Cách tính biểu giá điện sinh hoạt 6 bậc lũy tiến đã bộc lộ nhiều khuyết điểm

Đó là nhận định của ông Nguyễn Tiến Thỏa, Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam khi trao đổi với báo chí xung quanh cách tính giá điện hiện hành.

Theo ông Thỏa, giá điện sinh hoạt bậc thang theo hướng lũy tiến được áp dụng từ năm 1994 với cơ số tiến 3 bậc “càng sử dụng nhiều giá càng đắt” và được cải tiến số bậc cho phù hợp với từng thời kỳ cho đến hiện tại là Biểu giá lũy tiến 6 bậc.

Biểu giá hiện hành có ưu điểm là cơ bản tính toán thể hiện những tư tưởng của chính sách giá điện: Bù đắp chi phí sản xuất và có lợi nhuận cho sản xuất, cung ứng điện; khuyến khích sử dụng điện tiết kiệm (thông qua Biểu giá điện lũy tiến để ứng xử với loại hàng hóa đặc biệt, đáp ứng đòi hỏi của Quy luật khan hiếm nguồn lực nhằm điều tiết sử dụng điện một cách hợp lý); có chính sách an sinh xã hội đối với những hộ nghèo, thu nhập thấp (thông qua việc tính mức giá điện cho hộ được xác định là hộ có thu nhập thấp tiêu dùng điện từ 0-50 kwh – bậc 1 – bằng 92% so với mức giá điện bình quân, tiêu dùng điện từ 51-100 kwh – bậc 2 – bằng 95% so với mức giá điện bình quân, và tính mức giá cho các hộ có thu nhập trung bình tiêu thụ điện từ 101-200 kwh/tháng – bậc 3 – bằng 110% so với giá bán bình quân…).

Tuy nhiên, ông Thỏa cho rằng, Biểu giá điện sinh hoạt 6 bậc lũy tiến hiện nay đã bộc lộ khá nhiều khuyết điểm, thậm chí gây bức xúc trong dư luận xã hội những ngày qua cần phải được nghiên cứu để cải tiến.

Ông Thỏa đưa ra 3 điểm không phù hợp trong cách tính giá điện hiện hành.

Thứ nhất, không còn phù hợp với tình hình thực tế sử dụng điện hiện nay do sự chuyển dịch của các hộ tiêu dùng điện từ bậc này sang bậc khác: Nếu năm 2014 tỷ lệ hộ tiêu dùng điện dưới 50 kwh/tháng so với tổng số hộ dùng điện là 21,79% thì năm 2017 giảm xuống còn 17% và năm 2018 chỉ còn 15,17%... số hộ tiêu dùng điện ở mức 300 kwh/tháng trở lên năm 2014 là 8,63% thì năm 2018 đã là 10,69%...

Thứ hai, nhiều bậc, gắn với nhiều mức giá đã gây ra những khó khăn, bất cập nhất định trong ghi chỉ số Công tơ, trong thanh toán tiền điện với khách hàng, trong việc theo dõi tính toán kiểm tra của người tiêu dùng điện đối với việc sử dụng điện theo nhiều bậc thang hàng tháng của mình.

Thứ ba, khoảng chênh lệch giá giữa các bậc thang không phù hợp dẫn đến mức giá có khoảng chênh lệch cao lại rơi vào số đông hộ tiêu dùng điện có mức tiêu dùng điện trung bình, phổ biến của xã hội (khoảng cách giá giữa bậc 2 cao hơn bậc 1: 1,033; bậc 3 so với bậc 2: 1,165; bậc 4 so với bậc 3: 1,2553; bậc 5 so với bậc 4: 1,1164, bậc 6 so với bậc 5: 1,033. Tỷ lệ giá bán lẻ của từng bậc thang so với giá bán lẻ điện bình quân: bậc 1: 92%, Bậc 2: 95%, Bậc 3: 110%, Bậc 4: 138%, Bậc 5: 154%, Bậc 6: 159%).

“Chính bất cập trên đã dẫn đến có những thời gian nhu cầu tiêu dùng điện tăng cao thì tốc độ tăng tiền điện thanh toán trên thực tế tăng nhanh và cao hơn tốc độ tăng lượng điện tiêu thụ - và người tiêu dùng điện phải trả tiền điện nhiều hơn, trong đó có khoản tiền cho việc tăng giá, nhưng quan trọng là phải trả nhiều hơn cho cách bố trí bậc giãn cách giữa các bậc cả về lượng điện và giá điện không hợp lý”, ông Thỏa nhận định.

Ông Thỏa cũng cho rằng, việc tăng giá điện lần này sẽ tác động đến cả vĩ mô và vi mô. Ở vi mô là sẽ tác động đến sản xuất, chi tiêu của nền sản xuất và chi tiêu của từng hộ gia đình. Các tác động đó đã được ngành điện tính toán và công bố khi điều chỉnh giá điện tăng 8,36%. Nhưng tất cả con số ấy chỉ là tính toán về lý thuyết không phải là số thực tế khi giá điện được điều chỉnh đi vào cuộc sống. Điều này phải được Bộ Công Thương tính toán lại để tham mưu cho Chính phủ.

Đối với vĩ mô, Bộ Công Thương tính điều chỉnh giá điện tăng 8,36% thì CPI tăng 0,29% đây chỉ là mức tăng trực tiếp (vòng 1), còn vòng gián tiếp (vòng 2, vòng 3) theo tính toán phải gấp 2 lần vòng 1.

Đối với sinh hoạt gia đình, ông Thỏa khẳng định chắc chắn giá bình quân thực tế sẽ cao hơn giá bình quân tính toán mà Bộ Công Thương phê duyệt và như vậy mức độ điều tiết (người tiêu dùng sẽ phải trả tiền điện) sẽ lớn hơn trên thực tế vì tỷ trọng tiêu dùng điện giữa các hộ tiêu dùng điện đã thay đổi như đã phân tích ở phần trên (giá bình quân thực tế sẽ vượt: 1864,44 đ/kwh).

Đối với sản xuất, theo ông Thỏa, tỷ trọng tiêu thụ điện giữa các ngành sẽ dịch chuyển làm cho cơ cấu tỷ trọng tính giá điện bình quân thay đổi cũng dẫn đến tác động đến giá thành sản phẩm tăng hơn các mức đã tính toán…./.