Dạy và học ngoại ngữ trong các cơ sở giáo dục quốc dân: Khó nhất là đội ngũ giáo viên

Đến thời điểm này đã qua hơn một năm Sở Giáo dục & Đào tạo triển khai Quyết định số 149/QĐ-UBND của UBND tỉnh về việc thực hiện Quyết định số 1400/QĐ-TTg ngày 30/9/2008 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án "Dạy và học ngoại ngữ trong các cơ sở giáo dục quốc dân giai đoạn 2008-2020". Trong quá trình thực hiện ngành Giáo dục đang vấp phải rất nhiều khó khăn, trong đó vấn đề cốt lõi chính là đội ngũ giáo viên (GV) - khâu quyết định thành bại của quá trình dạy học.

Mục tiêu của Đề án là triển khai dạy chương trình tiếng Anh 10 năm, bắt đầu từ lớp 3 đến hết THPT. Qua đó để các em học sinh có đủ năng lực sử dụng tiếng Anh một cách độc lập, tự tin trong giao tiếp, học tập, lao động và các hoạt động xã hội. Đối với lực lượng GV phải đạt trình độ B2 (đạt từ 60 đến 74 điểm theo thang điểm FCE) (khung năng lực ngoại ngữ Châu Âu) để dạy cấp tiểu học. HS sau khi học xong tiểu học đạt trình độ bậc 1. GV dạy cấp THCS đạt trình độ B2 (từ 75 đến 79 điểm theo thang điểm FCE), HS sau khi tốt nghiệp THCS đạt trình độ bậc 2. GV dạy cấp THPT phải có trình độ C1 (đạt từ 80 đến 100 điểm theo thang điểm FCE), HS sau khi tốt nghiệp THPT đạt trình độ bậc 3.

Theo đồng chí Trần Thị Mỹ Quang, Trưởng phòng Giáo dục Trung học, Sở Giáo dục & Đào tạo : "Trong số 907 GV tiếng Anh (biên chế 751, hợp đồng 156) của 3 cấp học thì số GV đào tạo đại học, cao đẳng không chính quy chiếm tới 588 người. Trong đợt khảo sát đầu năm 2012 đối với 95 GV đang dạy tiếng Anh tại 3 cấp học (tiểu học, THCS và THPT) thì chỉ có 10% đạt yêu cầu đề ra. Trong 4 kỹ năng: nghe, nói, đọc, viết thì GV yếu nhất là 2 kỹ năng nghe và nói. Ngành đã đề ra nhiều giải pháp, trước mắt tập trung khảo sát, đào tạo, bồi dưỡng lại về nghiệp vụ cho đội ngũ GV chưa đạt chuẩn về chất lượng. Năm 2012, ngành đã phối hợp với Đại học Thái Nguyên mở 10 lớp bồi dưỡng 4 kỹ năng (nghe, nói, đọc, viết) cho 160 cán bộ, GV các cấp. Sau khóa học, các học viên kiểm tra giữa kỳ và cuối kỳ đạt 30 điểm trở lên sẽ được đăng ký khảo sát năng lực tiếng Anh theo Chương trình First Certificate in English (FCE) của Cambridge University. Nhưng trong số 82 học viên tham gia thi chỉ có duy nhất 1 GV THCS đạt FCE-B2 đủ điểm để dạy cấp học hiện nay đang đảm nhiệm; 1 giáo viên THPT đủ điểm dạy cấp THCS và 3 giáo viên THPT đạt điểm số để dạy cấp tiểu học. Số còn lại không đủ điểm để dạy ở bất cứ cấp học nào.

Kết quả trên phản ánh đúng thực trạng đội ngũ GV tiếng Anh của tỉnh hiện nay. Gặp và trao đổi với thầy giáo Nguyễn Anh Tuấn, Tổ trưởng Tổ Ngoại ngữ, Trường THPT Chuyên Thái Nguyên - người tham gia khóa tập huấn, chúng tôi được thầy thẳng thắn cho biết: Trong quá trình giảng dạy, các thầy cô thiên về kỹ năng viết cho cho học sinh để các em thi đại học theo kiểu thi gì học nấy. Còn kỹ năng nghe và nói thì rất hạn chế, bản thân GV cũng yếu nhất về kỹ năng nghe. Trường tôi có 3 GV được tham gia khóa tập huấn của Sở tổ chức năm 2012. Khi Trường Đại học Cambridge Anh đánh giá, tôi đã mạnh dạn thi thử và đạt 79 điểm. Mặc dù điểm số của tôi cao nhất trong 82 học viên, song theo khung tham chiếu chung châu Âu đối với GV THPT là C1 (từ 80 đến 100 điểm theo thang điểm FCE) thì vẫn chưa đạt. Theo tôi kết quả đánh giá như trên là rất khách quan. Với đại trà các GV, để đạt được yêu cầu đề ra theo tôi là rất khó, nhất là số giáo viên tuổi đã bắt đầu cao, trước đây dạy các thứ tiếng khác, sau học thêm rồi chuyển sang dạy tiếng Anh…

Đúng như khẳng định của thầy giáo Nguyễn Anh Tuấn, từ kết quả khảo sát sau khóa tập huấn được công bố vào cuối tháng 11-2012 và kế hoạch tập huấn GV tiếng Anh năm 2013 do Sở GD&ĐT tổ chức vào ngày 30-3-2013 thì trong số 205 học viên được triệu tập, trừ thầy giáo Trịnh Đức Thảo, Trường THCS Độc Lập (T.P Thái Nguyên) người duy nhất đạt trình độ B2 (đạt từ 75-79 điểm theo thang điểm FCE) đủ điều kiện dạy cấp THCS thì số còn lại vẫn là các học viên năm trước thi không đạt phải tiếp tục học. Trao đổi với chúng tôi Thầy Thảo cho biết: "Thực tế qua các lớp tập huấn và kiểm tra cho thấy mặt bằng chung về chất lượng đội ngũ GV tiếng Anh của tỉnh còn thấp".

Theo đồng chí Vũ Thị Nga, Phó Giám đốc Sở Giáo dục & Đào tạo: "Khi bắt tay vào xây dựng kế hoạch thực hiện Quyết định số 1400, chúng tôi nhận thấy cái khó nhất không nằm ở khâu cơ sở vật chất mà lại chính là đội ngũ GV dạy tiếng Anh hiện nay. Qua kết quả kiểm tra khảo sát năng lực tiếng Anh của số GV sau khi tham gia tập huấn chúng tôi cho rằng để thực hiện thắng lợi Đề án này giải pháp mà ngành Giáo dục đề ra về trước mắt cũng như lâu dài chính là phải đào tạo lại, bồi dưỡng cho đội ngũ GV tiếng Anh hiện có cũng như xây dựng cơ chế tuyển dụng được đội ngũ GV tiếng Anh đạt chuẩn theo yêu cầu đề ra. Trên cơ sở nắm chắc thực trạng, hàng năm Sở xây dựng kế hoạch đào tạo lại, cũng như tạo điều kiện để những GV tiếng Anh có nhu cầu đi học nâng chuẩn theo các lớp học nâng cao. Sở đã ký kết biên bản phối hợp với Đại học Thái Nguyên và đơn vị có năng lực để thực hiện chương trình bồi dưỡng cho GV tiếng Anh nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, phương pháp giảng dạy. Hằng năm phối hợp với Hội đồng khảo thí tiếng Anh của Đại học Cambridge, Đại học Thái Nguyên để khảo sát năng lực tiếng Anh theo chương trình FCE hoặc tương đương để cấp chứng chỉ cho GV tham gia dạy tại các trường theo tiến độ của ngành đề ra. Với những GV dạy tiếng Anh sau khi tham gia bồi dưỡng và tự bồi dưỡng sau 4 năm kể từ ngày thực hiện Kế hoạch này mà khảo sát không đạt yêu cầu theo chuẩn Đề án của Chính phủ sẽ kiên quyết không bố trí giảng dạy ở những trường thực hiện Kế hoạch này.

Theo Quyết định 149/QĐ-UBND ngày 8/2/2012 của UBND tỉnh phê duyệt kế hoạch thực hiện Quyết định số 1400 của Chính phủ thì: sau 4 năm kể từ ngày ban hành kế hoạch dạy và học tiếng Anh trong các cơ sở giáo dục trên địa bàn tỉnh, GV đã tham gia bồi dưỡng và tự bồi dưỡng nhưng vẫn không đạt yêu cầu thì cấp có thẩm quyền sắp xếp, bố trí cho làm việc khác; nếu không sắp xếp, bố trí được thì giải quyết theo quy định hiện hành. Như vậy, thì kể cả số GV đã được tuyển dụng trong biên chế cũng không thể "chắc chân" khi kiểm tra không đạt yêu cầu đề ra. Để thực hiện thắng lợi Đề án dạy và học ngoại ngữ trong các cơ sở giáo dục, mỗi cán bộ, GV dạy tiếng Anh ở các cấp học, bậc học cần thay đổi nhận thức để việc tự học, tự bồi dưỡng và đổi mới phương pháp giảng dạy. Coi việc học tập, trau dồi không chỉ là đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của công việc mà là nhu cầu tự thân của mỗi người trong sự vận động phát triển không ngừng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Và việc đổi mới phương pháp dạy học chỉ thành công khi GV có động lực, tình cảm và tinh thần, trách nhiệm đối với học sinh, đối với nghề dạy học.