Cần sự đồng bộ để đổi mới chương trình, sách giáo khoa sau năm 2015

Ngày 5-4, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng (VHGDTNTN và NÐ) Quốc hội tổ chức hội nghị tham vấn chuyên gia về chương trình, sách giáo khoa phổ thông. Tới dự, có nhiều nhà khoa học, chuyên gia, cán bộ quản lý trong ngành giáo dục và đào tạo. Tại hội nghị, nhiều vấn đề "nóng" được phân tích, mổ xẻ chung quanh chương trình, sách giáo khoa hiện nay cũng như định hướng đổi mới sau năm 2015.  

Chương trình học nặng nề

Ðánh giá về chương trình, sách giáo khoa (CT, SGK) phổ thông hiện nay, các nhà khoa học, nhà quản lý đều cho rằng, nội dung bảo đảm chính xác, khoa học; xác định rõ vấn đề trọng tâm ở từng bài, từng chương; có sự thống nhất giữa nội dung, bố cục cấu trúc SGK.

Tuy nhiên, CT, SGK hiện vẫn còn nặng về nội dung, kiến thức, không phù hợp với mục tiêu giáo dục. Theo Thường trực Ủy ban VHGDTNTN và NÐ Quốc hội, một số nội dung trong CT chưa thật sự cơ bản, khối lượng kiến thức nhiều, gây nên sự quá tải. Nội dung CT mới chú trọng đến kiến thức cơ bản, chưa chú trọng việc tích hợp một cách hợp lý vào môn học các kỹ năng sáng tạo, kỹ năng sống, kỹ năng giao tiếp... Tính liên thông giữa CT giáo dục phổ thông với giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học (ÐH) còn mờ nhạt. Trong khi đó, SGK có nội dung nặng với phần lớn trình độ nhận thức của học sinh, nhiều thuật ngữ trừu tượng, tình huống gượng ép; kiến thức ở một số cuốn chưa cập nhật, bài tập còn yêu cầu cao hơn CT... Bộ Giáo dục và Ðào tạo (GD và ÐT) đã đưa ra giải pháp tình thế nhằm giảm tải CT thông qua việc bỏ bớt một số mục, bài trong SGK đã gây ảnh hưởng tính thống nhất, chặt chẽ, lô-gích khiến cả giáo viên và học sinh đều lúng túng.

Trên cơ sở phân tích kiểm chứng sản phẩm "đầu ra" là trình độ, năng lực học sinh sau khi học xong CT phổ thông kể từ khi Quốc hội ban hành Nghị quyết về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông (năm 2000), PGS, TS Ðặng Quốc Bảo (Trường ÐH Giáo dục - ÐH Quốc gia Hà Nội) nhìn nhận: CT, SGK hiện nay còn chậm tạo ra các hiệu ứng tích cực cho công cuộc chấn hưng giáo dục. Ði vào cụ thể, GS, NGND Nguyễn Lân Dũng cho rằng: CT phổ thông như môn Sinh học hiện nay đưa ra những kiến thức học sinh không thể nhớ; đưa toàn bộ CT của bậc ÐH vào phổ thông, bắt học sinh nhớ những cái không đáng nhớ. Trong khi đó, PGS Văn Như Cương, Hiệu trưởng Trường THPTDL Lương Thế Vinh (Hà Nội) cho rằng, CT giáo dục hiện nay thiếu tính toàn diện, nặng tính hàn lâm, nhẹ về thực tiễn, kỹ năng thực hành. Nhiều kiến thức trong chương trình hoàn toàn không cần thiết đối với bậc phổ thông. Ðơn cử trong môn Toán ở bậc phổ thông, nếu không là giáo viên dạy toán thì không cần đến kiến thức về số phức. Tuy nhiên, kiến thức nêu trên vẫn phải dạy, học, thậm chí năm nào cũng có trong đề thi tốt nghiệp THPT.

Ðổi mới đồng bộ

Thực tế đặt ra yêu cầu đổi mới CT, SGK cấp thiết. Bộ GD và ÐT đang tích cực chuẩn bị đề án đổi mới CT, SGK sau năm 2015 với mục tiêu: Ðáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, cho đến nay, nhiều vấn đề cơ bản vẫn chưa đồng bộ, thống nhất. PGS, TS Trần Thị Tâm Ðan cho rằng: Cần có sự đổi mới đồng bộ vì phần lớn các trường phổ thông không đủ điều kiện thực hiện giáo dục toàn diện. Theo PGS, TS Trần Thị Tâm Ðan: "Trong đổi mới CT, SGK đề ra vấn đề tăng cường thực hành nhưng nhà trường phổ thông lại nghèo nàn thì lấy gì để học sinh thực hành?". Vì vậy, cần khảo sát xem bao nhiêu trường phổ thông đủ điều kiện để thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện. Ngoài các hoạt động của Bộ GD và ÐT, Chính phủ cần chỉ đạo UBND các cấp tăng cường xây dựng cơ sở vật chất nhằm đồng bộ với đổi mới CT, SGK. Ðáng chú ý, gần 30 năm đổi mới giáo dục nước ta chưa bao giờ đặt vấn đề đổi mới đào tạo giáo viên ở các trường sư phạm. Vì vậy, để đổi mới CT, SGK cần phải tính đến việc đổi mới từ các trường sư phạm. Trong khi đó, GS Nguyễn Ðức Chính (Trường ÐH Giáo dục - ÐH Quốc gia Hà Nội) lại cho rằng: Ðể đổi mới CT, SGK thành công, cần đổi mới hoàn toàn cách kiểm tra, đánh giá. Vì cách kiểm tra, đánh giá như hiện nay đang trở thành gánh nặng với người học, xã hội. Ðánh giá phải vì sự tiến bộ của người học chứ không phải xem người học được gì.

Theo Thứ trưởng Giáo dục và Ðào tạo Nguyễn Vinh Hiển: Hiện nay, vấn đề đổi mới CT, SGK còn nhiều ý kiến khác nhau. Vì vậy, thời gian tới, cần tìm được cách hiểu, đánh giá sao cho đồng nhất. Việc đổi mới CT, SGK cần đồng bộ các yếu tố như: Ðào tạo của các trường sư phạm, giảng dạy ở trường phổ thông, tăng cường cơ sở vật chất cũng như phương pháp quản lý... Mặt khác, cần có hệ thống văn bản pháp quy quy định việc viết, xây dựng CT, tổ chức biên soạn SGK, kiểm định... Chủ nhiệm Ủy ban VHGDTNTN và NÐ của Quốc hội, GS, VS Ðào Trọng Thi cho rằng: CT, SGK trong thời gian vừa qua cũng đáp ứng được yêu cầu, mục đích giáo dục nhưng cũng bộc lộ nhiều hạn chế. Thiết kế được một CT, bộ SGK tốt sẽ bảo đảm thành công trong việc phát triển giáo dục phổ thông. Tuy nhiên, cần phải chuẩn bị các điều kiện về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên để có thể thực hiện tốt CT, SGK mới. Ngược lại, CT thiết kế cần phù hợp khả năng thực tế về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên. Có thể chương trình tiên tiến nhưng đội ngũ chưa dạy được, cơ sở vật chất chưa đáp ứng được thì cuối cùng học trò nhận được vẫn chưa phải những kỹ năng, năng lực mong muốn. Vì vậy, đợt đổi mới CT, SGK tới cần làm một cách toàn diện, hệ thống gồm tất cả các yếu tố để bảo đảm chất lượng. Ủy ban VHGDTNTN và NÐ của Quốc hội sẽ tiếp thu đầy đủ các ý kiến đóng góp của nhà khoa học, chuyên gia, cán bộ quản lý trong GD và ÐT và tập trung hoàn thiện báo cáo nhằm hoàn thành chương trình hoạt động giám sát chuyên đề "Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo đảm chất lượng và CT, SGK giáo dục phổ thông" của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và góp phần hoàn thiện Ðề án Ðổi mới CT và SGK giáo dục phổ thông sau năm 2015 một cách hiệu quả.