Bao giờ hết đội vốn, chậm tiến độ?

Câu chuyện đội vốn, chậm tiến độ của các dự án đầu tư công trọng điểm không phải là mới mà nó được báo chí; cử tri, đại biểu Quốc hội và xã hội nhắc đến nhiều. Tuy nhiên việc khắc phục nó chuyển biến còn rất chậm. Thực tế cho thấy, tình hình này còn diễn biến khá phức tạp, ảnh hưởng xấu đến nền kinh tế đất nước và lòng tin của nhân dân.

Trong số dự án trọng điểm chậm tiến độ, đội vốn thời gian qua được báo chí, dư luận xã hội và các cơ quan chức năng quan tâm, phải kể đến Dự án đầu tư xây dựng trụ sở Bộ Ngoại giao do Ban quản lý dự án - Bộ Ngoại giao làm chủ đầu tư, được phê duyệt từ tháng 7/2009 với tổng vốn 3.484 tỉ đồng, sau đó được điều chỉnh tăng vốn lên 4.022,7 tỉ đồng. Công trình xây dựng trụ sở Bộ Ngoại giao là cấp công trình đặc biệt.

Tuy nhiên, ngay trong giai đoạn 1 triển khai xây dựng trụ sở, Ban quản lý dự án - Bộ Ngoại giao đã phê duyệt dự toán các gói thầu với tổng giá trị lên tới 5.952,7 tỉ đồng, vượt xa tổng mức đầu tư được duyệt. Điều này dẫn đến tổng giá trị ký kết các hợp đồng thi công giai đoạn 1 lên tới 4.688,9 tỉ đồng, vượt tổng mức đầu tư 666,2 tỉ đồng.

Do thiếu vốn đầu tư nên từ năm 2017 nhiều gói thầu thuộc dự án xây dựng trụ sở Bộ Ngoại giao đã được Kiểm toán Nhà nước xác định chậm tiến độ như gói thầu TB-10, gói thầu TB-13, gói thầu TB-06, gói thầu TB-12, gói thầu XL-07, gói thầu XL-10, gói thầu XL-09…

Để khắc phục tình trạng này, Bộ Xây dựng đã có văn bản gửi Văn phòng Chính phủ về việc xin cơ chế đặc thù của dự án đầu tư xây dựng trụ sở Bộ Ngoại giao. Cơ chế đặc thù để xây dựng tiếp trụ sở Bộ Ngoại giao đang được Văn phòng Chính phủ lấy ý kiến các bộ, ngành trước khi trình cấp có thẩm quyền phê duyệt.(1)

Tiếp đến là Dự án hồ thủy lợi Krông Pách Thượng (Đắk Lắk) được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phê duyệt lần đầu vào ngày 15/5/2009 với tổng mức đầu tư hơn 2.993 tỉ đồng. Ngày 20/12/2018, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có quyết định điều chỉnh mức đầu tư lên 4.421 tỉ đồng. Dự án chiếm dụng gần 2.300ha đất, 663 hộ dân phải di dời. Dự án hồ chứa nước Krông Pách Thượng với mục tiêu sẽ tưới tiêu cho 14.900ha, cấp nước cho gần 73.000 hộ dân ở địa phương. Không chỉ kéo dài 10 năm, đội vốn gấp đôi, dự án còn gặp nhiều vướng mắc giải phóng mặt bằng nên tiếp tục chậm tiến độ.

Trong buổi làm việc mới đây với UBND tỉnh Đắk Lắk, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Hoàng Hiệp đề nghị UBND tỉnh Đắk Lắk thành lập tổ công tác đặc biệt để đẩy nhanh tiến độ công trình và bộ sẽ cử một thành viên tham gia.(2)

Đặc biệt, cả xã hội đặc biệt quan tâm các dự án đường sắt đô thị, trong đó có 3 dự án do Hà Nội và TP Hồ Chí Minh làm chủ đầu tư, 2 dự án do Bộ Giao thông vận tải làm chủ đầu tư.

Cụ thể, dự án đường sắt đô thị TP Hồ Chí Minh, tuyến số 1 Bến Thành - Suối Tiên theo kế hoạch hoàn thành trong năm 2020. Dự án đề xuất điều chỉnh tổng mức đầu tư lên 47.325 tỷ đồng, dự kiến tăng 29.937 tỷ đồng so với tổng mức đầu tư được phê duyệt ban đầu.

Dự án đường sắt đô thị TP Hồ Chí Minh, tuyến số 2 Bến Thành - Tham Lương theo kế hoạch hoàn thành ban đầu trong năm 2020. Dự án điều chỉnh tổng mức đầu tư lên 47.891 tỷ đồng, dự kiến tăng 21.775 tỷ đồng.

Dự án đường sắt đô thị Hà Nội tuyến số 3 Nhổn - Ga Hà Nội dự kiến hoàn thành vào cuối năm 2018. Dự án đề xuất điều chỉnh tổng mức đầu tư lên 32.910 tỷ đồng, dự kiến tăng 14.502 tỷ đồng.

Dự án đường sắt đô thị Hà Nội tuyến số 1 Yên Viên - Ngọc Hồi do Bộ Giao thông làm chủ đầu tư, giai đoạn 1 của dự án đã được điều chỉnh tiến độ, thực hiện từ 2017 đến 2024; giai đoạn 2 từ 2012 đến 2020 đang thực hiện các thủ tục để điều chỉnh tiến độ thực hiện. Dự án điều chỉnh tổng mức đầu tư lên khoảng 30.427 tỷ đồng, tăng 5.602 tỷ đồng.

Dự án tiếp theo có lẽ người dân không mấy lạ lẫm gì và tốn nhiều giấy mực của báo chí đó là, Dự án đường sắt đô thị Hà Nội tuyến Cát Linh - Hà Đông do Bộ Giao thông Vận tải làm chủ đầu tư hoàn thành ban đầu trong năm 2016. Tại Quyết định số 513 ngày 23/2/2016 của Bộ Giao thông Vận tải phê duyệt điều chỉnh dự án đường sắt đô thị Hà Nội, tuyến Cát Linh - Hà Đông: tổng mức đầu tư dự án điều chỉnh từ 552,86 triệu USD lên 868,04 triệu USD (tăng 315,18 triệu USD, tương đương 9.231 tỷ đồng)”. Khởi công 11/2011, sau 3 lần sai hẹn, Tổng thầu Trung Quốc hứa đến đầu năm 2018 sẽ vận hành thử tuyến Đường sắt Cát Linh - Hà Đông. Thế nhưng, tháng 12/2017, Tổng thầu bất ngờ đề nghị xin lùi đến tháng 11/2018 và đến nay chưa biết đến bao giờ hoàn thành. Liệu dự án này có tăng vốn tiếp?

Trả lời trước đại biểu Quốc hội (kỳ họp thứ 7 khóa XIV) về trách nhiệm của các cá nhân trong việc để xảy ra tình trạng dự án giao thông chậm tiến độ, đội vốn hàng nghìn tỷ đồng, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể cho biết mỗi dự án đều có chủ đầu tư, vừa qua Thanh tra Bộ đã thanh tra tất cả dự án được phản ánh về chất lượng, các cơ quan chức năng khác cũng đã vào cuộc xử lý.

Việc dự án chậm tiến độ có nguyên nhân khách quan như giải phóng mặt bằng, bố trí vốn không kịp thời thì “chúng tôi kiểm điểm, rút kinh nghiệm”. Còn trách nhiệm chủ quan thuộc về chủ đầu tư, ban quản lý dự án và đều được xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật, kể cả chuyển hồ sơ sang cơ quan công an.

Đa số dự án đội vốn rơi vào dự án đường sắt đô thị do đây là công nghệ mới, được phê duyệt trước năm 2008; trong khi thời điểm này diễn ra khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng, năm 2009 trượt giá gần 20%, từ 2009 đến 2013 trượt giá khoảng 49%...

Trước sự quan tâm của dư luận, Bộ Giao thông Vận tải cùng các cơ quan chức năng sẽ vào cuộc kiểm tra tất cả dự án đội vốn; cá nhân, tổ chức nào vi phạm sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật. “Ở góc độ Bộ Giao thông vận tải, chúng tôi điều chuyển một số giám đốc Ban quản lý dự án, kiểm điểm cuối năm xếp loại cán bộ chỉ được đánh giá hoàn thành nhiệm vụ dù được đề nghị hoàn thành tốt”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể nói.

Theo đại biểu Quốc hội ngoài 5 dự án đường sắt đô thị đội vốn lớn, thì đường ven biển Dung Quất - Sa Huỳnh đã 6 lần điều chỉnh, tăng vốn đầu tư lên hơn 3.950 tỷ đồng; dự án hệ thống thuỷ lợi Tân Mỹ (Ninh Thuận) tăng hơn 2.680 tỷ đồng; dự án tỉnh lộ Lộ Tẻ - Rạch Sỏi tăng 147 tỷ đồng...

“Rất nhiều dự án chứ không riêng dự án đường sắt đô thị mới đội vốn và các dự án này được nêu rất rõ trong báo cáo Kiểm toán Nhà nước. Đề nghị Bộ trưởng nên kiểm tra lại”, đại biểu nhấn mạnh và đề nghị phải truy trách nhiệm tới cùng cá nhân để xảy ra thất thoát, lãng phí, xử lý nghiêm.

Cung cấp thêm thông tin, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết, trong số 3 dự án mà đại biểu Quốc hội vừa nêu thì có 2 dự án do địa phương quản lý. “Chúng tôi nêu một số dự án vượt tổng mức đầu tư số lượng lớn, còn dự án vượt mức đầu tư vài chục tỷ, vài trăm tỷ thì được nêu trong báo cáo Kiểm toán”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể Thể nói.(3)

Có thể thấy bức tranh về đầu tư công đang đặt ra nhiều thách thức, khó khăn phức tạp cần giải quyết đảm bảo hiệu quả đầu tư không đội vốn, chậm tiến độ đang đặt ra đối với các ngành chức năng. Câu hỏi mà dư luận quan tâm là tại sao chúng ta lại để các dự án đội vốn kéo dài nhiều năm? không chỉ điều chỉnh vốn một lần mà có dự án đội vốn nhiều lần (đến 6 lần) mà chưa xong làm bức xúc dư luận. Trong quá trình đầu tư chúng ta đã làm tốt các giai đoạn đầu tư như lập dự án, thẩm định, giám sát, đấu thầu…nhất là việc công khai, minh bạch các dự án? Tổ chức thực hiện dự án đã đảm bảo đúng qui trình chưa...?

Nhiều ý kiến cũng băn khoăn, đặt dấu hỏi, cho rằng hệ thống luật pháp về đầu tư công hiện nay đã đầy đủ chưa. Vì trong thực tế không ít các vụ việc, các cơ quan chức năng thanh tra, kiểm tra có chỉ ra được những sai sót trong đầu tư nhưng chưa chỉ ra được những cá nhân, tổ chức cần phải xử lý trách nhiệm, hành chính, kinh tế và pháp luật. Trong đó, có không ít vụ việc chỉ ở mức “kiểm điểm nghiêm khắc, rút kinh nghiệm” và cuối năm đánh giá xếp loại cán bộ vẫn hoàn thành nhiệm vụ.

Dư luận mong muốn các cơ quan hữu quan phải khẩn trương chỉ đạo, gấp rút đẩy nhanh tiến độ, sớm hoàn thành các dự án trọng điểm trên. Đồng thời, các cơ quan chức năng cũng cần vào cuộc, nếu phát hiện vi phạm khuyết điểm liên quan đế nguyên nhân chậm tiến độ dự án, cần phải truy trách nhiệm tới cùng đối với các cá nhân, tổ chức để xảy ra sai phạm./.

---------------------------------------------------------------------

(1).https:/www.tienphong.vn/kinh-te/bo-xay-dung-noi-gi-ve-viec-bo-ngoai-giao-xin-co-che-dac-thu-xay-tru-so-1436435.tpo

(2).https://tuoitre.vn/du-an-tu-2-993-ti-len-4-421-ti-lam-10-nam-chua-xong-gio-tiep-tuc-cham-20190704145916811.htm

(3).https://baodautu.vn/bo-truong-nguyen-van-the-ly-giai-nguyen-nhan-nhieu-du-an-metro-doi-von-lon-d101531.html