Dấu hiệu nhận biết bán hàng đa cấp bất chính

Bán hàng đa cấp hay tiếp thị đa cấp là một hình thức bán lẻ đã xuất hiện ở Việt Nam vào khoảng đầu năm 2000 và phát triển với tốc độ rất nhanh. Đến nay đã có hàng chục doanh nghiệp bán hàng đa cấp đang hoạt động với các mặt hàng kinh doanh chủ yếu liên quan đến sức khỏe con người như thực phẩm chức năng, đồ uống dinh dưỡng, mỹ phẩm, máy ozone và các đồ dùng gia đình như máy massage, nồi cơm điện…

Tuy nhiên, hình thức bán hàng đa cấp này đang biến tướng với mục đích trục lợi, lừa gạt người tiêu dùng. Một số công ty bán hàng đa cấp đã “biến mất tăm” sau khi đã thu lời bất chính thông qua việc lừa gạt những người dân nhẹ dạ cả tin, để lại cho họ và gia đình, bạn bè, đồng nghiệp mối bất hòa và những thiệt hại về kinh tế.

Gần đây, trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên, đặc biệt là tại một số huyện vùng sâu, xa đã xuất hiện nhiều hội nghị khách hàng của các công ty bán hàng đa cấp. Phần đa trong các hội nghị đó, người ta đã quảng cáo quá mức, tâng bốc các sản phẩm của công ty mình đang bán lên gấp trăm lần so với công dụng thực tế: Thực phẩm chức năng thì biến thành thuốc chữa bách bệnh; một số đồ trang sức thì được phù phép là có công năng, năng lượng siêu nhiên chữa bách bệnh, chống gió, trừ tà… Tuy nhiên, theo qui định của Bộ Y tế, tất cả các loại dược liệu, thuốc chữ bệnh, thiết bị y tế nhập ngoại hoặc đang lưu hành tại Việt Nam đều phải được đăng ký và có sự kiểm duyệt khắt khe của các cơ quan chức năng và Bộ Y tế. Hơn nữa, các loại thuốc chữa bệnh, thiết bị y tế là những mặt hàng nằm trong danh mục cấm kinh doanh theo phương thức bán hàng đa cấp.

Để giúp cho người dân phòng tránh được các “chiêu lừa” của các công ty bán hàng đa cấp bất chính, chúng tôi xin nêu một số dấu hiệu để phân biệt và nhận dạng hoạt động bán hàng đa cấp bất chính:

Đó là mô hình trả thưởng của thành viên của mạng lưới bán hàng. Nếu hoa hồng của một thành viên có được từ doanh số bán hàng của thành viên đó thì đó là dấu hiệu của bán hàng đa cấp hợp pháp, nhưng nếu khoản thu nhập được doanh nghiệp trả cho thành viên do đã giới thiệu thêm các thành viên khác vào mạng lưới thì đó chính là dấu hiệu của doanh nghiệp kinh doanh bất chính.

Doanh nghiệp bán hàng đa cấp bất chính thường bắt buộc người tham gia phải mua một lượng hàng hóa ban đầu với giá tiền cao hơn giá trị bán ngoài thị trường nhiều lần mà không được hoàn lại và số hàng hóa này thường không có hóa đơn, chứng từ rõ ràng. Ví dụ, máy ozone được Công ty Sinh Lợi bán với giá 3 triệu đồng, gấp 3 lần giá thị trường của sản phẩm, đầu đĩa DVD giá 4,5 triệu đồng, đồng hồ đeo tay 3,5 triệu đồng, bộ mỹ phẩm 3 triệu đồng, … Thông thường, các sản phẩm của các công ty bán hàng đa cấp bất chính không được quảng cáo và rao bán trong các chợ và siêu thị và để có thể trở thành viên của mạng lưới bán hàng, một điều kiện bắt buộc là phải mua sản phẩm của công ty. Sau khi sản phẩm đã được bán cho thành viên đầu tiên, công ty sẽ không chịu trách nhiệm hoàn lại tiền cũng như không có chính sách bảo hành, hậu mãi gì đối với các sản phẩm bán ra. Mục đích của người mua không phải là để sử dụng sản phẩm mà là để trở thành thành viên của mạng lưới và lôi kéo được những người khác tham gia và hưởng hoa hồng trên chính việc tham gia của những người đó.

Một doanh nghiệp bán hàng đa cấp bất chính sẽ không minh bạch về địa điểm đặt trụ sở chính, không có con dấu và không đăng ký hoạt động kinh doanh với các cơ quan có trách nhiệm, hoặc có đăng ký trụ sở chính nhưng lại không đăng ký kinh doanh cho các chi nhánh mới mở. Hơn thế, nhiều công ty bán hàng đa cấp đã chuyển địa bàn hoạt động vào vùng sâu, vùng xa, nơi người dân (chủ yếu là nông dân) ít có điều kiện tiếp cận với các thông tin mới và dễ bị “lôi kéo” tham gia vào mạng lưới bán hàng.

Có thể nói, nếu chúng ta nắm vững bản chất của hoạt động bán hàng đa cấp sẽ không khó khăn để có thể nhận biết các dấu hiệu của bán hàng đa cấp bất chính và trên cơ sở đó có biện pháp xử lý thích hợp, bảo đảm quyền kinh doanh hợp pháp của các doanh nghiệp, đồng thời bảo vệ được quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng. Việc các doanh nghiệp bán hàng đa cấp bất chính, với mục đích trục lợi trên địa bàn hiện nay cần được các cơ quan chức năng sớm vào cuộc ngăn chặn.