Những năm qua, nước ta đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong công tác phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng. Theo kết quả điều tra năm 2015 của Viện Dinh dưỡng (Bộ Y tế) cho thấy, tỷ lệ thiếu vi chất dinh dưỡng có xu hướng giảm so với điều tra quốc gia năm 2010. Tuy nhiên, tốc độ này giảm chậm và vẫn ảnh hưởng tới sức khỏe cộng đồng, nhất là với trẻ em, phụ nữ có thai, phụ nữ tuổi sinh đẻ đồng thời có sự khác biệt giữa các vùng.
Như chgungs ta đã biết, vi chất dinh dưỡng gồm các loại vitamin và chất khoáng rất cần cho người dù chỉ cần số lượng nhỏ nhưng không thể thiếu. Đó là các loại vitamin như: vitamin A, D, E, K, vitamin C, các vitamin nhóm B và các khoáng chất như sắt, kẽm, i-ốt…
Ở Việt Nam, theo điều tra năm 2014 – 2015 của Viện Dinh dưỡng, tỷ lệ thiếu máu ở trẻ em dưới 5 tuổi là 27,8%; tỷ lệ này ở miền núi là 31,2%, nông thôn là 28,4% và ở thành thị là 22,2%. Tỷ lệ thiếu máu ở phụ nữ có thai là 32,8% và tỷ lệ này ở phụ nữ không có thai là 25,5%. Tỷ lệ thiếu vitamin A tiền lâm sàng ở trẻ em dưới 5 tuổi là 13%; trong đó, tỷ lệ này cao ở miền núi (16,1%), nông thôn (13,1%) và thấp hơn ở thành thị (8,2%). Tỷ lệ thiếu kẽm ở trẻ em dưới 5 tuổi rất cao tới 69,4%; đặc biệt tại miền núi là 80,8%, nông thôn là 71,6% và ở thành thị là 49,7%...
Các số liệu trên cho thấy, ở trẻ dưới 5 tuổi hiện nay có gần 1/3 bị thiếu máu và hơn 2/3 bị thiếu kẽm. Theo ước tính, Việt Nam có khoảng 7,5 triệu trẻ em dưới 5 tuổi; trong đó, số trẻ em bị thiếu vitamin A tiền lâm sàng là gần 1 triệu trẻ…
Điều này là do khẩu phần ăn không đảm bảo cung cấp đủ các vi chất dinh dưỡng cho nhu cầu cơ thể. Theo điều tra của Viện Dinh dưỡng, khẩu phần ăn của người dân Việt Nam hầu hết không đáp ứng đủ 100% nhu cầu về vitamin và chất khoáng. Vi chất dinh dưỡng từ thức ăn có nguồn gốc động vật cho giá trị sinh học cao hơn, cơ thể dễ hấp thu và sử dụng hơn so với thức ăn nguồn gốc thực vật. Tuy nhiên, các thức ăn động vật đều có giá thành cao nên người dân, nhất là người nghèo ít có cơ hội sử dụng thường xuyên; đặc biệt là người dân ở nông thôn, miền núi và các vùng khó khăn.
Thiếu một số vi chất dinh dưỡng quan trọng (như i-ốt, vitamin A, sắt, kẽm) mặc dù rất khó phát hiện song có thể dẫn đến hậu quả to lớn. Thiếu vi chất dinh dưỡng dễ dẫn đến mù lòa, tổn thương não, thai chết lưu, tăng nguy cơ dị tật ống thần kinh, tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng và tử vong ở phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ, giảm năng suất lao động ở người trưởng thành. Thiếu vi chất dinh dưỡng ảnh hưởng bất lợi đến sự phát triển cả về thể chất và trí tuệ của trẻ. Thiếu vi chất dinh dưỡng được gọi là “nạn đói tiềm ẩn” do khó phát hiện. Khi các triệu chứng biểu hiện thành bệnh đặc trưng như: thiếu máu, khô mắt do thiếu vitamin A thì dễ phát hiện nhưng sự tăng trưởng và phát triển cả về thể chất và trí tuệ của trẻ đã bị ảnh hưởng trong thời gian dài.
Phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng là một cuộc chiến bền bỉ để đẩy lùi “nạn đói tiềm ẩn”, nâng cao năng lực lao động, phát triển trí tuệ, tầm vóc, chất lượng cuộc sống và sức khỏe của người dân. Chiến lược phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng hiện nay là kết hợp đồng thời nhiều giải pháp. Trong đó, cấp bách nhất là phải bổ sung vi chất dinh dưỡng cho đối tượng có nguy cơ cao để khắc phục nhanh chóng, kịp thời tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng. Tiếp đó là tăng cường vi chất dinh dưỡng vào thực phẩm; đạng hoá bữa ăn là biện pháp cải thiện tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng cách lâu dài và bền vững.
Tăng cường vi chất dinh dưỡng vào các thực phẩm thiết yếu là biện pháp đơn giản, hiệu quả, dễ đạt độ bao phủ cao và có tính bền vững để giảm thiếu hụt các vi chất dinh dưỡng trong bữa ăn hàng ngày. Người tiêu dùng cần có đầy đủ thông tin, kiến thức về vai trò của vi chất dinh dưỡng đối với sức khỏe để lựa chọn thực phẩm đảm bảo. Những thực phẩm bắt buộc tăng cường vi chất dinh dưỡng bao gồm: Muối ăn trực tiếp, dùng trong chế biến thực phẩm cần được tăng cường i-ốt; bột mỳ cần được tăng cường sắt và kẽm; dầu thực vật có chứa một trong các thành phần dầu đậu nành, dầu cọ, dầu hạt cải và dầu lạc phải tăng cường vitamin A...
Vi chất dinh dưỡng cần thiết cho tăng trưởng, phát triển trí tuệ, tầm vóc, nâng cao sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Tại Việt Nam, trẻ em dưới 5 tuổi cần được uống bổ sung vitamin A liều cao và thuốc tẩy giun mỗi năm 2 lần. Năm nay, Ngày vi chất dinh dưỡng có chủ đề “Hãy sử dụng các thực phẩm có bổ sung vi chất dinh dưỡng hàng ngày”. Để thực hiện bổ sung vitamin A đầy đủ cho trẻ em và phụ nữ sau sinh, Viện Dinh dưỡng đã cấp hơn 6 triệu liều viên nang vitamin A cho trẻ từ 6-36 tháng tuổi, bà mẹ sau đẻ trong vòng 1 tháng tại 63 tỉnh, thành phố. Riêng 22 tỉnh khó khăn (nơi có tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi cao), đối tượng uống vitamin A liều cao còn được mở rộng đối với trẻ từ 37-60 tháng tuổi và việc tẩy giun sẽ triển khai cho trẻ từ 24-60 tháng tuổi với số lượng trên 1 triệu liều. Đợt 1 bổ sung vitamin A sẽ được triển khai từ ngày 1-2/6 trên phạm vi toàn quốc.
Để phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng, các gia đình cần sử dụng đa dạng các loại thực phẩm trong bữa ăn hàng ngày, sử dụng thường xuyên các thực phẩm giàu vi chất dinh dưỡng; cho trẻ bú sớm trong vòng 1 giờ đầu sau khi sinh, nuôi trẻ hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu.
