Tranh đồ họa Việt Nam trong cuộc chơi khu vực

Không chỉ thể hiện những phương pháp sáng tạo đang thịnh hành trong dòng chảy tranh đương đại thế giới, các tác phẩm được giới thiệu ở Triển lãm đồ hoạ ASEAN 2016 tại Hà Nội còn thể hiện mạnh mẽ tinh thần và cảm thức mang màu sắc rất riêng có của Đông Nam Á. Với một cuộc chơi mang tầm khu vực thì đây chính là cơ hội để các nghệ sĩ Việt Nam học hỏi, thay đổi tư duy sáng tạo tranh đồ hoạ.

Bằng mắt thường, có thể nhiều người sẽ nhầm tác phẩm đồ họa "Thẳm sâu trong tâm hồn" của tác giả Praween Piangchompoo - Thái Lan là một bức tranh màu nước. Thế nhưng đây là một tác phẩm đồ họa khắc gỗ, miêu tả sự trong lành của buổi sáng sớm, trong chiều sâu và chiều rộng vô cùng của không gian. Thông thường, với kĩ thuật khắc gỗ, người xem sẽ cảm nhận được những đường nét đen, sắc, dày nhưng ở đây hiệu ứng mà tác giả đem đến cho người xem lại là sự mềm mại, mịn màng trong đường nét. Đó cũng là lý do mà hội đồng nghệ thuật đã chấm giải Nhất cho tác phẩm độc đáo này.

Chia sẻ về cách thức thực hiện bức tranh "Thẳm sâu trong tâm hồn", họa sĩ Praween Piangchompoo cho biết: "Tôi đã lấy giấy nhám tác động lên bề mặt gỗ và sau đó khắc. Công đoạn này khó khăn đòi hỏi mình phải kiên nhẫn. Khi in, tôi đã in bức tranh này hơn 10 lần với nhiều lớp, nhiều màu khác nhau. Đây là một kĩ thuật khó, tinh xảo, tuy không phải là kĩ thuật mới nhưng tôi phải kết hợp khắc gỗ, cạo một cách tỉ mỉ để miêu tả sự trong lành của buổi sáng tinh mơ, thể hiện sự hài lòng với những gì mình có".

Mang tầm khu vực, các tác phẩm được trưng bày tại triển lãm đồ họa ASEAN lần thứ 2 - Việt Nam 2016 thể hiện thủ pháp nghệ thuật đa dạng, ngôn ngữ nghệ thuật phong phú, cho thấy trình độ phát triển tranh in của mỗi nước cả về mặt quan niệm thẩm mỹ lẫn kĩ thuật. Đặc biệt, tranh in của Thái Lan vượt trội nhiều mặt, phong phú về chủ đề, hình tượng nghệ thuật sâu lắng về cảm xúc, tinh tế về kĩ thuật thể hiện. Nếu kì triển lãm năm 2012 đã có những thử nghiệm in ấn trên vỏ cây của các họa sĩ Indonesia, Malaysia thì đến triển lãm đồ họa lần này, cho thấy sự không có sự giới hạn trong sáng tạo của các nghệ sĩ.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Nghĩa Phương- thành viên Hội đồng nghệ thuật: "Thử nghiệm của các nghệ sĩ Thái Lan, Indonesia, Philippines rất mới. Người ta chế bản lên gạch xây nhà sau đó rồi in ra. Đó là một điều rất lạ và cho chúng ta thấy được rằng phương tiện để sáng tác gần như không giới hạn. Ngoài ra các họa sĩ của ASEAN còn cho ra những tác phẩm in bằng màu 3D, có nghĩa là khi xem, chúng ta phải đeo kính 3D mới thấy hết được hiệu ứng trên tác phẩm".

Trông người lại ngẫm đến ta, mặc dù tranh in của Việt Nam đã có tiến bộ rõ rệt, tính chuyên nghiệp trong thể hiện tác phẩm được nâng cao, kĩ thuật thể hiện cũng phong phú hơn nhiều nhưng nội dung phản ánh còn chưa thực sự đa dạng. Đề tài của đồ họa Việt Nam đã phong phú hơn, không thiên hoàn toàn về tả thực như trước kia mà đã có những ý tưởng về tư duy tạo hình trừu tượng nhiều hơn. Dẫu vậy, vẫn còn nhiều trường hợp mang rõ tính cổ động hoặc chỉ đơn thuần tái hiện những hình ảnh từ hiện thực. Việc xây dựng hình tượng tác phẩm chưa sâu sắc, ngôn ngữ và kĩ thuật tranh in vẫn còn đơn giản, mộc mạc.

Họa sĩ Lê Huy Tiếp, Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật đồ họa cho rằng điều quan trọng là chúng ta phải học hỏi nghệ sĩ các nước bạn ở sự cần cù lao động cũng như đổi mới tư duy sáng tạo: "Mỗi một lần như vậy chúng ta học tập ở họ rất nhiều kĩ thuật. Ngay đến kĩ thuật in khắc gỗ cũng thế thôi. Trong triển lãm này có rất nhiều kĩ thuật mà như chúng ta nói khắc gỗ là truyền thống của Việt Nam thì ở triển lãm này có những tác phẩm khắc gỗ với kĩ thuật không chỉ là khắc mà lại nằm ở phần quan trọng là in. Rồi tranh in litographs, Thái Lan hơn hẳn các nước trong khu vực. Kĩ thuật này, các họa sĩ Việt Nam cũng cần nhiều công nghiên cứu để học hỏi hơn nữa".

Ông Wattana Chot Tungateja, chuyên gia đồ họa của Thái Lan cũng cho rằng:Các họa sỹ đồ họa Việt Nam thường sử dụng chất liệu và kỹ thuật tương đối truyền thống như khắc gỗ, khắc kẽm, khắc đồng rồi thạch cao... còn họa sỹ các nước trong khối ASEAN hiện nay đã có rất nhiều kỹ thuật, rất nhiều chất liệu mà các nhà đồ họa chuyên nghiệp Việt Nam chưa chắc đã biết đến.

Ông Wattana nói: "Các họa sĩ Việt Nam có kĩ năng tốt trong sáng tạo tác phẩm. Tuy nhiên, các bạn phải cập nhật và thậm chí là đầu tư để tiếp cận thêm những kĩ thuật mới. Một tác phẩm đơn giản nhưng tinh tế sẽ có khả năng đạt giải cao hơn và như các bạn thấy đấy, họ giải quyết  ánh sáng,  khối đậm, nhạt để tác phẩm trông như một bức ảnh".

Nếu triển lãm tranh đồ hoạ ASEAN 2012 là một dấu mốc quan trọng để các nghệ sĩ Việt Nam thay đổi suy nghĩ về việc làm tranh đồ hoạ thì đến triển lãm lần thứ 2 năm 2016, có thể thấy các tác phẩm đồ họa của Việt Nam đã có sự tiến bộ rõ rệt, tính chuyên nghiệp trong thể hiện tác phẩm được nâng cao một bước về cả nội dung lẫn kĩ thuật thể hiện. Đó dường như là nỗ lực chuẩn bị từ phía các nghệ sĩ cho những thay đổi về thị hiếu khi tranh đồ họa với ưu điểm giá thành rẻ hơn tranh độc bản đã tràn vào đời sống nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam./.