Dừng tích nước để làm rõ mọi vấn đề

Ngày 20/10, Ủy ban Khoa học - công nghệ và môi trường của Quốc hội đã tổ chức phiên giải trình về một số vấn đề của dự án thủy điện Sông Tranh 2.

Các đại biểu Quốc hội đề nghị phải đặt tính mạng người dân lên trên hết, dừng tích nước để làm sáng rõ mọi nghi ngại.

Tại phiên giải trình, giữa đại diện Tập đoàn Điện lực VN (EVN), chủ đầu tư và các nhà khoa học tham gia phản biện đã có nhiều quan điểm đối lập về đánh giá sự an toàn của công trình.

Yên tâm với động đất(!)

Ông Nguyễn Tài Sơn - tổng giám đốc Công ty cổ phần tư vấn xây dựng điện 1, đơn vị tư vấn thiết kế - phân trần khi xây dựng thủy điện Sông Tranh 2 chưa có tiêu chuẩn xác định động đất kích thích. Còn về góc độ công trình đã được thiết kế chịu mức động đất cực đại, khả năng chịu tải của đập đã chứng minh ở mức động đất rất cao nên có thể yên tâm với động đất.

Đại diện Bộ Xây dựng cho biết bộ đã lập nhóm 10 chuyên gia để đánh giá đập Sông Tranh 2. “Theo kết quả thẩm định, qua việc tư vấn yêu cầu kiểm tra chín mẫu khoan thì độ nén, độ kéo vượt tiêu chuẩn. Khả năng chịu động đất được tư vấn Thụy Sĩ khẳng định” - vị đại diện Bộ Xây dựng nói.

Tuy nhiên, báo cáo của Bộ Xây dựng cho biết hội đồng nghiệm thu thấy quá trình thiết kế và thi công khe co chưa bảo đảm yêu cầu, khiến khi nước dâng có quá trình thấm qua khe ra hạ lưu. Còn phó tổng giám đốc EVN Trần Văn Được khẳng định các biện pháp khắc phục là phù hợp, bảo đảm khắc phục được sự cố rò rỉ nước. Nền đập không phải đá granit mà là đá gnai (đá giòn). Qua theo dõi, các đứt gãy chỉ ở mức nhỏ, không ở mức quá lớn phải dừng hoạt động.

EVN đã tạo ra động đất

Đọc và nghe báo cáo của cơ quan chức năng, GS.TS Vũ Trọng Hồng, Chủ tịch Hội Thủy lợi Việt Nam nhận xét: “Có những nội dung cho thấy sự thiếu hiểu biết, thông tin không trung thực”. Theo ông, các nhà khoa học không có thông tin nhưng chỉ cần thấy trong một ngày xảy ra bảy lần rung chấn thì biết chắc chắn do tăng tích nước lên. Hoặc là vấn đề thấm nước, thực tế cho thấy chỉ trong ba tháng tích nước đã ngấm, trong khi về nguyên tắc với đúng tiêu chuẩn của công trình phải 6-10 tháng. “Dòng nước thấm có tốc độ quá nhanh cho thấy chất lượng bê tông không tốt” - GS Hồng nhận xét. Ông cho rằng chưa chắc đã vỡ đập nhưng nguy cơ vỡ hai vai của thủy điện là hoàn toàn có thể do hai vai này mỏng.

“Vỡ đập thì dân chạy đi đâu?” - GS Hồng hỏi. Ông đề nghị cần lập các phương án quan trắc và cảnh báo kịp thời để khi có nguy cơ thì báo cho người dân trước 30 phút để di dời an toàn. Đồng thời phải thiết kế bổ sung cửa xả đáy để bảo đảm an toàn cho đập và đồng ý với quan điểm chỉ đạo của Chính phủ là tạm dừng tích nước trong một năm để nghiên cứu.

“EVN đã tạo ra động đất chứ không phải do tự nhiên” - PGS Phan Văn Quýnh, Đại học Quốc gia Hà Nội, bình luận. Theo ông Quýnh, cấu tạo địa chất khu vực Bắc Trà My có những đứt gãy nhỏ, trong khi lại đặt đập chắn trên nền móng không bền vững. “Thông số khảo sát không đầy đủ nên xây trên nền móng yếu sẽ dẫn đến trôi đập” - ông Quýnh nói.

GS Phạm Hồng Giang, chủ tịch Hội Đập lớn và phát triển nguồn nước, phân tích thêm: “Đập cũng có thể vỡ do ứng xuất trong đập. Kết quả chống thấm nghe qua báo cáo của tư vấn và chủ đầu tư cho thấy tốt, nhưng tôi có những nghi ngại: khi xảy ra hiện tượng nước xuyên qua đập cho thấy chất lượng đập kém, khả năng chống thấm ở hạ lưu kém. Có dòng nước trong đập là rất nguy hiểm do cột nước hàng trăm mét sẽ có sức công phá lớn. Trong kỹ thuật, người ta nghiêm cấm đập nước có những dòng nước như vậy. Hiện chống thấm mới tiến hành ở thượng lưu, chưa khắc phục chất lượng đập”. GS Giang cho rằng chất lượng của đập vẫn là dấu hỏi lớn. Các kết quả báo cáo mới chỉ dừng trên giấy, nghĩa là dựa trên các thông số kỹ thuật thiết kế để tính toán mức chịu đựng động đất.

Dân không yên tâm

Ông Ngô Văn Minh, ủy viên thường trực Ủy ban Pháp luật đồng thời là đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Nam, đặt hàng loạt câu hỏi: Thủy điện Sông Tranh 2 không có hệ thống xả đáy nên xử lý lúng túng, vậy tại sao không có hệ thống này? Có thể xả nước bằng biện pháp nào để bảo đảm an toàn của thủy điện? Hiện đang tích nước ở cao trình 161m để chạy hai tổ máy, chứ không phải ở mức nước chết 140m, đề nghị làm rõ tác hại khi vỡ đập ở mức nước này? Đã có phương án bồi thường thiệt hại của dân do ảnh hưởng của động đất kích thích chưa? Không thể để động đất xảy ra lâu nay mà người dân chưa được bồi thường...

Ông cho biết thêm: “Qua tiếp xúc cử tri thì thấy điều lớn nhất hiện nay là kết luận của cơ quan chức năng có thẩm quyền chưa thể giúp cộng đồng xã hội an tâm. Các anh nói là đến thời điểm này có thể khẳng định an toàn, còn trong tương lai thế nào thì chưa khẳng định được, do đó dân không yên tâm”.

Đề nghị lãnh đạo Ủy ban Khoa học - công nghệ và môi trường làm việc lại với lãnh đạo các bộ, ngành liên quan để kết luận sáng tỏ vụ việc là ý kiến của PGS.TS Bùi Thị An, thành viên Ủy ban Khoa học - công nghệ và môi trường của Quốc hội. “Với những sai sót xảy ra cần xác định rõ trách nhiệm, quy trách nhiệm và chịu trách nhiệm trước dân, chứ không thể chỉ đưa một lời hứa suông trước sự an toàn tính mạng của hàng nghìn người dân như vậy” - bà An đặt vấn đề.

Đại biểu Võ Tuấn Nhân cho rằng “đủ điều kiện dừng hoạt động công trình này và lẽ ra các cơ quan có trách nhiệm phải đề nghị dừng hoạt động để xem xét lại mọi vấn đề, phải đặt tính mạng người dân lên trên hết”. Đại biểu Nhân tán thành với quyết định của Chính phủ về việc tạm dừng tích nước.

Chỉ có một kết luận

Sau phiên giải trình, ông Ngô Văn Minh - đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Nam - nói: “Hôm nay nghe xong tôi rất băn khoăn vì giữa cơ quan chức năng và các chuyên gia phản biện có quan điểm khác xa nhau, thậm chí là trái ngược. Nghe những thông tin như vậy, chắc chắn người dân càng hoang mang, lo lắng hơn nữa”.

Ông Minh đề nghị: “Khoa học chỉ có một đáp án cuối cùng. Nếu đáp án của hai bên đưa ra trái ngược như vậy thì dân tin vào đâu. Phải đặt mình vào vị trí của người dân. Tôi đề nghị Chính phủ tổ chức một cuộc hội thảo khoa học đủ quy mô và tầm vóc để hai bên tranh luận, chứng minh quan điểm của mình và sau đó đưa ra kết luận, chỉ một kết luận mà thôi”.

GS.TS Vũ Trọng Hồng cũng khẳng định: “Sự an toàn của thủy điện Sông Tranh 2 liên quan đến an toàn tính mạng của hàng vạn người dân phía hạ lưu nên không phải chuyện nhỏ. Vì vậy, tôi ủng hộ đề nghị của ông Ngô Văn Minh cần phải làm rõ và đưa ra câu trả lời duy nhất”.