Đoàn kiểm tra của Bộ Tài nguyên và Môi trường đã khảo sát và kết luận về hiện trạng ô nhiễm môi trường nước sông Cầu và sông Ngũ Huyện Khê, qua đó đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm giảm thiểu ô nhiễm đảm bảo chất lượng nước sông Cầu, đoạn giáp ranh giữa 2 tỉnh Bắc Giang và Bắc Ninh.
Bộ Tài nguyên và Môi trường đề nghị UBND các tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang phối hợp chặt chẽ trong giải quyết ô nhiễm môi trường nước sông Cầu giáp ranh giữa 2 tỉnh. Giải pháp trước hết là tập trung chỉ đạo các sở, ngành khẩn trương xử lý ngay việc điều tiết nước tại cửa cống Đặng Xá, nơi tiêu thoát nước từ sông Ngũ Huyện Khê ra sông Cầu phải đảm bảo dòng chảy và không làm gia tăng ô nhiễm chất lượng nước sông Cầu, đoạn giáp ranh giữa các tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang; thiết lập chế độ vận hành cửa cống Đặng Xá, đặc biệt lưu ý vào mùa khô.
Đồng thời chỉ đạo chủ đầu tư và đơn vị thi công đang nạo vét sông Ngũ Huyện Khê áp dụng các biện pháp thi công bằng công nghệ nạo vét tốt nhất, nhằm giảm thiểu tối đa việc khuấy đục bùn đáy và dòng chảy sông Ngũ Huyện Khê. Có biện pháp xử lý triệt để các nguồn thải chính gây ô nhiễm môi trường nước sông do các làng nghề tái chế giấy xã Phú Lâm, làng nghề tái chế giấy Phong Khê và Cụm công nghiệp Phong Khê 1, Cụm công nghiệp Phong Khê 2 và Cụm công nghiệp Phú Lâm gây ra, khẩn trương đưa Nhà máy xử lý nước thải tập trung làng nghề giấy Phong Khê đi vào hoạt động trước tháng 6/2016.
Cơ quan chức năng của 2 tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang cần tập trung thanh tra, kiểm tra các cơ sở gây ô nhiễm môi trường trong làng nghề, cụm công nghiệp và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường, đặc biệt trong là khu vực giáp ranh giữa 2 tỉnh. Đi đôi với việc tăng cường giám sát chất lượng nước sông; kiểm tra, quản lý chặt chẽ các nguồn nước thải xả thải ra đoạn sông Cầu giáp ranh giữa 2 tỉnh. Coi trọng công tác truyền thông, nâng cao nhận thức bảo vệ môi trường sâu rộng tới từng cá nhân, hộ gia đình doanh nghiệp, các cấp ủy đảng, chính quyền tại các xã, phường đang có hoạt động gây ô nhiễm môi trường.
Sông Ngũ Huyện Khê là một chi lưu của sông Đuống, bắt nguồn từ địa phận huyện Đông Anh, Hà Nội và chảy vào tỉnh Bắc Ninh tại thị xã Từ Sơn rồi đổ vào sông Cầu tại xã Hòa Long, thành phố Bắc Ninh. Sông Ngũ Huyện Khê chảy qua 4 đơn vị hành chính của tỉnh Bắc Ninh gồm thị xã Từ Sơn, huyện Yên Phong, huyện Tiên Du và thành phố Bắc Ninh. Đây là nguồn nước cấp chính phục vụ tưới tiêu trong sản xuất nông nghiệp, đồng thời cũng là nơi tiếp nhận nước thải của thị xã Từ Sơn, nước thải của một số cơ sở sản xuất.
Kết quả theo dõi diễn biến chất lượng nước của Tổng cục Môi trường tại sông Ngũ Huyện Khê trong đợt tháng 3 các năm 2014, 2015 và 2016 cho thấy: Cả 4 vị trí quan trắc tại cầu Song Thát, Văn Môn, cầu Lộc Hà, cầu Đào Xá đều bị ô nhiễm; các thông số DO, COD, BOD5, N-NO2 - , N-NH 4 + đều vượt giá trị QCVN 08-MT:2015/BTNMT loại B1. Theo kết quả quan trắc mới nhất vào đợt 1 năm 2016, tại điểm cầu Đào Xá giá trị COD là 542 mg/l vượt gấp 18 lần và BOD5 có giá trị là 392 mg/l vượt gấp 26 lần so với QCVN 08-MT:2015/BTNMT loại B1. Chất lượng nước chỉ phù hợp cho mục đích tưới tiêu và các mục đích tương đương khác.
Ngày 13/4/2016, Đoàn công tác của Bộ Tài nguyên và Môi trường đã kiểm tra thực tế và xác định: Nguyên nhân chính làm ô nhiễm nước sông Cầu tại đoạn giáp ranh giữa 2 tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang, đặc biệt vào mùa khô là do tiếp nhận nước sông Ngũ Huyện Khê đã bị ô nhiễm chảy vào. Sông Ngũ Huyện Khê là nơi tiếp nhận nước thải của các cơ sở sản xuất không được xử lý xả thẳng ra sông làm nước sông bị ô nhiễm nghiêm trọng. Nhất là nước thải của các cơ sở sản xuất giấy thuộc làng nghề tái chế giấy xã Phú Lâm, huyện Tiên Du và làng nghề tái chế giấy Phong Khê, phường Phong Khê, thành phố Bắc Ninh, Cụm công nghiệp Phong Khê 1, Phong Khê 2 và Phú Lâm. Ngoài ra, chất thải rắn của làng nghề và các cụm công nghiệp này cũng không được xử lý, đổ bừa bãi trên mặt đê sông Ngũ Huyện Khê làm ách tắc dòng chảy và ô nhiễm nước sông.
Bên cạnh đó, tỉnh Bắc Ninh hiện đang thi công dự án nâng cấp, cải tạo, nạo vét sông Ngũ Huyện Khê đã làm xáo trộn dòng chảy, bùn đáy và ảnh hưởng tới chất lượng nước sông Ngũ Huyện Khê. Việc điều tiết nước tại cửa cống Đặng Xá-nơi tiêu thoát nước từ sông Ngũ Huyện Khê ra sông Cầu chưa hợp lý, cũng làm gia tăng ô nhiễm trên sông Cầu đoạn giáp ranh giữa 2 tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang./.