Nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội của địa phương gắn với việc thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, trong thời gian qua, huyện Định Hóa đã chọn được 7 thôn, xóm thuộc 2 xã trên địa bàn huyện để chỉ đạo xây dựng làng nghề truyền thống là sản xuất chè thủ công và dệt mành cọ. Hiện tại, huyện đang tích cực lập hồ sơ để trình UBND tỉnh công nhận các làng nghề, hướng tới mục tiêu giảm dần tỷ trọng lao động và giá trị sản xuất trong ngành nông nghiệp, tăng dần tỷ trọng trong ngành công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp của địa phương.
Thôn Làng Bầng, xã Đồng Thịnh có 61 hộ dân thì có tới 28 hộ dệt mành cọ. Ông Trung Văn Com, Trưởng thôn Làng Bầng cho biết: Nghề dệt mành cọ của xóm có từ cách đây hơn 20 năm. Hiện tại, trung bình một hộ dệt mành cọ có một khung dệt, hộ nhiều thì có 4-5 khung. Nhờ phát triển nghề thủ công này mà nhiều gia đình trong thôn đã có cuộc sống ổn định, vào thời gian nông nhàn, nhiều người không phải đi làm ăn xa như trước nữa. Được biết, trung bình mỗi năm, thôn Làng Bầng tiêu thụ được khoảng gần 250 nghìn chiếc mành với doanh thu khoảng 7 tỷ đồng. Nghề dệt mành cọ hiện giải quyết cho gần 60 lao động trong thôn, chủ yếu là phụ nữ với mức thu nhập trên 2 triệu đồng/người/tháng.
Trong quá trình sản xuất, nhờ làm tốt khâu chọn nguyên liệu theo các tiêu chí như: nan phải được vót bằng tay để thanh nan đều, dẹt; nan khô, không ẩm mốc; cùng với kỹ thuật dệt đều tay nên sản phẩm mành của thôn Làng Bầng có ưu điểm phẳng, kín, đều và có độ xanh bóng hơn sản phẩm của nhiều nơi khác, được thị trường rất ưa chuộng. Tuy nhiên, do hoạt động sản xuất của bà con là tự phát, các hộ sản xuất còn nhỏ lẻ nên không có điều kiện đi tìm các nguồn hàng gốc, sản phẩm chủ yếu bán cho thương lái nên giá cả không cao. Ông Triệu Văn Quản, một người dân trong thôn chia sẻ: Gia đình tôi có 5 khung dệt, trung bình mỗi ngày, chúng tôi dệt được 100 chiếc mành. Sản phẩm của gia đình làm ra đến đâu tiêu thụ hết đến đó nhưng do bán qua tư thương nên thường phải bán rẻ hơn từ 2-3 giá. Chúng tôi mong muốn, thôn sớm được công nhận làng nghề, được đầu tư và có thương hiệu riêng để sản phẩm của chúng tôi sẽ có chỗ đứng trên thị trường.
Cũng giống thôn Làng Bầng, tại xã Đồng Thịnh còn có 3 thôn là Co Quân, Ru Nghệ 1, Ru Nghệ 2 cũng được quy hoạch xây dựng làng nghề dệt mành cọ. Tận dụng nguồn nguyên liệu và lao động tại chỗ của địa phương, trung bình mỗi năm, các làng này cung cấp ra thị trường từ 200-250 nghìn chiếc mành cọ, với nguồn doanh thu từ 6-7 tỷ đồng, giải quyết cho trên 120 lao động tại địa phương. Tuy nhiên, do hoạt động nhỏ lẻ, tự phát, trang thiết bị phục vụ sản xuất chưa được trang bị đầy đủ nên để duy trì và phát triển ngành nghề truyền thống này, các thôn cần có quy hoạch phát triển cụ thể. Anh Vi Quang Trường, cán bộ phụ trách nông nghiệp xã Đồng Thịnh cho biết: Cái khó của bà con trong phát triển ngành nghề truyền thống là không có vốn để tích trữ hàng nên lượng hàng bán ra thường bị tư thương ép giá. Thêm nữa, cũng do thiếu vốn nên không trang bị đầy đủ máy móc phục vụ sản xuất, sản phẩm của các thôn chỉ dừng ở công đoạn dệt mành, còn các công đoạn khác như khâu đầu, cắt đầu… chưa làm được, sản phẩm vì thế cũng bị mất giá hơn so với sản phẩm hoàn chỉnh. Hiện tại, xã đang cùng với huyện tích cực hoàn thiện hồ sơ trình UBND tỉnh để công nhận làng nghề cho các thôn.
Trao đổi với chúng tôi về vấn đề này, ông Lèo Đức Dung, Trưởng phòng Kinh tê - Hạ tầng huyện Định Hóa cho biết: Trước đây, việc phát triển làng nghề chưa được quan tâm đúng mức. Do đó, mặc dù trên địa bàn huyện có nhiều làng nghề nhưng chưa có làng nào được công nhận làng nghề. Trước thực trạng đó, tháng 8-2011, huyện Định Hóa đã xây dựng Đề án với tên gọi: “Phát triển công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, làng nghề và dịch vụ phục vụ du lịch giai đoạn 2011-2015”. Huyện phấn đấu tới năm 2015, mỗi năm sẽ xây dựng từ 1-2 làng nghề. Hiện tại, huyện đang tích cực hoàn thiện hồ sơ để trình UBND tỉnh công nhận 7 làng có nghề truyền thống là Làng Bầng, Co Quân, Ru Nghệ 1, Ru Nghệ 2, đều thuộc xã Đồng Thịnh với nghề dệt mành cọ; thôn Phú Hội 1, Phú Hội 2, xã Sơn Phú và thôn Quỳnh Hội, xã Trung Hội với nghề chế biến chè thủ công.
Để thực hiện được những mục tiêu đã đặt ra, huyện Định Hóa đã đưa ra nhiều giải pháp như: đầu tư, khuyến khích phát triển sản xuất tại các làng sau khi khảo sát và xác định thành lập làng nghề; hỗ trợ các làng có nghề về các thủ tục đăng ký, công nhận làng nghề; có chính sách hỗ trợ bảo tồn các nghề trên địa bàn huyện về vốn, thị trường, đầu tư phát triển hạ tầng kỹ thuật, thiết bị, máy móc, tổ chức dạy nghề, truyền nghề, xúc tiến thương mại…
Ngoài những nghề như trồng và chế biến chè, dệt mành cọ…, Định Hóa hiện còn rất nhiều nghề truyền thống cần được quan tâm đầu tư, phát triển như: làm mỳ gạo, nuôi cá ruộng, du lịch cộng đồng, làm bánh, nấu rượu nếp, ẩm thực truyền thống dân tộc… Với những giải pháp cụ thể, thiết thực được đưa ra, hy vọng các làng có nghề tại đây sớm được công nhận là làng nghề, nhằm tăng thu nhập, nâng cao đời sống cho người dân địa phương.
