Ý Tý là một xã vùng cao của huyện Bát Xát, nằm ở độ cao trên 2.000 mét, lưng tựa vào dãy núi Nhù Cù San có đỉnh cao tới 2.660 mét. Nơi đây, gần như quanh năm mây mù bao phủ, rất hiếm khi thấy được ánh nắng mặt trời soi đủ cả ngày. Bởi thế nhiều người gọi Ý Tý bằng một cái tên quen thuộc là "vùng đất mù sương".
Sự kỳ vĩ của thiên nhiên Ý Tý khiến ai đó nếu đã một lần đến và được ngập chìm giữa bao la, khoáng đạt, mênh mang và vĩ đại của đất trời sẽ không thể quên được cái cảm xúc tuyệt vời này. Vẻ đẹp ấy chỉ diễn ra trong khoảnh khắc. Có lúc, bất chợt từ phía ngọn núi xa xa gió lại đem mây tới, duềnh lên nối đất vào với trời xanh, xóa nhòa mọi ranh giới. Có phải vì thế mà khi đặt chân đến Ý Tý, nhiều người cảm thấy như mình đang bước vào một thế giới khác, nơi ấy giống như một giấc mơ cổ tích.
Nếu lên Ý Tý vào ngày thứ 7 sẽ được hoà mình vào phiên chợ văn hoá với rực rỡ sắc màu thổ cẩm của các dân tộc Mông, Dao, Giáy, Hà Nhì. Đôi khi còn có cả người Hán từ bên kia biên giới cũng sang trao đổi mua bán hàng hoá ở đây. Mỗi dân tộc một kiểu trang phục, một cách vấn khăn, một lối trang sức. Không lẫn vào nhau nhưng cùng nhau làm cho bức tranh Ý Tý trở nên rạng rỡ. Sau khi tan chợ, các thiếu nữ miền sơn cước thường đứng ven đường hoặc ngồi trên những tảng đá cùng nhau nói chuyện, hong nắng và thêu thùa.
Dưới thung lũng thấp thoáng những ngôi nhà trình tường xinh xắn, kiến trúc độc đáo của người dân vùng cao Ý Tý. Với thiết kế hình chữ nhật, nhà trình tường có một cửa chính và "cửa tò vò" thông gió ở trên cao, không có cửa sổ, nhưng mùa đông rất ấm áp mà mùa hè lại mát mẻ. Tường nhà được nện bằng đất rất dày. Mái nhà được lợp bằng gỗ hoặc cỏ tranh, theo kiểu hình tròn hoặc hình chóp.
Không chỉ gìn giữ những nét đặc sắc của các cộng đồng dân tộc, là nơi có khí hậu, cảnh quan núi rừng hùng vĩ, Ý Tý còn ẩn chứa nhiều tiềm năng trong phát triển kinh tế, lao động sản xuất hôm nay. Trong những khu rừng già Ý Tý, cây thảo quả trở thành nguồn "vàng nâu" quý giá cho vùng đất này. Nơi đây, do nhiệt độ thường dưới 20 độ C, có những dòng suối với nguồn nước trong lành quanh năm nên còn là “địa chỉ đỏ” trong việc phát triển nuôi các giống cá nước lạnh từ xứ sở châu Âu như: cá Hồi Vân, cá Tầm… đã và đang trở thành đặc sản của vùng cao Bát Xát.
Đến Ý Tý hôm nay, ta vẫn bắt gặp những ngôi nhà trình tường đất của người Hà Nhì, người Mông quần cư trên đỉnh núi, cạnh những con suối, bên cánh rừng già, trong bao la mây mù, gió núi… Và vẻ đẹp hoang sơ, nguyên thủy ấy đi qua những tháng năm vẫn mãi in dấu trong trái tim mỗi người như một chốn dừng chân thú vị trên hành trình khám phá nơi vùng đất biên cương.
