của để làm gác treo chuông. Khi chuông ngân lên thì âm thanh vang xa ngàn vạn dặm".

Quần thể kiến trúc Chùa Chuông có bố cục hài hòa, theo kiểu “nội công ngoại quốc” liên hoàn. Chùa được bố trí cân xứng trên một trục từ cổng Tam quan tới nhà Tổ, bao gồm các hạng mục: Tam quan, Tiền đường, Thượng điện, nhà Tổ, nhà Mẫu, lầu chuông và 2 dãy hành lang... Mặt tiền chùa quay hướng Nam.

Nét cổ kính và những hoa văn, kiến trúc thời Hậu Lê được in dấu rõ rệt trên cánh cổng và mái Tam quan. Cửa có lối kiến trúc chồng diêm 3 tầng 12 mái, dáng vẻ uy nghi, hài hòa. Các ô lồng đèn đắp nổi hình tứ linh (long - ly - quy - phượng), và hình con nghê đá đứng chầu, mái đao cong vút thể hiện sự linh thiêng nơi cổng chùa. Qua cổng Tam quan là tới ba nhịp cầu đá xanh cổ bắc ngang qua ao Mắt Rồng.

Chị Nguyễn Thị Liên giới thiệu: "Đây chính là cây cầu đá cổ, quý hiếm nhất tại Phố Hiến, Hưng Yên. Cầu được dựng vào năm Chính Hòa thứ 23 (tức năm 1702), bắc qua ao Mắt Rồng. Ao Mắt Rồng ở đây cũng được đặt theo triết lý của nhà Phật, đó là hướng Đông và hướng Tây. Hướng Đông tượng trưng cho điều thiện và hướng Tây tượng trưng cho điều ác. Giữa 2 ao không được ngăn cách, điều đó muốn nói lên rằng ranh giới giữa chính và tà rất mong manh. Con người ta phải có sức mạnh để vượt qua ranh giới đó. Ở 2 đầu cầu chính là 4 con nghê đá có từ thời Hậu Lê".

Qua cầu là khoảng sân rộng được lát bằng gạch Bát Tràng. Chính giữa là con đường đá xanh dẫn thẳng đến nhà Tiền đường. Tại khoảng sân nhỏ giữa nhà Tiền đường và tòa Thượng điện còn lưu giữ cây hương đá cổ, quý hiếm nhất tại Phố Hiến, Hưng Yên, có từ năm 1702, chạm khắc các hoa văn cổ xưa. Cây hương đá còn được gọi là Thạch trụ, tức là trục vũ trụ nối giữa trời và đất, nhằm truyền lại ước vọng của con người đối với đấng thiêng liêng.

Nét đặc sắc của ngôi Chùa Chuông cổ kính mà khách thập phương không thể bỏ qua là hệ thống các pho tượng Phật độc đáo được bố trí cân xứng nhau tại hai bên hành lang chùa. Từ ngoài vào là bức phù điêu gỗ Thập điện Diêm vương, tức 10 cửa điện mà con người phải trải qua nơi âm giới. Tiếp đến là hệ thống tượng Tứ Thiên Vương (các vị thần cai quản 4 phương), Bát bộ Kim cương (các vị thần cai quản chốn cửa Phật) và Thập Bát La Hán (18 vị La Hán) ở các tư thế khác nhau, vẻ mặt khác nhau, thể hiện các vị đang muốn tìm ra con đường cứu khổ cho chúng sinh. Trong đó, bộ “Thập bát La Hán” bằng đất sét mộc của Chùa Chuông là một trong những bộ tượng đẹp nhất Việt Nam, được chế tác từ thế kỷ XVI.

Trong Chùa Chuông, các hiện vật như chuông, khánh, đá, các đồ tế tự cũng như hệ thống tượng Phật đều mang đậm dấu ấn của Phố Hiến xưa. Một trong những hiện vật có giá trị nhất còn được lưu lại ở chùa là tấm bia đá nằm tại hành lang bên phải phía trong chùa. Hướng dẫn viên Nguyễn Thị Liên giới thiệu: "Chùa có tấm bia đá, là tấm bia cổ quý giá tại Chùa Chuông, được dựng vào năm 1711. Tấm bia có 2 mặt, mặt trước khắc chữ "Kim Chung Thạch Tự Bi Ký", có bài thơ ca ngợi cảnh đẹp của ngôi Chùa Chuông. Mặt sau của bia có nhan đề "Nhân Dục Xã Cổ Tích Truyền" (truyện truyền lại tại thôn Nhân Dục) ghi lại cảnh buôn bán sầm uất trên bến dưới thuyền của Phố Hiến xưa. Lúc đó kinh thành Thăng Long - Hà Nội có 36 phố phường thì Hưng Yên cũng có tới 23 phố phường, 36 chợ, trên 50 nơi trên cả nước đến đây buôn bán. Thương gia nước ngoài đến đây buôn bán rất đông".

Vào các ngày rằm, mùng một âm lịch hàng tháng hay dịp Đại lễ Phật đản hàng năm, Chùa Chuông thu hút đông đảo nhân dân trong vùng và du khách thập phương về chiêm bái. Tới lễ Phật và vãn cảnh chùa thanh tịnh, mỗi người như gột bỏ được những bộn bề, lo toan của cuộc sống, tìm được sự bình an trong tâm. Ông Đinh Trần Nam, người dân Phố Hiến, Hưng Yên, chia sẻ: "Đây là di tích lịch sử cũng là niềm vinh dự cho chúng tôi. Mong là con cháu chúng tôi và các toàn thể dân gìn giữ di tích lịch sử này".

Với bề dày lịch sử, kiến trúc đẹp cùng hệ thống các pho tượng cổ độc đáo, Chùa Chuông là điểm tham quan và du lịch tâm linh hấp dẫn mà du khách không thể bỏ qua khi đến với tỉnh Hưng Yên.