Chuyện về Đội 36 Thanh niên xung phong

“Chín năm làm một Điện Biên Nên vành hoa đỏ, nên thiên sử vàng” Thấy tôi nhẩm đọc bài thơ “Hoan hô chiến sĩ Điện Biên” của cố nhà thơ Tố Hữu, ông Hà Nhân Thăng, Chủ tịch Hội cựu Thanh niên xung phong (TNXP) tỉnh suy tư, bảo: Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, chúng ta đều biết đến những người TNXP trực tiếp tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ, nhưng còn có một Đội TNXP ít người biết đến, song cực kỳ quan trọng, đó là Đội 36 TNXP do Bác Hồ trực tiếp chỉ đạo thành lập. Nhiệm vụ của Đội là bảo vệ an toàn cho ATK Trung ương; củng cố, nâng cấp toàn diện cơ sở hạ tầng ATK và sau này về Hà Nội làm công tác chuẩn bị đón Bác Hồ, Trung ương Đảng.  

Mới đó đã mấy mươi năm trôi qua, các cựu TNXP ngày ấy bây giờ người còn, người mất, nhưng những năm tháng hào hùng, oanh liệt của một thời đạn lửa đã đi vào sử sách, đọng lại thành dấu ấn di tích lịch sử trên quê hương cách mạng của 2 tỉnh Thái Nguyên và Tuyên Quang. Để hôm nay, khi nhắc nhớ lại, những người trong cuộc - dù đã ở tuổi “xưa nay hiếm” - nhưng trong lòng ai cũng ắp đầy niềm tự hào về một thời trẻ trung, được cống hiến tuổi thanh xuân của mình cho Tổ quốc. Đội 36 TNXP được thành lập năm 1953, với 2.500 cán bộ, đội viên, biên chế thành 17 đại đội, mang phiên hiệu từ Đại đội 261 đến 277. Đồng chí Tạ Quang Chiến được chỉ định làm Đội trưởng; đồng chí Nguyễn Đình Chữ làm Bí thư Đảng ủy, cơ quan Đội đóng ở khu vực đèo Muồng (Định Hóa).

Ngay sau khi thành lập, Đội 36 TNXP đã phát huy được vai trò của mình trước yêu cầu của Đảng, Nhà nước. Trong thời gian từ năm 1953 đến tháng 5/1954, Đội đã thực hiện mở mới, mở rộng và khôi phục được hàng trăm ki-lô-mét đường bộ; đào hàng nghìn mét giao thông hào và nhiều hầm trú ẩn xuyên núi, bảo đảm cho bộ đội và nhân dân tránh được sự đánh phá ác liệt của địch; đồng thời bảo vệ an toàn cho Bác Hồ, các đồng chí cán bộ cao cấp của Đảng, Nhà nước và các cơ quan trực thuộc Trung ương. Trong thời gian này, các cán bộ, đội viên Đội 36 TNXP đã khai thác, vận chuyển hàng trăm mét khối gỗ để dựng lên những khu nhà ở, nhà kho hậu cần phục vụ công cuộc kháng chiến. Các đội viên cũng tham gia vận chuyển, cung cấp cho chiến dịch Điện Biên Phủ hàng trăm tấn lương thực, thực phẩm. Nhiều đường dây liên lạc hữu tuyến được Đội lắp đặt, bảo trì phục vụ liên lạc thông suốt. Cũng trong 2 năm này, Đội có phương án tác chiến sẵn sàng bảo vệ Bác Hồ, Trung ương Đảng và bổ sung quân số cho các đơn vị bộ đội chủ lực chiến đấu trong chiến dịch Điện Biên Phủ. Theo ông Tạ Quang Chiến: Những TNXP ngày ấy đã làm việc trong điều kiện hết sức khó khăn, thiếu thốn, dụng cụ làm việc chỉ có dao, cuốc, xẻng... Trong điều kiện như vậy, các cán bộ, đội viên đã cùng nhau khắc phục mọi khó khăn, vượt lên gian khổ để hoàn thành mọi nhiệm vụ trên giao, điển hình như việc làm nhà ở cho Bác Hồ, nhà ngoại giao, nhà làm việc cho nhân viên Văn phòng Chính phủ. Nhờ có sự cố gắng vượt mọi khó khăn, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, cán bộ, đội viên Đội 36 TNXP vinh dự 8 lần được Bác Hồ đến thăm, động viên, khen thưởng. 20 cá nhân trong Đội được Bác Hồ tặng Huy hiệu. Bác nhiều lần tặng cho Đội mỡ nước, gạo nếp, đường phèn và 20 lưỡi câu, dây câu…

Sau Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, Đội 36 TNXP về Hà Nội tiếp quản Thủ đô, làm nhiệm vụ chuẩn bị nơi ăn ở, làm việc cho Bác Hồ. Rồi dựng Lễ đài trên Quảng trường Ba Đình; làm Đài tưởng niệm các Anh hùng liệt sĩ ở kề đường Bắc Sơn; mở rộng Quảng trường Ba Đình. Ngày 1/1/1955, Bác Hồ, Trung ương Đảng trở về Hà Nội, cán bộ, đội viên Đội 36 TNXP đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ làm tiêu binh bảo vệ lễ đài, canh gác nhiều điểm chốt quan trọng, góp phần cùng các lực lượng bảo vệ an toàn cho những đoàn diễu binh, tuần hành. Theo yêu cầu nhiệm vụ, ngay sau khi về tiếp quản lại Thủ đô, 2 đại đội thuộc Đội 36 TNXP được điều động tăng cường đến mỏ than Mạo Khê (Quảng Ninh), tham gia khai thác than cung cấp cho Nhà máy điện Yên Phụ và Nhà máy nước Hà Nội. Các đơn vị còn lại tham gia phục vụ việc khôi phục các tuyến đường sắt từ Hà Nội đến Hải Phòng, Thanh Hóa, Lào Cai.

Với tinh thần tiên phong, sẵn sàng đi tới những nơi khó khăn, gian khổ nhất và làm bất cứ việc gì, nên  trong mọi hoàn cảnh, Đội 36 TNXP đều hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược và những ngày đầu hòa bình lập lại, Đội 36 TNXP được ví như một mái trường, đã đào tạo, rèn luyện cho hàng trăm cán bộ, chiến sĩ trưởng thành trên mọi mặt, trong đó có nhiều cán bộ trung, cao cấp có uy tín trước Đảng, Nhà nước và nhân dân. Nhân kỷ niệm 65 năm Ngày truyền thống lực lượng TNXP Việt Nam (15/7/1950 - 15/7/2015); 62 năm ngày thành lập đơn vị, Đội 36 TNXP đã được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Với những cựu TNXP Đội 36, đây là niềm vinh dự lớn, là nguồn động viên, khuyến khích mỗi người tiếp tục phát huy truyền thống cao đẹp của lực lượng TNXP trên mặt trận mới hôm nay.