Cần đầu tư mạnh cho nông nghiệp hơn nữa

Đầu tư cho nông nghiệp chưa tương xứng với tiềm năng

 

Trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, nhiều sản phẩm của nông nghiệp Việt Nam ngày càng được thế giới biết đến. Nhiều mặt hàng nông sản hiện đứng thứ hạng khá cao trên thị trường quốc tế về giá trị kim ngạch xuất khẩu, như: gạo, cà phê, cao su, hạt điều, thủy hải sản... Hàng năm, nông nghiệp đóng góp khoảng gần 20% GDP cho đất nước, là ngành duy nhất trong nền kinh tế tạo ra lượng xuất khẩu ròng dương. Lượng ngoại tệ thu được nhờ xuất khẩu hàng nông sản khá cao, nhờ vậy góp phần làm giảm mức thâm hụt cán cân thương mại cho nền kinh tế.

 

Thực tế cũng cho thấy, nông nghiệp đang cung cấp đầu vào cho công nghiệp chế biến thực phẩm, chế biến xuất khẩu, đồng thời, sử dụng sản phẩm của các ngành công nghiệp và dịch vụ như nhiên liệu, phân bón, hóa chất, máy móc cơ khí, năng lượng, tín dụng, bảo hiểm...

 

Ngoài ra, nông nghiệp còn liên quan mật thiết đến sức mua của dân cư và sự phát triển thị trường trong nước, bởi với hơn 50% lực lượng lao động cả nước đang làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp và hơn 70% dân số sống ở nông thôn, nên mức thu nhập trong nông nghiệp sẽ có ảnh hưởng rất lớn đến sức cầu của thị trường nội địa và tiềm năng đầu tư dài hạn.

 

Mặc dầu nông nghiệp đóng vai trò quan trọng nhưng thực tế hiện nay đầu tư cho nông nghiệp ngày càng giảm. Nếu như năm 2000, tỷ trọng đầu tư vào ngành nông nghiệp chiếm 13,85% tổng đầu tư của xã hội, thì tới năm 2005 chỉ còn 7,5%, năm 2008 - 6,45%, năm 2009 - 6,26%, và hiện đầu tư vào nông nghiệp chỉ chiếm chưa đến 3% tổng GDP. Chưa kể, số liệu thống kê về đầu tư cho nông nghiệp, nông thôn rất khó bóc tách do có rất nhiều khoản chi cho công nghiệp, kết cấu hạ tầng quốc gia nằm trên địa bàn nông thôn. Trong khi đó, đầu tư trực tiếp của nước ngoài vào lĩnh vực này cũng hầu như không đáng kể - giảm từ 8% (năm 2001) xuống còn dưới 1% tổng nguồn vốn mà Việt Nam thu hút những năm gần đây, còn đầu tư của tư nhân trong nước thì chỉ chiếm từ 13% đến 15% tổng số đầu tư mới của mỗi năm.

 

Theo TS. Đặng Kim Sơn, Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp, hiện, doanh nghiệp (DN) hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp nông thôn chỉ chiếm khoảng 30% tổng số DN trên cả nước. Trong đó, có đến 60% DN có tổng vốn đăng ký dưới 10 tỷ đồng. Lĩnh vực nông, lâm, thủy sản hiện có khoảng 1.400 DN hoạt động với tổng vốn đầu tư chỉ đạt khoảng 0,9% so với tổng số vốn của DN cả nước.

 

Một số bất cập trong đầu tư nông nghiệp

   

Báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy, nguyên nhân của tình trạng trên là do các chính sách khuyến khích đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn chưa thực sự đi vào cuộc sống, chưa thể hiện vai trò được kỳ vọng là đột phá thúc đẩy DN đầu tư vào khu vực này.

 

Sau hơn 2 năm thực hiện Nghị định 61/2010/NĐ-CP (NĐ 61) về chính sách khuyến khích DN đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn, đến nay, mới chỉ có 9 tỉnh cấp giấy xác nhận ưu đãi, hỗ trợ đầu tư bổ sung cho DN đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn. Theo đó, mới có 42 dự án của 42 DN trong tổng số 25.760 DN đang hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn được ưu đãi đầu tư, với mức ưu đãi rất hạn chế.

 

Lý giải về thực trạng trên, ông Đinh Ngọc Minh, Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế nông nghiệp (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho hay, suy thoái kinh tế ở phạm vi thế giới cùng với nền kinh tế trong nước gặp nhiều khó khăn đã ảnh hưởng không nhỏ tới bộ phận DN, nhất là các DN nhỏ và vừa là đối tượng tác động của Nghị định. Ngoài ra, mức hỗ trợ từ ngân sách và các chính sách về thuế, thuê đất, hỗ trợ đào tạo, công nghệ, tư vấn… chưa đủ hấp dẫn để thúc đẩy các DN đầu tư vào nông nghiệp nông thôn, đặc biệt là các vùng khó khăn gần như không thu hút được DN.

 

Đồng quan điểm này, ông Nguyễn Lương Tá, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Quảng Ninh nhấn mạnh, điều đầu tiên khi đầu tư mà các DN tính đến là lợi nhuận thì khu vực kinh tế nông thôn chưa đáp ứng được. Thị trường eo hẹp, sức mua yếu, trong khi cả đầu vào và đầu ra cho sản phẩm hàng hoá đều khó khăn như lao động tay nghề thấp, nguyên liệu không ổn định, cộng với chi phí giá thành vận tải, điện nước lại ở mức cao. Hơn nữa, để sản xuất hàng hoá, nhiều DN đòi hỏi có vùng nguyên liệu lớn thì đất đai ở khu vực nông thôn lại phân tán nhỏ lẻ, khó tích tụ... Đó là chưa kể đến việc cơ sở hạ tầng thiếu đồng bộ, còn nhiều yếu kém.

 

Thêm nữa, thủ tục triển khai dự án đầu tư vào khu vực này còn rườm rà, làm nản lòng các DN, nhà đầu tư. Ngoài ra, mô hình liên kết 4 nhà (Nhà nước - nhà khoa học - nhà doanh nghiệp và người nông dân) lại thiếu chặt chẽ, còn lỏng lẻo. Để đầu vào nông nghiệp, các doanh nghiệp cần một nguồn vốn không hề nhỏ nhưng việc tiếp cận với các chính sách hỗ trợ lãi suất, vốn vay... lại không đơn giản. Hơn nữa, vấn đề đổi mới công nghệ, ưu tiên ứng dụng chuyển giao công nghệ chế biến thu hoạch; đào tạo nguồn nhân lực chưa được quan tâm thích đáng.

 

Một đặc điểm dễ nhận thấy nữa là xu hướng phát triển nông nghiệp của cả nước là từng bước hình thành những vùng chuyên canh lớn, sản xuất theo hướng hàng hóa để tăng lợi nhuận trên cùng một hécta. Thế nhưng, trong quá trình triển khai các chương trình: cánh đồng mẫu lớn, phát triển chăn nuôi trang trại, chuyển dịch cơ cấu cây trồng, xây dựng khu nông nghiệp công nghệ cao... thì hầu hết các địa phương đều rơi vào tình trạng thiếu chính sách, cơ chế hỗ trợ để thực hiện.

 

Để đầu tư cho nông nghiệp cần hiệu quả hơn

 

Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) mới đây đã khuyến cáo các nước tăng cường đầu tư hơn nữa cho nông nghiệp, coi đây là cách thức hiệu quả giải quyết bài toán đói nghèo. Theo đó, các nước đầu tư cho nông nghiệp theo hướng tập trung vào một số lĩnh vực để thúc đẩy đầu tư cho các hộ sản xuất nhỏ, giúp đỡ họ trong việc huy động các khoản tiền tiết kiệm cá nhân và tiếp cận các điều kiện tín dụng ưu đãi; phân bổ các quỹ công cộng vào các lĩnh vực đã được chứng minh là hỗ trợ mạnh mẽ tăng trưởng nông nghiệp và xóa đói, giảm nghèo.

 

Với việc đặt các nhà sản xuất nông nghiệp vào trung tâm các chiến lược đầu tư mới, các chính phủ và các nhà đầu tư nên tập trung vào khu vực mà khoản vốn của họ có thể tạo nên sự khác biệt. Ðiều này rất quan trọng để bảo đảm các khoản đầu tư đem lại các lợi ích kinh tế - xã hội cao, cũng như khai thác tài nguyên môi trường một cách bền vững.

 

Để nâng cao hiệu quả và thu hút nhiều hơn đầu tư cho nông nghiệp, nông thôn, theo các chuyên gia trong ngành, cần triển khai đồng bộ các giải pháp, bao gồm:

 

Thứ nhất, thay đổi nhận thức đối với nông nghiệp trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, từ đó thay đổi cách ứng xử, từ chủ trương đến chính sách và hành động trên thực tế. Điều này cũng có nghĩa là cần quan tâm đầu tư nhiều hơn nữa, có trọng tâm, trọng điểm hơn cho công tác nghiên cứu khoa học để góp phần thay đổi diện mạo của nền nông nghiệp hiện nay, đặc biệt nhân rộng và chuyên nghiệp hóa quá trình sản xuất theo quy trình GAP, đầu tư dài hơi hơn cho việc mở rộng các mô hình sản xuất theo GAP này; quy hoạch, xây dựng các vùng sản xuất tập trung, hỗ trợ nông dân xây dựng, nhân rộng các mô hình điểm...

 

Thứ hai, tăng cường đầu tư của Nhà nước vào xây dựng kết cấu hạ tầng nông nghiệp, nông thôn bao gồm điện, nước, thông tin, hệ thống thủy lợi, đường sá, cầu cảng… nhằm tạo mọi thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp phát triển ổn định, bền vững và giảm bớt khó khăn cho các DN. Cần kiện toàn các Luật Nông nghiệp, Luật Thủy lợi, Luật Thú y, Luật Thủy sản... và có những chính sách ưu tiên cụ thể cho nông nghiệp, trong đó đặc biệt chú ý về việc bố trí ngân sách cao hơn cho nông nghiệp.

 

Thứ ba, Nhà nước cần có bước đột phá hơn trong việc ban hành những chính sách nhằm đơn giản hóa các thủ tục cấp phép đối với doanh nghiệp, thủ tục triển khai những dự án trong nông nghiệp.

 

Thứ tư, có biện pháp để bảo đảm quỹ đất cho sản xuất nông nghiệp phát triển ổn định, bền vững. Bên cạnh đó, khuyến khích và tìm ra những giải pháp hợp lý để đẩy nhanh tiến độ tích tụ ruộng đất, nhằm giúp các doanh nghiệp có điều kiện làm ăn lớn trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng của đất nước hiện nay.

 

Thứ năm, Nhà nước cần tăng cường chú ý tới hoạt động khuyến khích mời gọi doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào nông nghiệp nhiều hơn nữa bằng việc đưa ra những chính sách ưu tiên, ưu đãi cụ thể và hấp dẫn. Mục tiêu ưu tiên đầu tư và cơ chế hỗ trợ nên tập trung vào các chương trình trọng điểm như: phát triển công nghệ sinh học để tạo ra các giống cây trồng, vật nuôi có năng suất, chất lượng cao; áp dụng công nghệ chế biến, bảo quản sau thu hoạch để nâng cao giá trị và bảo đảm vệ sinh an toàn của sản phẩm sau thu hoạch.

 

Chỉ khi nào các chính sách hợp lý, quy trình triển khai chính sách đồng bộ và thông thoáng thì hiệu quả của chính sách mới đạt được mức tối ưu và mới có thể thu hút được nguồn lực đầu tư từ các DN vào lĩnh vực này.