Xây dựng và nhân rộng điển hình

Tiêu chí số 13 trong Bộ tiêu chí Quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) về “hình thức tổ chức sản xuất” quy định các xã NTM phải có tổ hợp tác (THT) hoặc hợp tác xã (HTX) hoạt động hiệu quả. Vì vậy, vấn đề củng cố các HTX, THT hoạt động yếu kém và thành lập mới tại những nơi chưa có đang đặt ra trong quá trình xây dựng NTM.

Hiện nay, toàn tỉnh có 303 HTX (trong đó có 148 HTX nông nghiệp); 294 THT, chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ nông nghiệp. Kết quả phân loại năm 2011 cho thấy chỉ có 20,7% HTX đạt loại khá, giỏi (đáp ứng các tiêu chí về doanh thu, lợi nhuận, thu nhập của người lao động, các nghĩa vụ với ngân sách Nhà nước…), tỷ lệ này ở các HTX nông nghiệp càng thấp hơn. Hoạt động của các THT còn gặp rất nhiều khó khăn do vốn ít, khó tiếp cận với các tổ chức tín dụng, quan hệ giữa các thành viên còn lỏng lẻo nên dẫn đến tình trạng dễ thành lập nhưng khó duy trì (từ năm 2001 đến hết năm 2011, toàn tỉnh có 1.067 THT thành lập mới, nhưng có tới 1.141 THT giải thể). Thực trạng này đặt ra vấn đề là cần củng cố các tổ chức kinh tế tập thể (KTTT) – THT, HTX hiện có đang hoạt động yếu kém và thành lập mới ở những địa phương chưa có, qua đó thực hiện tiêu chí số 13 trong xây dựng NTM.

Xã Hóa Thượng (huyện Đồng Hỷ) hiện có 5 HTX, theo tự đánh giá của các HTX và nhận định của xã thì có 4 đơn vị hoạt động hiệu quả (gồm HTX Dịch vụ Nông nghiệp Hồng Thái; HTX Miến Việt Cường; HTX Quần Sơn, sản xuất kinh doanh vật liệu xây dựng, vận tải; HTX Đồng Tâm, hoạt động trong lĩnh vực môi trường, thành lập cuối năm 2011). Hóa Thượng đã đạt tiêu chí số 13 trong xây dựng NTM. Theo ông Nguyễn Ngọc Bình, Bí thư Đảng ủy xã thì các HTX trên địa bàn đã và đang có những đóng góp tích cực và đáng kể vào quá trình xây dựng NTM của xã, phần nào tạo sự chuyển biến tích cực về cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động. Ví dụ như, ngoài việc làm tốt dịch vụ thủy lợi, HTX Dịch vụ nông nghiệp Hồng Thái còn là khâu nối quan trọng giúp các xã viên tiếp thu khoa học kỹ thuật, áp dụng vào sản xuất nông nghiệp, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi (hằng năm có nhiều lớp tập huấn, chuyển giao khoa học kỹ thuật cho nông dân thông qua HTX). Mặt khác, hoạt động của các HTX còn tạo ra sự cố kết trong công đồng dân cư, qua đó góp phần xây dựng đời sống văn hóa và đảm bảo an ninh trật tự ở nông thôn.

Để có được kết quả đó, ở các nhiệm kỳ trước, Đảng ủy xã Hóa Thượng đã ra nghị quyết chuyên đề về lãnh đạo kinh tế tập thể nhằm “xốc lại” các HTX hoạt động yếu kém và thành lập mới HTX. Nhưng ông Nguyễn Ngọc Bình cũng cho rằng, thẩm quyền của cấp xã chỉ dừng ở việc tuyên truyền cho người dân hiểu, qua đó xóa bỏ dần tâm lý mặc cảm và tham gia các HTX, đồng thời thể hiện vai trò “bà đỡ” cho việc thành lập các HTX. Còn những vấn đề quan trọng khác liên quan đến sự “tồn vong” của các HTX, địa phương chỉ có thể đề xuất. Yếu tố quyết định để các HTX hoạt động có hiệu quả nằm ở chính nội tại của các đơn vị này, năng lực, sự năng động và nhạy bén của đội ngũ cán bộ.

Tuy nhiên, Hóa Thượng thuộc vào số ít các xã đã đạt tiêu chí 13 trong Bộ tiêu chí Quốc gia xây dựng NTM. Theo thống kê thì hiện mới có 34/143 xã, trong đó có 13/35 xã điểm đạt tiêu chí này, các xã còn lại tuy có tổ chức KTTT, nhưng hoạt động chưa hiệu quả hoặc đã ngừng hoạt động. Điều này phản ánh đúng những hạn chế, yếu kém của khu vực KTTT ở tỉnh ta hiện nay trong bối cảnh chung của cả nước.

Qua tìm hiểu thực tế tại một số HTX hoạt động hiệu quả trên địa bàn tỉnh hiện nay, như: HTX Dịch vụ sản xuất nông, lâm nghiệp Liên Sơn, HTX Dịch vụ kinh doanh tổng hợp Cổ Lũng (huyện Phú Lương); HTX Cơ khí Thanh Niên, HTX Dịch vụ nông nghiệp Cẩm La (huyện Phổ Yên)… chúng tôi nhận thấy, bên cạnh sự hỗ trợ, định hướng và cả “động viên tinh thần” của chính quyền địa phương thì các đơn vị này đều có một Ban Quản trị năng động, chủ động trong hạch toán kinh doanh, nhiệt tình vì việc chung của HTX. Hoạt động của các HTX đều hướng tới phục vụ lợi ích của xã viên và cộng đồng, đồng thời bảo đảm quyền tự chủ của kinh tế hộ, điều này thể hiện sinh động nhất bản chất của mô hình HTX kiểu mới.

Theo ông Nguyễn Văn Vinh, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh (cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo thực hiện Nghị quyết Trung ương 5, khóa IX về Tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể của tỉnh) thì trong thời gian tới, ngoài việc tập trung khắc phục những hạn chế, yếu kém của KTTT hiện nay, các địa phương và ngành liên quan cần quan tâm hơn nữa đến việc xây dựng và nhân rộng các điển hình tiên tiến, nhằm cải thiện nhận thức của cộng đồng và tạo ra những “đầu tầu” cho loại hình kinh tế này. Liên minh HTX tỉnh sẽ tăng cường phối hợp với các sở, ngành liên quan tổ chức các lớp tập huấn cho cán bộ chủ chốt các địa phương và các khóa đào tạo cho cán bộ HTX. Bên cạnh đó, các cấp có thẩm quyền cần tạo điều kiện về đất đai, hành chính và thực hiện những hỗ trợ cần thiết khác cho việc thành lập, phát triển của các tổ chức KTTT. Và điều đáng lưu tâm là các địa phương không nên thành lập một cách ồ ạt các tổ chức KTTT, theo kiểu áp đặt chủ quan, thiếu tôn trọng nguyên tắc tự nguyện…