Hiện tượng sụt lún làm người dân khổ, còn các doanh nghiệp (DN) khai khoáng cũng không được yên ổn làm ăn. Tình trạng này cứ dai dẳng tồn tại mà chưa thể giải quyết dứt điểm. Vậy, cốt lõi của vấn đề ở đây là gì? Theo nhận định chuyên môn, từ trước đến nay, chính quyền địa phương và các cơ quan, đơn vị liên quan mới chỉ nhìn nhận và giải quyết hậu quả tình trạng sụt lún ở “phần ngọn”, chưa chú trọng xử lý tận gốc vấn đề.
Vì sao hiện tượng sụt lún vẫn dai dẳng tồn tại?
Mới chỉ giải quyết “phần ngọn”
Thời gian qua, điều dễ nhận thấy là cứ khi nào người dân phản ánh hiện tượng sụt lún xuất hiện, lúc đó chính quyền địa phương và các sở, ngành, đơn vị liên quan mới tập trung tìm phương án giải quyết. Vì thế mới có tình trạng chưa giải quyết xong chỗ này đã phát sinh thêm vị trí khác.
Gần đây nhất, năm 2014, khi khai trường tầng sâu Núi quặng (Mỏ sắt Trại Cau) đi vào hoạt động, ngay lập tức xuất hiện tình trạng sụt lún đất, nứt tường nhà, mất nước tại một số hộ dân thuộc tổ 14, thị trấn Trại Cau (Đồng Hỷ). Lúc đầu người dân phản ánh với chính quyền thị trấn và phía DN khai khoáng nhưng chưa được giải quyết. Mấy tháng sau, hiện tượng sụt lún trở nên nghiêm trọng hơn và mở rộng ảnh hưởng đến các hộ xung quanh, người dân tiếp tục có ý kiến nhưng cũng chỉ nhận lại những lời hứa mà chưa có động thái giải quyết nào của địa phương, đơn vị liên quan. Quá bức xúc, bà con kéo nhau đến trụ sở thị trấn, viết đơn tập thể, ký tên các hộ bị ảnh hưởng gửi lên huyện. Lúc này chính quyền địa phương và DN liên quan mới sốt sắng tìm phương án giải quyết. Sau đó, UBND tỉnh đã trực tiếp chỉ đạo, đề nghị Công ty CP Gang thép Thái Nguyên và huyện Đồng Hỷ bố trí trên 8 tỷ đồng hỗ trợ di chuyển khẩn cấp các hộ trong diện đặc biệt nguy hiểm ở tổ 14 ra khỏi vùng sụt lún.\
Tuy nhiên, sự việc chưa dừng ở đó, năm 2015 và 2016, khi khai trường tầng sâu Núi quặng tiếp tục khai thác ở độ sâu hơn thì tình trạng sụt lún, mất nước bắt đầu mở rộng phạm vi ra các xóm, xã lân cận. Ông Phạm Thanh Sao, Chủ tịch UBND xã Cây Thị cho biết: Tháng 4-2015 thấy hiện tượng sụt lún tạo thành những hố to và sâu như giếng nước ở cánh đồng xóm Kim Cương và Trại Cau. Từ tháng 10-2015 đến tháng 2-2016 xuất hiện nứt nhà dân ở xóm Hòa Bình và lan sang xóm Trại Cau, Kim Cương với khoảng 40 hộ ảnh hưởng. Từ tháng 9-2016 đến nay số hộ dân ảnh hưởng ở đây đã lên đến trên 100 hộ và tiếp tục có nguy cơ tăng.
Với khu vực Mỏ than Núi Hồng, tuy số hộ dân không nhiều nhưng diện ảnh hưởng cũng ngày càng rộng. Đây cũng là do DN và chính quyền địa phương tiến hành giải quyết trong hoàn cảnh “sự đã rồi”.
Trước nguy cơ sụt lún lan rộng, UBND tỉnh đã chỉ đạo các ngành, địa phương và đơn vị liên quan tập trung cao độ xử lý. Dù vậy, đến nay cũng mới chỉ di dời và có phương án di dời, tái định cư thêm được 9 hộ dân. Theo ông Vũ Tất Minh và ông Trần Văn Hợi (hai trong số hàng chục hộ dân ở tổ 14, thị trấn Trại Cau bị ảnh hưởng bởi sụt lún), nếu cứ sụt lún mới lo giải quyết thì không ổn vì ở vùng mỏ này gần như vị trí nào cũng có khoáng sản. Do phải khai thác ở tầng sâu nên dễ dẫn đến sụt lún.
Đùn đẩy trách nhiệm
Bà Vũ Thị Tiến, một người dân ở xóm Hòa Bình, nhà chỉ cách khai trường tầng sâu Núi Quặng mấy trăm mét, bức xúc nói: Chúng tôi đã có ý kiến nhiều lần rồi, song chưa được giải quyết triệt để. Khi bà con thắc mắc thì được đại diện chính quyền địa phương trả lời: “Phải đợi các nhà khoa học vào xác định do đơn vị nào gây ra để biết còn quy trách nhiệm”. Cũng theo bà Vũ Thị Tiến, ở đây không chỉ có mỗi Mỏ sắt Trại Cau mà còn một số DN khai khoáng khác. Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Văn Thủy, Chủ tịch UBND huyện Đồng Hỷ cho biết, một số khu vực bị ảnh hưởng nhiều đã được Mỏ sắt Trại Cau bồi thường, di dời các hộ dân đi nơi khác, nhưng riêng khu vực sụt lún, nứt nhà ở cách xa khai trường Tầng sâu Núi Quặng vẫn chưa được Mỏ thừa nhận gây ra.
Được biết, trong khu vực này ngoài Mỏ sắt Trại Cau còn có 3 đơn vị, DN khai khoáng khác hoạt động. Khi được xem xét đến, các đơn vị khai khoáng này đều không thừa nhận lỗi do mình. Công ty TNHH Hải Thành cho rằng doanh nghiệp chủ yếu thải đất tầng trên và tuyển rửa khoáng sản; Công ty CP Luyện kim đen có tổ chức khai thác khoáng sản nhưng đã ngừng và hoàn thổ khu vực khai thác từ nhiều tháng nay; Doanh nghiệp Anh Thắng mặc dù đang khai thác song cũng chỉ là khai thác lộ thiên nên gần như không gây ảnh hưởng. Lãnh đạo Mỏ sắt Trại Cau kiến nghị, tỉnh, huyện và các ngành liên quan cần nhanh chóng xem xét xác định rõ lỗi thuộc đơn vị nào để sớm có giải pháp bồi thường.
Ở khu vực Mỏ than Núi Hồng, mặc dù không có DN khác cùng hoạt động để có thể dây dưa trách nhiệm, nhưng việc Công ty than Núi Hồng chưa thật sự quan tâm giải quyết ngay từ đầu, khiến tình trạng sụt lún kéo dài nhiều năm, gây bức xúc trong dư luận, cũng được xem là chưa làm tròn trách nhiệm.
Loay hoay xác định chủ thể
Theo tìm hiểu của chúng tôi, tình trạng sụt lún, mất nước ở khu vực Trại Cau lâu nay chưa được giải quyết dứt điểm một phần bởi phải chờ xác định chủ thể chính gây ra và chịu trách nhiệm bồi thường hoặc di chuyển các hộ dân. Trong khi đó, một thời gian dài cơ quan quản lý và chính quyền sở tại lại loay hoay tìm phương án, trong đó có việc mời từng DN khai thác khoáng sản đến làm việc để cố tìm ra đơn vị chịu trách nhiệm chính. Sau đó đi đến thống nhất mời Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản đến xác định nguyên nhân sụt lún, chủ thể gây sụt lún và phạm vi ảnh hưởng khi tiếp tục hoạt động khai khoáng tại đây. Kinh phí để thực hiện việc xác định này lên tới gần 5 tỷ đồng, thời gian xác định khoảng 6 tháng. Trong khi đó, các hộ dân vùng ảnh hưởng đang từng ngày mong chờ để được di dời ra nơi ở mới an toàn, ổn định hơn.
Theo lãnh đạo UBND huyện Đồng Hỷ, địa phương đã nhiều lần gửi văn bản tới Sở Tài nguyên - Môi trường và UBND tỉnh để báo cáo tình hình và đề nghị giải quyết thực trạng trên, bởi thẩm quyền và năng lực của huyện có hạn. Là địa phương còn nhiều khó khăn về ngân sách, không có nguồn để bố trí kinh phí hỗ trợ giải phóng mặt bằng cho các hộ dân nói trên, nên bất đắc dĩ huyện mới để bà con dựng lán ở tạm, tránh trường hợp đáng tiếc xảy ra. Việc di chuyển, tái định cư cho các hộ dân đòi hỏi nguồn kinh phí rất lớn, nên về phía địa phương chỉ có thể bố trí quỹ đất tái định cư, còn kinh phí bồi thường không thể kham nổi...
(Còn nữa)
.jpg?width=300&height=-&type=resize)
