Ngành Thủy sản Việt Nam: Thách thức về chất lượng và nguyên liệu

Năm 2016, diễn biến bất thường của thời tiết đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động nuôi trồng thủy sản, khiến nguồn nguyên liệu bị thiếu hụt. Trên thị trường quốc tế, các nước nhập khẩu gia tăng hàng rào kỹ thuật đặt ra cho ngành Thủy sản Việt Nam nhiều thách thức trong năm 2017 với mục tiêu giữ mức tăng trưởng ổn định.

Thiếu hụt nguồn nguyên liệu

Theo Tổng cục Thủy sản (Bộ NN&PTNT), sản lượng nuôi trồng thủy sản cả nước 11 tháng năm 2016 đạt hơn 3,2 triệu tấn, tăng 1,9% so với cùng kỳ năm 2015. Hoạt động khai thác thủy sản cũng đạt sản lượng hơn 2,8 triệu tấn, tăng 2%. Dự kiến, giá trị xuất khẩu thủy sản năm 2016 sẽ đạt 8 tỷ USD, tăng hơn 7% so với cùng kỳ năm truớc. Trong đó, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc là 4 thị trường nhập khẩu hàng đầu, chiếm 54,1% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản.

Dù vẫn có mức tăng trưởng khá, đóng góp quan trọng vào sự tăng trưởng của nông nghiệp Việt Nam, nhưng Ngành Thủy sản đang đối mặt với nhiều thách thức và khó khăn. Theo Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản Nguyễn Ngọc Oai, hiện là thời điểm nhu cầu sử dụng nguyên liệu của các doanh nghiệp tăng cao nhưng các nhà máy đang thiếu hụt nguồn nguyên liệu, chỉ hoạt động cầm chừng với công suất từ 40 đến 50%.

Nguyên nhân gây nên tình trạng thiếu nguyên liệu là do thời tiết diễn biến phức tạp, nắng nóng kéo dài dẫn đến thiếu nước, nhiệt độ tăng và độ mặn cao làm tôm bị suy yếu, tạo điều kiện cho mầm bệnh phát triển. Các yếu tố "đầu vào" như tôm giống, hóa chất dùng xử lý cải tạo môi trường, chế phẩm sinh học chất lượng cũng không bảo đảm… Từ đầu năm đến nay, diện tích nuôi tôm nước lợ cả nước bị thiệt hại gần 60.000ha, tăng 20,5% so với cùng kỳ năm ngoái.

Không chỉ thiếu hụt nguyên liệu tôm, nguyên liệu cá tra cũng thiếu, đến nay chỉ còn 300.000 tấn. Dự báo, từ nay đến hết tháng 2-2017, lượng cá tra nuôi tại Đồng bằng sông Cửu Long không đủ cho chế biến và xuất khẩu. Bên cạnh đó, một số nơi, quá trình nuôi trồng còn chưa bảo đảm an toàn thực phẩm dẫn tới sản phẩm thủy sản của Việt Nam bị từ chối nhập khẩu vào một số thị trường lớn như Mỹ, Châu Âu, Nhật Bản… Theo khảo sát của Tổ chức Phát triển công nghiệp Liên hợp quốc (UNIDO), những năm gần đây, khoảng 10% sản phẩm thủy sản Việt Nam bị từ chối ở thị trường Châu Âu; 30% sản phẩm thủy sản bị từ chối nhập khẩu vào Nhật Bản. Điều này không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng tới giá trị xuất khẩu, mà còn tác động xấu tới các mặt hàng thủy sản Việt Nam trên thị trường thế giới.

Nâng cao cạnh tranh bằng chất lượng

Năm 2017, ngành Thủy sản Việt Nam sẽ tiếp tục đối mặt với nhiều thách thức lớn bởi việc gia tăng hàng rào kỹ thuật của các nước nhập khẩu. Do đó, để giữ vững tăng trưởng, thời gian tới, Nhà nước cần có những chính sách hỗ trợ người dân, doanh nghiệp trong quá trình nuôi trồng. Trong đó, các địa phương cần tập trung nâng cao chất lượng con giống, tổ chức lại sản xuất theo chuỗi; gắn vùng nguyên liệu với nhà máy chế biến để cung cấp đủ nguồn nguyên liệu phục vụ hoạt động xuất khẩu.

Ông Trương Đình Hòe - Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam cho rằng, để bảo đảm nguồn nguyên liệu cho xuất khẩu, các doanh nghiệp, hộ dân cần liên kết với nhau tạo thành chuỗi khép kín. Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ cho nông dân áp dụng quy trình nuôi an toàn, VietGAP để kiểm soát chặt chẽ chất lượng sản phẩm từ nguyên liệu đầu vào, tới thương phẩm.

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường nhận định: Năm 2016, thủy sản là một trong những lĩnh vực quan trọng giúp Ngành Nông nghiệp đạt mức tăng trưởng theo kế hoạch đề ra. Tuy nhiên, xuất khẩu thủy sản vẫn đang phải cạnh tranh khốc liệt, nhiều nước khác cũng đang tập trung thúc đẩy xuất khẩu mặt hàng này. Vì vậy, các doanh nghiệp phải chủ động nắm bắt các quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm của nước nhập khẩu cũng như quy định về ghi nhãn mác, quy cách đóng gói bảo đảm chất lượng.

Điều cần lưu ý là các địa phương cần tăng cường kiểm tra, giám sát nguyên liệu đầu vào, tuyên truyền khuyến cáo người dân nuôi trồng đúng quy trình để bảo đảm an toàn thực phẩm. Về khai thác thủy sản, ngư dân và doanh nghiệp cần đẩy mạnh ứng dụng khoa học - công nghệ bảo quản sau thu hoạch, tổ chức sản xuất theo chuỗi để nâng cao hiệu quả. Các doanh nghiệp cần chủ động đầu tư, nâng cao chất lượng sản phẩm đủ sức cạnh tranh ở tất cả các thị trường.