Trên địa bàn tỉnh có hàng chục làng nghề mộc thủ công mỹ nghệ, góp phần tạo việc làm, thu nhập ổn định cho hàng nghìn người lao động khu vực nông thôn. Để tạo ra số lượng sản phẩm lớn, đáp ứng nhu cầu tiêu thụ, nhiều cơ sở sản xuất đã áp dụng kỹ thuật, máy vào sản xuất. Lợi nhuận tăng cao nhưng lại tiềm ẩn những nguy cơ về tai nạn đối với người lao động.
Xã Tiên Phong, thị xã Phổ Yên có gần 3.400 hộ dân, với trên 14.500 nhân khẩu, vốn là một xã thuần nông, từ năm 2008, khi nghề làm mộc thủ công mỹ nghệ phát triển và được công nhận là làng nghề, đời sống kinh tế của nhân dân đã có thêm thu nhập và cai thiện hơn. Từ chỗ chỉ có hơn chục xưởng làm mộc, đến nay, toàn xã đã có trên 300 xưởng thu hút hàng nghìn lao động có việc làm ổn định. Do đặc thù mặt hàng mộc mỹ nghệ thường tiêu thụ vào dịp cuối năm, nên cường độ lao động cũng tăng lên. Anh Dương Đức Nam, một thợ mộc có nhiều năm kinh nghiệm cho biết: Vào vụ, thợ làm gần như không có thời gian nghỉ, tranh thủ làm cả tối, vì khách gần như đứng chờ lấy sản phẩm kịp Tết. Lương anh em cũng được tăng lên gấp đôi ngày thường dịp đầu năm. Thợ lành nghề thu nhập gần 20 triệu đồng/tháng, thợ gia công, phụ giúp cũng đạt 5-6 triệu/tháng. Nhiều năm giao xong hàng cũng là lúc chuẩn bị đón giao thừa sang năm mới.
Trao đổi với chúng tôi, ông Đào Đình Phượng, Chủ tịch UBND xã cho biết: Mặc dù quy mô sản xuất các cơ sở mộc chưa lớn nhưng đã tạo thêm việc làm cho người dân trong vùng. Tuy nhiên, do người dân bất cẩn khi làm việc nên thường xảy ra tai nạn lao động, nhẹ thì đứt, dập phần mềm tay chân, nặng thì đứt ngón tay, chân, gân, gẫy xương... Cách đây khoảng vài tháng đã có vụ người dân bị máy tiện cắt đứt gần lìa bàn tay. Nghề mộc xuất hiện tại Tiên Phong từ những năm 1990 về trước, sau được mở rộng trên cơ sở dạy nghề chuyền tay, làm theo kinh nghiệm, do vậy việc bảo đảm an toàn khi sản xuất vẫn chưa được người dân quan tâm đúng mức.
Theo đánh giá của Sở LĐTB-XH tỉnh, bình quân mỗi năm trên địa bàn tỉnh xảy ra khoảng 100 vụ tai nạn lao động, nguyên nhân cơ bản gây ra tai nạn lao động là do chủ sử dụng lao động và người lao động vi phạm biện pháp an toàn, quy trình vận hành máy và thiết bị . Còn theo thống kê tại Bệnh viện Gang Thép, Bệnh viện C Thái Nguyên, Bệnh viện Đa khoa huyện Phú Bình, mỗi năm, mỗi đơn vị tiếp nhận từ 15-20 ca cấp cứu do tai nạn lao động do sử dụng thiết bị làm mộc sai quy trình. Tuy nhiên, đây chỉ là những con số thống kê được, còn lại nhiều vụ tai nạn xảy ra trong các hộ sảnxuất nhỏ lẻ cơ quan quản lý khó có thể nắm bắt hết được…
Chủ cơ sở làm mộc gia đình anh Nguyễn Quang Hà, xóm Phú Thành, xã Thanh Ninh (Phú Bình), chủ xưởng cho biết: “Những năm trước, khi khách hàng từ Trung Quốc đến đặt đóng đồ lại thúc ép thời gian cho kịp Tết, nên thợ làm cả ngày, cả đêm. Năm 2012, gia đình thu về được gần 1 tỷ đồng, nhưng thiệt hại thì không gì bù đắp nổi. Một thợ từ Bắc Giang sang phụ giúp bị hỏng một mắt do cưa vào đá kẹp trong gỗ, lưỡi cưa đứt văng vào mắt; một thợ bị bào máy bào vào bàn tay… Anh Hà cho biết thêm: Làm mộc là thủ công, nên khi đeo găng tay, hoặc dùng thiết bị bảo hiểm… sẽ thao tác chậm, không chính xác và không thể cảm nhận được sự tinh sảo trên mỗi sản phẩm. Còn anh Nghiêm Đình Huyên, chủ cơ sở mộc Hà Huyên ở xóm Phú Lâm, xã Kha Sơn thì cho biết: “Do phụ thuộc thị trường, dịp cuối năm nhiều khách hàng ép thời gian, lại còn xem phong thủy… nên gia tăng áp lực rất lớn cho thợ, dễ xảy ra tai nạn”.
Về thiết bị, máy móc, công cụ làm nghề với thợ mộc ngày nay hầu như được trợ giúp bằng điện, nên rất thuận lợi và nhanh. Tuy nhiên, theo chị Đoàn Thị Thu Huyền, cán bộ phụ trách an toàn vệ sinh lao động (Phòng Lao động, Thương binh và Xã hội huyện Phú Bình) cho biết: Các dụng cụ thiết bị lớn như máy xẻ, nén khí… thì có quy chuẩn về an toàn, nhưng các công cụ khác như máy bào, mài, trà bóng, cưa vanh, đục đều không rõ nguồn gốc và một số dụng cụ lại do thợ mộc tự chế rất tạm bợ. Khi được tuyên truyền thì họ rất hợp tác, nhưng tất cả đều cho rằng… Một trong những khó khăn trong công tác quản lý của địa phương chính là quy mô các nhà xưởng chủ yếu theo mô hình tự phát của hộ gia đình, nên khó áp chuẩn về an toàn lao động theo quy định.
Được biết, đa số người lao động tại các làng nghề đều không tham gia các chế độ bảo hiểm thân thể và hợp đồng lao động giữa họ và chủ cơ sở chỉ có những thoả thuận bằng… miệng. Cho nên, khi xảy ra tai nạn thì rất khó khăn trong việc quy trách nhiệm. Để hạn chế các vụ tai nạn lao động đáng tiếc xảy ra, thiết nghĩ các ngành, các cấp cần phải tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức an toàn lao động cho các cơ sở sản xuất, kiên quyết xử lý những cơ sở không đủ điều kiện an toàn, vi phạm an toàn lao động. Cần có sự “vào cuộc” của chính quyền ngay từ cấp cơ sở để sớm ngăn chặn, xử lý những những cơ sở sản xuất, những làng nghề không bảo đảm các quy định về an toàn lao động, bảo vệ môi trường.
