Do xuất phát điểm là xã nông nghiệp, các ngành du lịch, dịch vụ chưa phát triển, trình độ dân trí và đồng đều nên Điềm Mặc (Định Hoá) còn gặp rất nhiều khó khăn trong quá trình thực hiện Chương trình Xây dựng nông thôn mới (XDNTM). Hiện nay, xã mới hoàn thành12/19 tiêu chí NTM, nhưng chất lượng của một số tiêu chí chưa cao. Trong số 7 tiêu chí chưa hoàn thành, có nhiều tiêu chí khó thực hiện…
Các tiêu chí chưa hoàn thành của Điềm Mặc là giao thông, cơ sở vật chất văn hoá, nhà ở dân cư, thu nhập bình quân đầu người, giáo dục, hộ nghèo và môi trường. Việc chưa hoàn thành tiêu chí giao thông là do trong số gần 21km đường trục chính của xóm, liên xóm, vẫn còn trên 11km chưa được “cứng” hoá; hệ thống đường trục chính nội đồng của xã có xấp xỉ 12km cũng chưa được cứng hoá. Tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa của xã chưa đạt là do Điềm Mặc có 28 xóm nhưng mới có 14 xóm xây được nhà văn hoá. Điều đáng nói là trong số 14 nhà văn hoá này, chỉ có 3 nhà văn hoá đạt chuẩn theo quy định. Trên thực tế, hằng năm, Nhà nước cũng cấp kinh phí cho xã thực hiện các tiêu chí trên nhưng do nguồn kinh phí hỗ trợ thấp nên chưa đáp ứng nhu cầu xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn của địa phương.
Trong số các tiêu chí chưa đạt, tiêu chí nhà ở dân cư được xem là một trong những tiêu chí rất khó thực hiện ở Điềm Mặc. Bởi hiện nay, xã vẫn còn 160/1.300 hộ dân sống trong nhà dột nát, nhà tạm. Ngoài ra, trong số các hộ đã xây được nhà kiên cố, bán kiên cố, chỉ có trên 55% số hộ có nhà đạt chuẩn theo tiêu chí. Ông Ma Duy Vụ, Chủ tịch UBND xã cho hay: Khó khăn nhất trong thực hiện tiêu chí này của xã là số hộ có nhà dột nát còn cao, trong đó, nhiều hộ dân chưa quyết tâm thoát nghèo, chưa phát huy được tính tự lực, còn trông chờ, ỷ lại vào các chính sách hỗ trợ của Nhà nước.
Bên cạnh đó, tiêu chí hộ nghèo cũng rất khó thực hiện đối với Điềm Mặc. Hiện nay, theo chuẩn nghèo đa chiều thì tỷ lệ hộ nghèo của xã chiếm tới trên 33%. Trong khi đó, phần lớn các hộ dân trong xã sống phụ thuộc chủ yếu vào sản xuất nông nghiệp; các ngành, nghề thương mại - du lịch chưa phát huy được hết tiềm năng, các mô hình sản xuất chưa được nhân rộng… việc áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp của người dân chưa cao, dẫn đến kinh tế hộ kém phát triển, đời sống của người dân gặp nhiều khó khăn. Đây cũng là nguyên nhân gây khó khăn cho việc thực hiện tiêu chí thu nhập ở địa phương.
Về tiêu chí giáo dục, hiện tại, cơ bản các chỉ tiêu như tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THCS hằng năm; tỷ lệ thanh, thiếu niên từ 15 đến 18 tuổi có bằng THCS; tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THCS tiếp tục học trung học (THPT, bổ túc văn hóa, nghề) đều đã hoàn thành, tỷ lệ lao động qua đào tạo của xã còn đạt rất thấp (mới đạt trên 20%).
Về việc tiêu chí môi trường chưa hoàn thành là bởi Điềm Mặc chưa có nguồn kinh phí xây dựng bãi chứa rác thải tập trung; chưa có tổ thu gom rác thải; một số hộ dân chưa có ý thức bảo vệ môi trường, còn có hiện tượng vứt xác gia súc, gia cầm xuống suối gây ảnh hưởng tới môi trường chung…
Có thể thấy, còn rất nhiều khó khăn trong thực hiện Chương trình XDNTM ở quê hương cách mạng – nơi ra đời Hội Nhà báo Việt Nam này. Theo tìm hiểu của chúng tôi thì khó khăn lớn nhất là dù các cấp, ngành, đoàn thể của địa phương đã tích cực vào cuộc, đẩy mạnh công tác tuyên truyền song nhận thức của không ít người dân về ý nghĩa của Chương trình này vẫn chưa được nâng lên. Nhiều người còn trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ của nhà nước, chưa thực hiện tốt vai trò chủ thể của mình. Ông Ma Đình Tính, cư dân của xóm Bản Bắc cho biết: Qua công tác tuyên truyền của địa phương, tôi đã hiểu được XDNTM là để nâng cao chất lượng sống cho người nông dân. Bản thân tôi và gia đình đã nhiệt tình tham gia các hoạt động hưởng ứng cho Chương trình lớn này. Tuy nhiên, nếu số người tích cực hưởng ứng Chương trình ít hơn số người đang trông chờ ỷ, lại vào sự hỗ trợ của Nhà nước thì XDNTM ở địa phương chúng tôi sẽ rất khó thực hiện.
Từ việc nhận thức chưa thông nên việc huy động nguồn lực trong nhân dân cho XDNTM ở xã cũng rất khó khăn. Do đó, để hoàn thành mục tiêu đạt “chuẩn” NTM vào năm 2020, Điềm Mặc đang còn rất nhiều việc phải triển khai. Trước hết, để nâng cao nhận thức của người dân trong XDNTM, xã cần đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, vận động để người dân đoàn kết, đồng lòng và tích cực thực hiện vai trò chủ thể của mình. Trong đó cần chú trọng tới việc đổi mới hình thức nội dung tuyên truyền. Đặc biệt, xã nên tranh thủ những người có uy tín tham gia vào việc việc động người dân, nhất là lồng ghép trong các buổi họp xóm. Cùng với đó, địa phương cũng cần thực hiện có hiệu quả các nguồn vốn đầu tư của Nhà nước cho việc thực hiện Chương trình, có lộ trình xây dựng kết cấu hạ tầng như đường giao thông, nhà văn hóa xóm, bãi chứa rác thải tập trung… một cách phù hợp, có trọng tâm, trọng điểm. Một điều quan trong nữa là xã cần thực hiện nguồn vốn Nhà nước đầu tư cho Chương trình lồng ghép với các nguồn vốn khác như vốn giảm nghèo, vốn từ ngân sách địa phương để xây dựng các công trình theo quy hoạch.
Bên cạnh đó, cấp ủy, chính quyền địa phương nơi đây cần tăng cường hơn nữa công tác lãnh đạo, chỉ đạo cũng như khuyến khích người dân đưa khoa học, kỹ thuật vào sản xuất; ưu tiên bố trí các nguồn lực hỗ trợ phát triển sản xuất nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống người dân…
