Tăng cường dạy tiếng Việt cho trẻ em dân tộc thiểu số

Tuổi mầm non, trẻ mới bắt đầu quá trình học nói, nên việc cung cấp vốn tiếng Việt cho trẻ, đặc biệt là đối với trẻ là con em đồng bào dân tộc thiểu số là vô cùng quan trọng. Đây chính là nền tảng quan trọng giúp trẻ tiếp thu kiến thức tốt ở bậc học cao hơn. 

Để thực tế về vấn đề này, chúng tôi đến điểm Trường Mầm non Khuổi Mèo, xã Sảng Mộc (Võ Nhai). Trong lớp học giữa quả đồi lộng gió, những manh chiếu được trải trên nền đất là nơi để cô và trò lớp mẫu giáo 5 tuổi học. Quan sát suốt giờ học, chúng tôi thấy cô giáo Hoàng Thị Kim Thoa rất vất vả để hướng dẫn các cháu. Khi yêu cầu học sinh ngồi theo hàng, ngoài phát âm bằng tiếng Việt, cô dùng cả tiếng mẹ đẻ của học sinh để nói. Ngoài số đồ dùng dạy học được trang bị, chúng tôi nhận thấy các cô tận dụng rất nhiều vật dụng sẵn có của địa phương, thậm chí cả những vỏ lon bia, chai nước, hộp cát tông để làm đồ dùng, đồ chơi cho trẻ. Cô giáo bày ra từng vật dụng như: xô, cốc, chậu... rồi phát âm từng từ một cho trẻ đọc theo. Cô giáo Hoàng Thị Kim Thoa tâm sự: Lớp em phụ trách có 15 cháu, toàn bộ là con em đồng bào Mông. Khi ra lớp các cháu đều nói bằng tiếng mẹ đẻ, không nghe được tiếng Việt. Bản thân em là người dân tộc Tày, khi được phân công lên đây giảng dạy em phải học thêm tiếng bản địa để có thể giao tiếp, cũng như giảng dạy thuận lợi hơn. Khi dạy trẻ, chúng em phải xác định trước những loại từ, câu nào sẽ sử dụng, các điệu bộ cử chỉ để ra hiệu cho trẻ hiểu ý đồ của mình. Lúc đầu dạy từ 1-2 từ dễ hiểu kết hợp với hành động như: Đứng lên, ngồi xuống... Ngoài ra, em còn sử dụng các biện pháp dạy trẻ học tiếng Việt qua kể chuyện, đóng vai.

Nếu như không có cách làm sáng tạo như cô Thoa và các thầy cô dạy học mầm non thì khả năng phát triển ngôn ngữ tiếng Việt của học sinh dân tộc thiểu số là rất hạn chế, điều đó sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình học tập sau này của các em. Cô giáo Ma Thị Nở, Hiệu trưởng Trường Mầm non Sảng Mộc thông tin: Trường Mầm non Sảng Mộc có điểm chính tại xóm Bản Chương, và 4 điểm lẻ ở Bản Chấu, Khuổi Chạo và Nà Lay. Năm học này toàn trường có 12 lớp (4 nhà trẻ, 8 mẫu giáo) với 230 học sinh, 100% là dân tộc thiểu số. Đối với các cháu con em đồng bào Tày, Dao, Nùng khi ra lớp còn bập bẹ được một số câu tiếng Việt, còn 75 cháu con đồng bào Mông thì chỉ biết tiếng mẹ đẻ. Ban Giám hiệu Nhà trường đã chỉ đạo cán bộ, giáo viên đẩy mạnh tuyên truyền để các phụ huynh tích cực hợp tác với nhà trường, cùng thống nhất dạy tiếng Việt cho trẻ mọi lúc, mọi nơi. Đặc biệt khi trẻ ở nhà, các thành viên trong gia đình cần dùng tiếng Việt giao lưu với trẻ thường xuyên. Trong giờ học, các giáo viên gần gũi trò chuyện với trẻ kết hợp với cử chỉ, hành động để trẻ dần được làm quen với tiếng Việt một cách tự nhiên, không gò bó. Đối với các điểm trường lẻ, Nhà trường bố trí những giáo viên biết tiếng dân tộc thiểu số lên giảng dạy để thuận tiện trong việc giao tiếp với học sinh và phụ huynh học sinh.

Là người nhiều năm dạy học ở các điểm trường, thông thạo tiếng Mông, cô giáo Trịnh Thị Máy, Phó Hiệu trưởng Nhà trường chia sẻ: “Dạy tiếng Việt cho trẻ nói chung, dạy tiếng dân tộc nói riêng đều bắt đầu bằng việc dạy và phát triển vốn từ cho trẻ. Trước hết dạy trẻ tập nói các từ gần gũi, sau đó các câu nói đơn giản, rồi mới đến câu phức tạp. Khi trẻ mới bắt đầu học tiếng Việt, cô giáo dạy một vài từ trong một ngày. Khi trẻ đã có một số vốn từ nhất định, mức độ tiếp thu ngôn ngữ của trẻ nhanh hơn thì cô giáo có thể dạy trẻ số từ nhiều hơn. Sau khi giúp trẻ làm quen và nắm được 29 chữ cái trong tiếng Việt, giáo viên tiến hành cho trẻ tham gia các trò chơi, cho trẻ tập tô chữ cái giúp trẻ dần dần nắm được toàn bộ hệ thống chữ cái qui định trong chương trình, đồng thời chính xác hoá cách phát âm. Do đặc điểm của lứa tuổi nên việc giáo dục trẻ mẫu giáo được tiến hành theo phương châm học bằng chơi, chơi mà học. Đối với các cháu mẫu giáo 5 tuổi sẽ có khả năng học được từ 300 đến 500 từ tiếng Việt trong một năm”.

Hiệu quả của việc tăng cường tiếng Việt cho trẻ dân tộc thiểu số đã được Nhà trường thẩm định vào cuối năm học vừa qua với khoảng 95% số trẻ nói được tiếng việt khá lưu loát, đủ câu, đủ ý; chỉ còn khoảng 0,5% số trẻ nói chưa được thành thạo nhưng cũng đã nghe và hiểu được tiếng Việt. Trao đổi với chúng tôi, 2 cô giáo Nguyễn Thị Chí và Hoàng Thị Thương, dạy lớp 1, Trường Tiểu học và THCS Tiên Sơn, Sảng Mộc đều khẳng định: Nhờ có việc tăng cường tiếng Việt cho trẻ dân tộc thiểu số ở bậc mầm non, nên khi các em vào lớp 1, giáo viên đỡ vất vả đi rất nhiều trong việc dạy các cháu phát âm đúng 29 chữ cái tiếng Việt. Ngoài việc học, trẻ đã mạnh dạn tự tin khi giao tiếp với cô giáo, với bạn bè lúc ở nhà cũng như lúc ở trường.