Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) đã được thực thi lần đầu tiên ở nước ta từ 1/1/2009. Đây là chính sách nhằm hoàn thiện hơn hệ thống chính sách về bảo đảm an sinh xã hội.
Tham gia BHTN, ngoài được trợ cấp thất nghiệp, được hưởng BHYT khi bị mất việc làm, quan trọng hơn, người lao động (NLĐ) còn được tạo điều kiện học nghề, tìm kiếm việc làm để trở lại thị trường lao động trong thời gian sớm nhất.
Theo thống kê, hằng năm nước ta có từ 1,1-1,2 triệu người bước vào độ tuổi lao động, nhưng khả năng thu hút lao động của nền kinh tế có mức độ. Nền kinh tế nước ta đang ở vào thời kỳ hội nhập, ngoài những thành tựu đạt được, chúng ta cũng phải đối mặt với tình trạng thất nghiệp ngày càng tăng, nhất là ảnh hưởng từ khủng hoảng kinh tế. Chính vì vậy, chính sách BHTN ra đời được đánh giá sẽ là giải pháp hữu ích, góp phần bảo đảm an sinh xã hội khi phải đối mặt với khủng hoảng kinh tế.
Tuy nhiên, để chính sách này được ứng dụng thành công vào thực tế, bảo đảm được các mục tiêu đặt ra, đòi hỏi vai trò, trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước, nhận thức và sự tham gia của người sử dụng lao động (NSDLĐ) và NLĐ trong quá trình thực thi chính sách. Vấn đề thu phi BHTN là một trong những mối quan tâm hàng đầu khi mà từ lâu tình trạng nợ, trốn đóng phí BHXH của các DN đã trở nên nghiêm trọng. Đối tượng tham gia BHTN là những NLĐ ký hợp đồng lao động hoặc hợp đồng công việc từ 12 tháng trở lên và những DN có trên 10 lao động. Do vậy, chính sách này liệu có thực sự hữu ích, khi mà những NLĐ thời vụ, lao động ở các làng nghề... chiếm một tỷ lệ không nhỏ trong lực lượng lao động, cũng là những người dễ bị "cắt giảm" thì lại không thuộc đối tượng được tham gia và hưởng BHTN. Vấn đề quản lý đối tượng được hưởng BHTN, trình tự, thủ tục để được hưởng chế độ BHTN... nếu không được triển khai chặt chẽ sẽ ảnh hưởng đến kết quả của chính sách.
Theo đánh giá của các chuyên gia, chính sách BHTN mà chúng ta áp dụng là tương đối toàn diện. Ngoài được trợ cấp mất việc, được hưởng BHYT trong thời gian mất việc, NLĐ còn được hỗ trợ học nghề và giới thiệu việc làm. Tuy nhiên, theo ông Lê Quang Trung, với mục đích hỗ trợ NLĐ vượt qua khó khăn khi bị mất việc và sớm trở lại thị trường lao động để ổn định cuộc sống thì khoản tiền trợ cấp thất nghiệp chỉ là mang tính tạm thời và được hưởng nhiều hay ít tùy thuộc vào thời gian tham gia của NLĐ. Vấn đề hỗ trợ học nghề và giới thiệu việc làm mới là quan trọng và cần được quan tâm. Vì thế, theo ông Trung, trong thời gian tới, các cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra, rà soát, xử phạt để nâng cao hiệu quả dịch vụ dạy nghề, giới thiệu việc làm cho NLĐ bị mất việc.
Theo quy định, thời gian NLĐ được hưởng trợ cấp thất nghiệp là 3 tháng, nếu có từ đủ 12 tháng đến dưới 36 tháng đóng phí BHTN và nhiều nhất cũng chỉ là 12 tháng, nếu có từ đủ 140 tháng đóng BHTN. NLĐ cần nhận thức rằng, khoản trợ cấp này là hữu ích, nhưng cũng chỉ mang tính tạm thời. Điều quan trọng là NLĐ phải làm sao sớm tìm lại được việc làm để tự ổn định cuộc sống mà không nên ỷ lại vào trợ cấp thất nghiệp, tránh tạo gánh nặng cho quỹ BHTN.
