Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng: Cần hình thành một triết lý về giáo dục

Sáng 17/8, tại trụ sở Bộ GD&ĐT, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã có buổi làm việc với lãnh đạo, cán bộ chủ chốt Bộ GD&ĐT về tình hình thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI.

Cùng đi với Tổng Bí Thư có Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân, đại diện lãnh đạo nhiều Bộ, ngành, cơ quan Trung ương. Về phía Bộ GD&ĐT có Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phạm Vũ Luận, các Thứ trưởng cùng lãnh đạo các đơn vị chức năng cơ quan Bộ, đại diện một số trường ĐH, sở GD&ĐT...

Báo cáo về tình hình thực hiện Nghị quyết Đại hội lần thứ XI của Đảng về giáo dục và đào tạo, Bộ trưởng Phạm Vũ Luận cho biết, sau hơn một năm thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI, ngành giáo dục đào tạo đã có những bước chuyển biến tích cực.

Trên cơ sở quán triệt sâu sắc Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI và các văn bản chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, ngành giáo dục đào tạo đã chủ động, sáng tạo, kế thừa những thành tựu đã đạt được và trên cơ sở thực tiễn đất nước, học hỏi, chắt lọc tinh hoa thế giới để tiến hành đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo; chủ động tự nhìn nhận lại để chấn chỉnh, khắc phục những tồn tại, yếu kém, từ đó có được những đổi mới từ nhận thức đến hành động; thay đổi quản lý giáo dục từ cơ quan Bộ đến địa phương và từng cơ sở giáo dục, từ đội ngũ cán bộ quản lý đến từng công chức, viên chức; thay đổi trong cách giải quyết công việc, từ các việc đơn giản, đến phức tạp, khó khăn. Công tác đổi mới quản lý giáo dục được thực hiện với phương châm chắc chắn, đúng với bản chất và quy luật vận động của ngành. Chất lượng giáo dục dần được đảm bảo và nâng cao; một số hạn chế, yếu kém đang từng bước được khắc phục. Vai trò, hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước về giáo dục đào tạo ngày càng được khẳng định, tác động tích cực đến sự nghiệp đổi mới, phát triển của ngành, bước đầu tạo được những nhân tố mới trong giáo dục. Chất lượng giáo dục đại trà đã có những chuyển biến tích cực, chất lượng giáo dục “vùng trũng” được nâng lên, chất lượng giáo dục “đỉnh cao” có những khởi sắc và tiếp tục được khẳng định bằng những thành quả đáng trân trọng.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được nêu trên, Bộ trưởng Phạm Vũ Luận cũng thẳng thắn cho rằng, chất lượng giáo dục, đặc biệt là chất lượng đào tạo nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp CNH-HĐH và hội nhập quốc tế; quản lý nhà nước về giáo dục tuy đã có những đổi mới về tư duy và hành động nhưng vẫn bất cập, kém hiệu quả; một số vấn đề bức xúc kéo dài trong dư luận vẫn chưa được khắc phục, giải quyết triệt để; tiến độ soạn thảo văn bản vẫn còn chậm, chất lượng vẫn chưa đáp ứng tốt yêu cầu quản lý trong bối cảnh thực tiễn đang có nhiều thay đổi nhanh chóng.

Cũng theo Bộ trưởng Phạm Vũ Luận, hiện nay, Bộ GD&ĐT đang tích cực hoàn thiện dự thảo Đề án “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu CNH-HĐH và hội nhập quốc tế”. Dự thảo Đề án đã khẳng định 5 thành tựu, 7 bất cập, yếu kém của giáo dục đào tạo Việt Nam; xác định nguyên nhân khách quan, chủ quan, nhất là đối với những khuyết điểm, hạn chế của giáo dục đào tạo…

Đồng tình cao với báo cáo của Bộ trưởng Phạm Vũ Luận, phát biểu tại buổi làm việc các đại biểu ghi nhận những thành quả toàn ngành giáo dục đã đạt được trong thời gian qua, đồng thời nhấn mạnh thêm những kết quả nổi bật của toàn ngành giáo dục sau hơn một năm thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI như đổi mới cách thức quản lý nhà nước về giáo dục đào tạo; công tác chỉ đạo điều hành sát sao của Bộ GD&ĐT; phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục gắn trách nhiệm với quyền hạn; vấn đề thực hiện chuẩn hóa, đổi mới phương pháp dạy học; vấn đề phát triển quy mô, số lượng, mạng lưới giáo dục; chính sách với người học… Các đại biểu đồng thời bày tỏ những điều còn băn khoăn, trăn trở cũng như kiến nghị với Bộ GD&ĐT, với lãnh đạo Đảng, Nhà nước liên quan đến chế độ chính sách với các nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục; quan tâm và đầu tư hơn nữa cho hoạt động nghiên cứu khoa học trong trường đại học…Các đại biểu cũng cho rằng, nội dung Giáo dục là quốc sách hàng đầu cần phải được cụ thể hơn nữa, đồng thời đề nghị Đảng, Nhà nước có định hướng dư luận để xã hội hiểu đúng, đủ, toàn diện hơn về giáo dục đào tạo nước nhà.

Phát biểu tại buổi làm việc, Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân khẳng định, trong thời gian qua, ngành giáo dục đào tạo đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận trong việc nâng cao cơ sở vật chất; chăm lo cho học sinh sinh viên; chủ trương toàn xã hội chăm lo cho giáo dục được triển khai; giáo dục chất lượng cao được chú trọng; về đổi mới cơ chế, coi đổi mới quản lý giáo dục là khâu đột phá; toàn ngành đang vận động theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa hoạt động giáo dục…

Phó Thủ tướng cũng yêu cầu ngành giáo dục cần triển khai quyết liệt quy hoạch đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý cũng như một số vấn đề xã hội đang nhức nhối (dạy thêm, học thêm; thu chi đầu năm học; đạo đức nhà giáo…); phối hợp đẩy mạnh công tác tuyên truyền cho xã hội hiểu đúng về thực trạng cũng như những nỗ lực của ngành giáo dục. Phó Thủ tướng cũng đề nghị Bộ GD&ĐT chỉ đạo quyết liệt, sâu sát việc chuẩn bị Nghị quyết Trung ương 6 về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục đào tạo; đề nghị Bộ GD&ĐT và Bộ Khoa học và Công nghệ nên có một thông tư liên tịch triển khai vấn đề gắn bó giữa giáo dục đào tạo và khoa học công nghệ trong thời gian tới…

Thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước Tổng Bí Thư Nguyễn Phú Trọng nhiệt liệt hoan nghênh, chúc mừng, biểu dương Bộ GD&ĐT nói riêng, toàn ngành giáo dục nói chung đã thực hiện tốt các chủ trương đổi mới, quan điểm của Đảng về giáo dục.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định, từ ngày lập nước đến nay, Việt Nam chưa bao giờ, trong điều kiện còn thấp kém so với thế giới như hiện nay lại có được một nền giáo dục phát triển cả về quy mô, mạng lưới, phong phú các loại hình đào tạo, đội ngũ giáo viên hùng hậu, quan hệ quốc tế phát triển như vậy. Không chỉ quy mô, số lượng trường phát triển nhanh, đáp ứng nhu cầu học tập của người dân mà còn có những chính sách thể hiện sự quan tâm đặc biệt đến các đối tượng khó khăn, đối tượng chính sách, đồng bào dân tộc, các vùng nghèo, vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc…

Riêng từ sau Đại hội Đảng lần thứ XI đến nay, quy mô giáo dục, mạng lưới giáo dục tiếp tục có bước phát triển; chất lượng giáo dục các cấp học và trình độ đào tạo có tiến bộ; đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục tăng về số lượng, cải thiện về chất lượng; công tác quản lý giáo dục cũng có bước chuyển biến tích cực theo hướng tách quản lý nhà nước với quản trị của các cơ sở giáo dục; công bằng xã hội trong tiếp cận giáo dục được cải thiện. Hoạt động xã hội hóa và huy động các nguồn lực của nhà nước và xã hội phục vụ hoạt động giáo dục có nhìeu chuyển biến tích cực. Đặc biệt, trong năm đầu tiên thực hiện Nghị quyết Đại hội XI, toàn ngành đã có nhiều nỗ lực phấn đấu đổi mới và thu được những kết quả tốt đẹp. Các phong trào thi đua của ngành đi vào chiều sâu với nhiều tấm gương điển hình tiến tiến. Kỳ thi tốt nghiệp THPT và ĐH, CĐ được tổ chức tốt, ít có điều tiếng, tiêu cực. Đoàn học sinh Việt Nam tham gia học sinh giỏi quốc tế đều có giải, trong đó có nhiều huy chương Vàng. Đặc biệt, năm nay là năm đầu tiên đoàn học sinh Việt Nam tham gia Hội thi Khoa học và Kỹ thuật Quốc tế (Intel ISEF) giành được một giải Nhất…

Tổng Bí Thư cũng đánh giá cao việc cùng với sự quan tâm, lãnh đạo, tổ chức, quản lý giáo dục một cách trực tiếp, các đồng chí trong ngành, đặc biệt là Bộ GD&ĐT đã chủ trì phối hợp tốt với các cơ quan chức năng làm nhiều việc có ý nghĩa quan trọng cho sự nghiệp phát triển nhanh và bền vững của ngành giáo dục nói riêng và của đất nước nói chung, như việc xây dựng một loạt các văn bản, chiến lược, đề án…và hiện nay đang rất tích cực với Đề án đổi mới căn bản toàn diện giáo dục đào tạo; chăm lo củng cố, kiện toàn tổ chức nội bộ, tập thể lãnh đạo Bộ GD&ĐT đoàn kết, thống nhất.

Bên cạnh những kết quả, ưu điểm, Tổng Bí thư cũng thẳng thắn chỉ ra một số khuyết điểm, hạn chế liên quan đến vấn đề chất lượng; quản lý; chương trình, nội dung, phương pháp dạy học; kiểm tra, đánh giá… Tổng Bí thư cho rằng, chúng ta đã cố gắng, nỗ lực làm được nhiều việc nhưng chất lượng, hiệu quả giáo dục còn thấp, chưa được như mong muốn, chưa đáp ứng được yêu cầu, đặc biệt là giáo dục toàn diện, giáo dục đạo đức, giáo dục nghề nghiệp…; chưa giải quyết tốt quan hệ giữa tăng quy mô với nâng cao chất lượng, giữa dạy chữ với dạy người, dạy nghề; GD&ĐT có nơi còn bị thương mại hóa, chạy theo bằng cấp, thành tích ảo; chưa gắn đào tạo với sử dụng nguồn nhân lực…; khả năng tự học, tự nghiên cứu, tác phong công nghiệp, kỹ năng thực hành, khả năng giao tiếp, hợp tác trong công việc của người học còn hạn chế; trình độ ngoại ngữ, hiểu biết về công nghệ hiện đại của nhiều học sinh, sinh viên còn có khoảng cách khá xa, nhất là trong điều kiện hội nhập quốc tế. Chất lượng giáo dục đại học và giáo dục dạy nghề còn chưa theo kịp trình độ phát triển khoa học công nghệ và sự phát triển của xã hội.

Công tác quản lý giáo dục mặc dù có chuyển biến tốt, nhưng còn nhiều vấn đề phải tiếp tục đổi mới, cải tiến. Công tác chỉ đạo, điều hành của các cơ quan quản lý nhà nước còn bất cập, chậm đưa ra những quyết sách đồng bộ và hợp lý ở tầm vĩ mô để tháo gỡ khó khăn cho giáo dục. Hệ thống pháp luật, chính sách phát triển giáo dục còn thiếu đồng bộ và chậm đổi mới. Quản lý hệ thống giáo dục còn phân tán, phân cấp quản lý chưa hợp lý. Chất lượng giáo dục còn yếu kém, kỷ cương trong quản lý giáo dục đào tạo có nơi, có lúc còn bị buông lỏng. Nhiều hiện tượng tiêu cực trong giáo dục đào tạo gây bức xúc xã hội chậm được khắc phục.  Chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học, thi, kiểm tra, đánh giá... chậm được đổi mới, có mặt còn xa rời thực tiễn, hiệu quả chưa cao, nội dung giáo dục dù đã cố gắng đổi mới, nhưng còn nặng về lý thuyết, chưa phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học.... Chương trình giáo dục phổ thông còn nặng, hệ thống kiểm định chất lượng giáo dục và công tác nghiên cứu khoa học còn hạn chế...

Tổng Bí thư nhấn mạnh: Giáo dục là lĩnh vực rất quan trọng, nhưng cũng rất phong phú, đa dạng, liên quan đến nhiều lĩnh vực, các cấp, các ngành, đến toàn xã hội. Tổng Bí thư đề nghị, ngành giáo dục - đào tạo bám sát các quan điểm, tư tưởng chỉ đạo của Nghị quyết Đại hội toàn quốc lần thứ XI của Đảng, các nghị quyết của Trung ương, các chiến lược Chính phủ đã phê duyệt, các văn bản pháp luật đã ban hành, đồng thời xuất phát từ thực tiễn, để xác định rõ yêu cầu nhiệm vụ của ngành và kiên trì thực hiện.

Tổng Bí thư lưu ý, cần có tầm nhìn chiến lược, dài hạn. Cần làm rõ nội hàm đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo, phải chăng là đổi mới từ tư duy, mô hình, hệ thống tổ chức giáo dục, cơ chế vận hành, cơ chế quản lý, loại hình giáo dục, rồi phải có đội ngũ cán bộ, giáo viên, cơ sở vật chất, nguồn lực, điều kiện bảo đảm thực hiện đổi mới... Tổng Bí Thư nhấn mạnh, cần hình thành một triết lý về giáo dục, chú ý phát triển khoa học giáo dục Việt Nam, coi đây là nền tảng lý luận để tiến hành đổi mới giáo dục.

Tổng Bí thư đề nghị, trước mắt cần tập trung tạo chuyển biến mạnh mẽ trong một số lĩnh vực, quan tâm hơn nữa việc dạy đạo đức làm người, bồi dưỡng rèn luyện nhân cách con người, như Bác Hồ từng dạy: học là để làm người, rồi mới làm cán bộ để phục vụ đất nước, phục vụ nhân dân. Bên cạnh đó, cần tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng quản lý; phân cấp quản lý là đúng, nhưng không được buông lỏng kiểm tra, giám sát, đồng thời phải quan tâm giải quyết tốt những vấn đề bức xúc trong giáo dục, đào tạo.

Tổng Bí thư đề nghị ngành giáo dục - đào tạo hết sức quan tâm triển khai thực hiện nghiêm túc, có chất lượng, hiệu quả Nghị quyết Trung ương 4 Khóa XI về xây dựng Đảng. Xây dựng Đảng là xây dựng tổ chức, xây dựng con người, là điều kiện để bảo đảm thực hiện tốt những việc chúng ta đã đề ra. Cùng với cơ chế, chính sách, luật pháp, cần có tổ chức chặt chẽ, con người - cán bộ trong sạch. Ban cán sự Đảng Bộ GD&ĐT cần gương mẫu thực hiện và chỉ đạo thực hiện nghiêm túc, kiên trì trong toàn ngành, theo đúng quan điểm chỉ đạo của Trung ương.

Tổng Bí thư nhất trí cho rằng, sự nghiệp giáo dục là sự nghiệp của cả hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, là trách nhiệm chung, trước hết là nhà trường, gia đình và xã hội, các đoàn thể. Ai cũng phải giáo dục, tự mình giáo dục mình, rèn luyện mình, người đi giáo dục cũng phải được giáo dục... Tổng Bí thư mong muốn Bộ GD&ĐT làm tốt chức năng tham mưu, đề xuất, đôn đốc, phối hợp... nỗ lực hoàn thành tốt sứ mệnh thiêng liêng cao cả mà Đảng, Nhà nước, nhân dân giao phó - chăm lo sự nghiệp trồng người.