Từ lâu con người đã biết đến sự kỳ diệu của sách. Sách là cái cần có để con người lưu giữ và truyền lại cho người khác, cho thế hệ tiếp nối những hiểu biết của mình về thế giới xung quanh những khám phá về vũ trụ và con người, cả những ý nghĩ và quan niệm, những mong muốn về cuộc sống cần gửi đến cho mọi người và trao gửi đến đời sau.
Xã hội càng hiện đại bao nhiêu người ta càng cần có nhiều điều cần phải học để trang bị kiến thức, trau đồi năng lực và bản lĩnh trong cuộc sống. Chúng ta luôn khuyến khích học sinh tự học, vậy thì việc cần có sách để cho học sinh tham khảo đó là điều không thể thiếu trong nhà trường.
Tuy không bắt buộc nhưng trên thực tế học sinh luôn phải dùng và rất cần có sách tham khảo để bổ sung kiến thức. Sách tham khảo luôn là nhu cầu cần có của cả người dạy và người học, đặc biệt là học sinh khá giỏi. Sách giáo khoa do kết cấu chương trình thời lượng nên không thể chuyển tải hết biển kiến thức phong phú của nhân loại vì vậy rất cần phải có sách tham khảo để bổ trợ cho kiến thức được sâu sắc. Nhưng làm thế nào để giáo viên và học sinh có thể chọn cho mình được những cuốn sách có ý nghĩa thiết thực, hữu ích cho việc giảng dạy, học tập trước một “rừng sách” tham khảo như hiện nay.Trước tình hình đó thì người sử dụng sách tham khảo phải xác định được những tiêu chí cụ thể.
Sách tham khảo trước hết phải là một người thầy Sách tham khảo phải thực sự có tính chất gợi mở kiến thức, nâng cao hiểu biết cho người đọc. Có những định hướng khám phá cho học sinh, có những vấn đề thử thách và tổng hợp kiến thức chứ không phải là bài giải sẵn, hay những bài làm mẫu. Nếu ý thức được điều này thì học sinh phải chọn cho mình cuốn sách giống như một người thầy vừa có trình độ chuyên môn vừa có nhân cách đẹp. Mà nhận ra điều đó đâu có thể cứ chọn đầu sách, tính tiền là xong. Nó phải là sự lựa chọn công phu, chính các em phải là người đi chọn thầy cho mình.
Để chọn được quyển sách phù hợp với khả năng của học sinh cần phải có sự định hướng của giáo viên, của cha mẹ học sinh. Việc tham khảo phải từ thấp đến cao, học hết sách giáo khoa mới sang sách tham khảo. Thực tế cho thấy không phải học sinh nào cũng biết sử dụng sách đúng cách phải có thời gian đọc để hiểu nội dung của sách và cũng loại trừ được sự sao chép từ sách nọ sang sang sách kia một cách “thương mại”. Chính các em sẽ là nhân tố tích cực để loại trừ những cuốn sách kém chất lượng, nhạt nhẽo về nội dung, hàm lượng kiến thức ít, trình bày thiếu khoa học.
Sách tham khảo phải tinh và chọn lọc. Sách tham khảo phải bám sát vào nội dung chương trình sách giáo khoa của từng cấp học. Từ đó, người biên soạn có thể đào sâu, mở rộng, nâng cao vấn đề nhưng không được trượt ra ngoài nội dung chương trình. Sách tham khảo phải giúp giáo viên nâng cao chất lượng bài giảng, tăng cường sự hiểu biết của các em học sinh đồng thời góp phần vào lộ trình cải cách đổi mới giáo dục .Vì vậy người viết sách không những cần phải có tầm mà còn phải có tâm.
Đối với người tham khảo cần phải biết lựa chọn một cách tinh tế, thiết thực không bị quá hấp dẫn về hình thức mà quên mất nội dung, không để bị lôi cuốn bởi những lời giải sẵn phải tìm những cuốn sách thực sự có ích trong việc vận dụng. Mua được sách tham khảo, sách bài tập có chất lượng đã là tốt, nhưng cần phải biết sử dụng những cuốn sách ấy cho hiệu quả, chứ không phải dùng sách thay cho sự tư duy. Sách tham khảo phải thực sự là người thầy, người bạn đồng hành các thế hệ học trò.
Sách tham khảo cần phải được quản lý và kiểm định chất lượng. Hiện nay trên thị trường có rất nhiều loại sách tham khảo, bên cạnh những loại sách được in ấn phát hành với mục đích giáo dục, thì đã có không ít trường hợp sách tham khảo không đảm bảo các yêu cầu về nội dung và chất lượng nên việc xuất bản phải được quản lý chặt chẽ và kiểm định trước khi phát hành thì chất lượng giáo dục mới được nâng cao. Những sách tham khảo có chất lượng tốt vẫn luôn phát huy được tác dụng của nó. Chúng ta không thể hình dung thế giới học đường mà không có sách tham khảo. Nhưng sách tham khảo không có chất lượng thì còn đáng sợ hơn.
