Vượt qua mọi dự báo, giá dầu thô như cơn sóng thần bất ngờ dâng lên mức hơn 96 USD/thùng trong những ngày vừa qua. Nếu theo đúng Nghị định 55 về kinh doanh xăng dầu, với mức giá dầu thế giới tăng cao như vậy, giá bán lẻ xăng trong nước cũng sẽ được điều chỉnh.
Tuy nhiên, trong hoàn cảnh giá cả đang tăng mạnh, cả nước đang nỗ lực chống tăng giá thì việc đặt vấn đề tăng giá xăng vào lúc này là rất khó. Giá dầu thô tăng mạnh không chỉ khiến doanh nghiệp lo lắng mà các cơ quan quản lý cũng đang đau đầu trong việc điều hành giá xăng dầu trong lúc giá cả biến động quá thất thường.
Đảo lộn mọi cơ chế chỉ vì giá dầu
Cách nay một năm, các chuyên gia trong nước đều nhận định mặt bằng chung của giá xăng dầu thế giới tính trung bình năm dù có lên cao lắm cũng chỉ đứng ở mức 55 USD/thùng thì đến thời điểm hiện tại giá dầu thô đã vượt qua mọi dự báo. Một nguồn tin cho biết, số lỗ tiền kinh doanh dầu 9 tháng năm 2007 của riêng Tổng Công ty Xăng dầu VN Petrolimex đã lên tới 2.800 tỉ đồng, còn lỗ kinh doanh xăng đến thời điểm này cũng ngấp nghé vượt mức 200 tỉ đồng.
Vụ trưởng Vụ Chính sách thị trường trong nước, Bộ Công Thương Hoàng Thọ Xuân thừa nhận: Chúng ta đã từng bước chuẩn bị, trao cho doanh nghiệp tự định đoạt việc kinh doanh xăng dầu của họ để họ tồn tại và phát triển. Lý thuyết là không sớm nhưng trong thực tế không “xuôi chèo mát mái”. Theo ông Xuân, khi đặt vấn đề bắt đầu triển khai thị trường hóa một số mặt hàng, chúng ta chưa hình dung được diễn biến thị trường thế giới. Chúng ta có dự báo giá xăng dầu thế giới sẽ biến động có lúc tăng lúc giảm chỉ trong một vài tháng nhưng thực tế không như vây. Giá dầu thô trong thời gian gần đây chỉ tăng và tăng rất mạnh.
“Vì không dự báo được giá xăng dầu thế giới biến động đến mức bất bình thường như hiện nay nên việc áp dụng các chính sách điều hành xăng dầu vào thực tế đã không diễn ra đứng như dự kiến” - ông Xuân thừa nhận.
Cơ chế mới sẽ được xây dựng ra sao?
Nhận thấy giá xăng dầu thế giới đang biến động vượt ra ngoài dự báo của các cơ quan chức năng, tại buổi làm việc mới đây với Petrolimex, Bộ trưởng Công Thương Vũ Huy Hoàng đã yêu cầu Petrolimex và các vụ chức năng rà soát lại quy hoạch sức chứa, dự trữ xăng dầu; đề xuất và xây dựng cơ chế điều hành thị trường xăng dầu nội địa của Petrolimex cho năm 2008 và các năm sau để báo cáo các bộ ngành liên quan trình Chính phủ quyết định. Khi xây dựng xong cơ chế điều hành mới, Petrolimex sẽ là đơn vị áp dụng thí điểm rồi mới triển khai cho các doanh nghiệp khác.
Là doanh nghiệp chiếm tới 60% thị trường xăng dầu trong nước nên Petrolimex sẽ là doanh nghiệp tiên phong xây dựng và thực hiện cơ chế kinh doanh xăng dầu mới. Tuy nhiên, để có một cơ chế mới cho thị trường xăng dầu hoàn toàn theo cơ chế thị trường trong bối cảnh hiện nay là không dễ. Thực tế ở nước ta, chỉ số giá luôn được kìm giữ ở một mức hợp lý, trong đó xăng là mặt hàng rất nhạy cảm tác động về mặt tâm lý thị trường nên thực tế việc điều hành giá xăng dầu vẫn phải theo các văn bản dưới luật. Chính vì vậy, đến thời điểm này, Nghị định 55 về điều hành xăng dầu cũng chưa thực hiện đầy đủ.
Được quyền xây dựng một cơ chế mới phù hợp với thị trường nhưng xem ra doanh nghiệp cũng không mặn mà lắm và tự doanh nghiệp cũng nhận thấy nếu để doanh nghiệp xây dựng cơ chế cũng rất khó. Điều mà doanh nghiệp mong muốn nhất để có thể thực hiện giá xăng dầu theo cơ chế thị trường đúng nghĩa là phải mở được cơ chế giá hoặc thuế.
Có doanh nghiệp đã từng kiến nghị các mức thuế về xăng dầu cần được công bố ngay từ đầu năm và ấn định mức thuế cố định trong vòng 6 tháng hoặc một năm. Ngoài ra, số lỗ lãi xăng dầu những năm trước do cơ chế vẫn bù lỗ cũng phải có cơ chế giải quyết thanh toán sòng phẳng. Theo các doanh nghiệp, nếu những kiến nghị trên được giải quyết, chỉ cần làm đúng theo Nghị định 55 của Chính phủ, chúng ta đã có một thị trường xăng dầu đúng nghĩa.
