Sức cạnh tranh của các công ty trong nước đang suy yếu

Dự báo về triển vọng kinh tế vĩ mô của Việt Nam cả năm 2014, HSBC cho biết, tăng trưởng GDP 6,0% vào quý 4 so với cùng kỳ năm ngoái. Hơn nữa, theo đánh giá của HSBC, lĩnh vực xuất khẩu của Việt Nam đang hoạt động rất tốt, đạt tăng trưởng 14,1% tính từ đầu năm đến nay. Đây là một kết quả khá ấn tượng nếu xét về lực cầu không mấy sáng sủa trên toàn cầu. Trong ngắn hạn, HSBC kỳ vọng nền kinh tế sẽ duy trì ổn định. Áp lực lạm phát nhẹ khi nguồn cung thực phẩm dồi dào, lực cầu trong nước yếu, tín dụng tăng trưởng thấp và giá cả xăng dầu thấp.  

Tăng trưởng xuất khẩu bù đắp đầu tư chậm lại

Phân tích kỹ hơn về các nhận định trên, HSBC cho hay, trong những năm gần đây, thâm hụt thương mại của các công ty trong nước đã giảm dần trong khi xuất siêu của các công ty có vốn đầu tư nước ngoài tăng cao hơn, góp phần ổn định đồng nội tệ và nền kinh tế. Tăng trưởng của xuất khẩu giúp bù đắp phần đầu tư chậm lại và nhu cầu lao động tăng.

Lấy ví dụ, điện thoại và linh kiện hiện đang là những mặt hàng xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam, chiếm 15,6% tổng xuất khẩu tính từ đầu năm đến nay, từ mức 0% trong năm 2010. Nhưng bên cạnh lợi thế về nhân công rẻ, có rất ít công ty Việt Nam tìm được cách lọt vào danh sách cung cấp linh kiện cho lĩnh vực xuất khẩu máy thu phát cầm tay. Dù vẫn còn các khoản đầu tư không hiệu quả, nhưng thời kỳ thâm hụt thương mại liên tiếp của Việt Nam đã qua.

HSBC kỳ vọng chính sách của chính phủ sẽ tập trung vào phát triển giá trị các mặt hàng nông nghiệp xuất khẩu, phát triển ngành công nghiệp phụ trợ, xây dựng hạ tầng cơ sở công thực sự cần thiết và tăng cường cho đào tạo tay nghề kỹ thuật cao.

Theo khảo sát của HSBC, sản lượng sản xuất đã tăng kể từ cuối quý 3/2013. Số liệu mới nhất rất khả quan, với đơn hàng xuất khẩu mới và đơn hàng mới đều tăng mạnh. Hiện tại, Việt Nam đang có hàng tồn kho thấp và đơn hàng cao, một thực tế rất lý tưởng. Và tầm quan trọng ngày càng tăng của khu vực sản xuất đối với nền kinh tế. Trong quý 3 năm 2014, khu vực này tăng trưởng 9% so với cùng kỳ năm ngoái, và từ mức 9,1% trong quý 2/2014. Trong vài tháng tới, HSBC kỳ vọng khu vực này tiếp tục mở rộng, đưa tăng trưởng năm 2014 đạt 5,7%.

Hơn nữa, HSBC cho rằng, Hiệp định tự do thương mại Việt Nam – châu Âu có thể sẽ được ký kết vào cuối năm hoặc đầu năm 2015, sẽ khiến cho hàng xuất khẩu từ lĩnh vực sản xuất tăng mạnh. Chỉ trong năm nay thôi, xuất khẩu giày đã tăng 24,6% tính từ đầu năm (tháng 1 tới tháng 9), trong khi dệt may tăng 18,6%. Với việc châu Âu dừng các biện pháp chống bán phá giá với hàng giày da của Việt Nam, chi phí nhân công cạnh tranh so với Trung Quốc và triển vọng về Hiệp định hợp tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) đã khiến các công ty chuyển cơ sở sản xuất sang Việt Nam.

Song, HSBC cũng chỉ ra một thực tế trong những năm gần đây, người hưởng lợi về xuất khẩu của Việt Nam là hàng hóa sản xuất, trong khi những hàng hóa nông sản và khai thác mất đi thế mạnh của mình. Gạo, cao su, và than đá đều tăng trưởng âm về giá trị trong năm nay. Với việc Mỹ áp thuế nhập khẩu cao hơn với tôm từ Việt Nam, HSBC dự báo tăng trưởng hàng thủy sản sẽ chậm lại trong nửa sau năm, từ mức 22% hiện tại, tính từ đầu năm.

Các công ty trong nước đang mất dần tính cạnh tranh

Về viễn cảnh kinh tế trong ngắn hạn, HSBC kỳ vọng Việt Nam có thể duy trì mức thặng dư thương mại nhỏ nhờ nguồn lao động cạnh tranh, miễn là các công ty trong nước, đặc biệt là các công ty nhà nước không có những gói tín dụng lớn dẫn tới sử dụng các gói này để nhập siêu và bóp méo cán cân thương mại (khoảng trên 15 tỷ USD).

Về điểm này, HSBC phân tích: Qua một nghiên cứu về cấu trúc sở hữu thương mại, cũng thấy các công ty trong nước đang mất dần tính cạnh tranh, và vấn đề này cần được giải quyết trong trung hạn. Các công ty nước ngoài đang hoạt động tại Việt Nam tạo cơ hội cho các công ty trong nước học hỏi công nghệ mới, tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu, tạo việc làm và thu nhập cho người dân chưa có kỹ năng ở khu vực nông thôn.

Tuy vậy, “nhà nước cũng phải hết sức chủ động đưa ra các chính sách để tối đa hóa các cơ hội đó. Để đạt được điều này, các nhà hoạch định chính sách đã thực hiện bước đầu tiên là giảm đầu tư lãng phí”- HSBC nhấn mạnh. HSBC không kỳ vọng tăng trưởng tín dụng đạt hơn 10% trong năm nay. Lạm phát toàn phần giảm đến mức 3,6% trong tháng 9 so với cùng kỳ năm ngoái dù chi phí giáo dục tăng. HSBC cũng kỳ vọng CPI trong quý 4/2014 không thay đổi nhiều, đạt 3,7% vào cuối năm so với cùng kỳ năm ngoái./.