Bệnh thành tích trong xây dựng Nông thôn mới: “Con sâu làm rầu nồi canh”

5 năm qua, chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) xây dựng Nông thôn mới (NTM) đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Tuy nhiên, một số địa phương vì chạy theo thành tích nên có biểu hiện huy động quá sức dân, hoặc nợ đọng xây dựng cơ bản không có khả năng trả hoặc khi đánh giá chất lượng tiêu chí còn nhiều hạn chế.

Việc chạy đua theo phong trào, thành tích của chương trình NTM trong thực tế thường thể hiện nhiều ở nội dung nâng cấp, hoàn thiện cơ sở hạ tầng, vật chất nông thôn hay ở lĩnh vực mô hình văn hóa, thiết chế văn hóa… Theo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, có hiện tượng một số địa phương còn chạy đua theo phong trào nên chất lượng công nhận và giữ vững các mô hình văn hóa thiều bền vững, hiệu quả thực hiện chưa cao.

Bệnh thành tích, chạy theo phong trào là một trong những hạn chế cần kiên quyết khắc phục, loại bỏ

Thực tế trên được đánh giá rất thẳng thắn từ Báo cáo tổng kết 5 năm thực hiện chương trình MTQG xây dựng NTM giai đoạn 2010 – 2015. Theo Ban chỉ đạo Trung ương chương trình MTQG xây dựng NTM, đó là một trong những hạn chế mà chương trình gặp phải. Lý giải nguyên nhân của hạn chế trên, Ban chỉ đạo cho rằng, do xuất phát điểm của đa số các xã còn thấp, trong khi nguồn lực của cả Nhà nước, người dân và doanh nghiệp còn hạn chế, nhất là ở các địa phương miền núi.

Thêm nữa, nhận thức của một bộ phận cán bộ và nhân dân về xây dựng nông thôn mới còn hạn chế, vẫn còn có tư tưởng thụ động, trông đợi vào sự hỗ trợ của Nhà nước, nhất là từ ngân sách Trung ương. Sự lãnh đạo, chỉ đạo của nhiều cấp ủy, chính quyền thiếu sâu sát, quyết liệt, một bộ phận lại quá nôn nóng, chạy theo thành tích; sự tham gia của một số tổ chức cơ sở Đảng và đoàn thể còn hạn chế. Tiêu chí, cơ chế chính sách còn một số điểm chưa phù hợp, vận dụng máy móc kém hiệu quả, thậm chí gây lãng phí nguồn lực, chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn chậm phát huy hiệu quả như mong đợi.

Chúng ta đều biết rằng, đối với nông nghiệp, nông dân, nông thôn, Đảng ta đã xác định: không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của dân cư nông thôn, tạo sự chuyển biến nhanh hơn ở các vùng còn nhiều khó khăn; nông dân được đào tạo có trình độ ngang bằng với các nước tiên tiến trong khu vực và đủ bản lĩnh chính trị, đóng vai trò làm chủ NTM.

Chiếm gần 70% dân số và hơn 50% lực lượng lao động xã hội trực tiếp sản xuất nông - lâm - ngư nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và các làng nghề, nông dân Việt Nam là lực lượng quan trọng trong sản xuất nông nghiệp thời kỳ đổi mới, xây dựng đất nước và hội nhập quốc tế. Bởi thế, chăm lo toàn diện và phát triển lực lượng này, nhất là tập trung vào hiệu quả bền vững của chương trình MTQG xây dựng NTM được coi là giải pháp tối ưu nhất.

Rút kinh nghiệm để xây dựng NTM hiệu quả

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh: “Xây dựng nền nông nghiệp phát triển toàn diện theo hướng hiện đại, bền vững, sản xuất hàng hóa lớn, có năng suất, chất lượng, hiệu quả và khả năng cạnh tranh cao, bảo đảm vững chắc an ninh lương thực trước mắt cũng như lâu dài. Xây dựng nông thôn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại, cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức hợp lý, xã hội nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; dân trí được nâng cao, môi trường sinh thái được bảo vệ. Xây dựng giai cấp nông dân, củng cố liên minh công nhân - nông dân - trí thức vững mạnh, tạo nền tảng kinh tế - xã hội và chính trị vững chắc cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam Xã hội chủ nghĩa”. Do đó, hơn lúc nào hết, cần kiên quyết, triệt để khắc phục “bệnh thành tích” đang làm xấu đi bức tranh NTM.

Từ thực tiễn xây dựng NTM trong 5 năm qua (2010-2015), Ban chỉ đạo Trung ương Chương trình MTQG xây dựng NTM kiến nghị: Xây dựng NTM thực chất là thực hiện các nội dung cụ thể để công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH,HĐH) nông nghiệp, nông thôn. Do đó, phải gắn xây dựng NTM với tái cơ cấu nông nghiệp và thực hiện các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Thêm nữa, phải thực sự phát huy vai trò chủ thể của người dân. Công tác tuyên truyền, vận động quần chúng phải là giải pháp quan trọng hàng đầu. Làm cho dân hiểu, dân tin, dân hưởng ứng bằng sự tham gia bàn bạc, hiến kế, đóng góp công, của và chủ động thực hiện các nhiệm vụ của mình là yếu tố quyết định sự thành công của xây dựng NTM.

Đồng thời, phải có sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thường xuyên sâu sát, quyết liệt của các cấp ủy, chính quyền, sự tham gia tích cực và phối hợp chặt chẽ của các ban, ngành, đoàn thể. Trong đó, người đứng đầu cấp ủy và chính quyền có vai trò quan trọng. Thực tiễn cho thấy nơi nào cấp ủy, chính quyền, đoàn thể thực sự quan tâm, vào cuộc thường xuyên, quyết liệt thì trong cùng hoàn cảnh còn nhiều khó khăn vẫn tạo ra chuyển biến rõ nét.

Ngoài ra, phải có cách làm phù hợp với điều kiện của từng địa phương thông qua lựa chọn nội dung, nhiệm vụ ưu tiên, vận dụng sáng tạo cơ chế, chính sách. Có phương thức huy động các nguồn lực phù hợp.

Bên cạnh đó, phải có hệ thống chỉ đạo, đồng bộ, hiệu quả; có bộ máy giúp việc đủ năng lực, chuyên nghiệp, sát thực tế sẽ là yếu tố quan trọng đảm bảo cho công tác chỉ đạo có hiệu quả. Việc chỉ đạo cần quyết liệt, tạo hiệu quả rõ rệt, tránh hình thức, phô trương, hành chính hóa.

Đặc biệt, lồng ghép sử dụng có hiệu quả sự hỗ trợ ngân sách của Nhà nước và các nguồn lực đa dạng, việc huy động đóng góp của người dân phải được thực hiện trên cơ sở tự nguyện, bàn bạc dân chủ không gượng ép quá sức dân.