40.000 cổ vật trên con tàu đắm

Ngày 3.1, Sở VH-TT-DL Quảng Ngãi cho biết UBND tỉnh Quảng Ngãi đã phê duyệt kết quả chỉ định thầu đơn vị khai quật khẩn cấp di sản văn hóa dưới nước tại vùng biển thôn Châu Thuận Biển, xã Bình Châu, H.Bình Sơn là Công ty TNHH Đoàn Ánh Dương (TP.HCM).  

UBND tỉnh Quảng Ngãi giao Sở VH-TT-DL Quảng Ngãi và Bảo tàng Quảng Ngãi chủ trì, thực hiện khai quật, đồng thời mời một số chuyên gia khảo cổ học của Bộ VH-TT-DL tham gia khai quật, xử lý, giám định cổ vật; huy động lực lượng công an, biên phòng bảo vệ an ninh, an toàn tại hiện trường con tàu cổ đắm...

Trước đó, trên cơ sở kết quả đợt thăm dò, khảo sát, các ngành chức năng xác định tàu cổ đắm tại vùng biển thôn Châu Thuận Biển có chiều dài 22 m, chiều ngang 4,8 m, mặt trên của tàu chia làm nhiều khoang đã bị phá vỡ và biến dạng. Vị trí tàu cổ đắm dưới biển cách bờ khi thủy triều lên là 150 m, khi thủy triều xuống là 70 m.

Tàu cổ đắm được xác định là thương thuyền của con đường tơ lụa trên biển, đi từ bắc xuống nam gặp mưa bão nên phải neo trú tại vùng biển thôn Châu Thuận Biển chờ sóng êm để tiếp tục hành trình. Trong thời gian neo trú có thể tàu bị phát hỏa bốc cháy, chìm và gặp biển động nên xác tàu bị cát vùi lấp rất nhanh. Vì vậy, toàn bộ lượng hàng hóa được bảo quản tương đối tốt. Qua giám định, mẫu vật trên con tàu cổ đắm thu hồi từ việc lặn tìm trái phép của ngư dân, được chia thành 2 loại: đồ celadon men ngọc cao cấp và đồ gốm tráng men thông dụng có niên đại khoảng thế kỷ 14 đầu thế kỷ 15. Ước tính số lượng cổ vật trên tàu khoảng 40.000 món.

Theo UBND tỉnh Quảng Ngãi, xác tàu cổ đắm ó giá trị to lớn trong quá trình nghiên cứu việc giao thương, mua bán của con đường tơ lụa trên biển; do vậy sau khi trục vớt, con tàu đắm này sẽ tổ chức trưng bày, tạo điều kiện cho các nhà nghiên cứu lịch sử, các nhà khảo cổ học... tìm hiểu kỹ hơn về nguyên liệu, thiết kế của tàu cách đây khoảng hơn 600 năm, mà trước đây chưa có tàu cổ đắm nào được trục vớt.

Vào năm 1999, cũng tại vùng biển thôn Châu Thuận Biển, các ngành chức năng ở Quảng Ngãi phối hợp với Tổng công ty trục vớt và cứu hộ Visal (Cục Hàng hải, Bộ GTVT) thăm dò, khai quật đã phát hiện một chiếc tàu cổ đắm nằm cách bờ khoảng 20 m, ở độ sâu khoảng 4,5 m. Con tàu đắm này dạng thuyền buồm, có chiều dài khoảng 21 m, trên tàu có nhiều dây cột buồm bị cháy, các cổ vật gốm sứ bị cháy. Kết quả khai quật thu được nhiều cổ vật gốm sứ, đồ đá, đồ đồng ở các niên đại khác nhau, như đồ gốm sứ sử dụng của các thủy thủ ở thế kỷ 15, còn hàng hóa gốm sứ, đồ đồng buôn bán ở thế kỷ 17. Các cổ vật gốm sứ trên con tàu cổ đắm này bị ngư dân dùng mìn khai thác nên bị hủy hoại toàn bộ. Cuộc khai quật khảo cổ học dưới nước sau đó cũng dừng lại.

Từ những phát hiện trên, các nhà khảo cổ học khẳng định vùng biển thôn Châu Thuận Biển có nhiều thương thuyền của con đường tơ lụa trên biển bị đắm chìm. Đây là tài sản quý giá của quốc gia cần được nghiên cứu, khai thác và phát huy giá trị.